№ 45 (11906)8 ноябри

соли 2013

Бењин фарди љањон омўзгор аст,Аз ў сарсабзу хуррам рўзгор аст

www.omuzgor-news.tjНАШРИЯИ ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

ЊАФТАНОМА АЗ 20-УМИ ИЮЛИ СОЛИ 1932-ЮМ НАШР МЕШАВАД

ОМЎЗГОР

ÄÀÐ ÈÍ ØÓÌÎÐÀ:

МЕЊРНОМА

Замини бора-бораам,Замини гоњвораам,Замини ширхораам,Замини модарии ман,Ватан, Ватан, Ватан,

Ватан.

Ќадам, ќадам, ќадам, ќадамБа бўса мезанам ќадамТуро ба ин кафи ду по,Замини модарии ман,Ватан, Ватан, Ватан,

Ватан.

Ту вожа-вожа дар забон,Ту шома-шома дар димоѓ, Маро чу хуни хештанТу ќатра-ќатра дар бадан,Замини модарии ман,Ватан, Ватан, Ватан,

Ватан.

Агар касам, каси туам,Агар хасам, хаси туам,Замини модарии ман,Ватан, Ватан, Ватан,

Ватан.

Танида ѓози хасрават,Дарида ѓози хасраватЧу докањои модарам,Чу тикањои модарам,Замини модарии ман,Ватан, Ватан, Ватан,

Ватан.

Ба раг-раги вуљуди худ,Ба ришта-ришта тору пудБа ту гирењу бастаам,Замини модарии ман,Ватан, Ватан, Ватан,

Ватан.

ÂàòàíБозор СОБИР

Бо ибтикори Вазорати мао-рифи Љумњурии Тољикистон дар толори Донишкадаи љумњуриявии такмили ихти-сос ва бозомўзии кормандони соњаи маориф ба ифтихори Рўзи Конститутсия (Сарќонун) – и Љумњурии Тољикистон љаласаи тантанавї баргузор гардид. Муовини аввали вазири мао-риф Фарњод Рањимов љаласаро оѓоз бахшид. Чунон ки вазири маори-

фи Љумњурии Тољикистон Нуриддин Саидов гуфт, Сарќонун њуљљати сарнавишт-сози миллати мо, инъикосга-ри роњи ояндаи кишвар ва аз ин рў, муќаддастарин ќонуни Тољикистони соњибистиќлол аст. Бинобар он, - афзуд ў,- шањрвандони Тољикистон вази-фадор њастанд, ки њар як нуктаи ин њуљљатро дар рўзгор ва фа-ъолияти рўзмарраи хеш њамчун дастуру рањнамо бипазиранд.

Устодони Донишгоњи мил-лии Тољикистон Далер Сафа-ров, Эраљ Кабутов, сармута-хассиси шуъбаи таъминоти њуќуќї ва котиботи Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон Сайидвалї Ќодиров дар бораи марњалањои таърихї, инъикоси њуќуќу озодињои инсон дар ин њуљљат ва шарњи баъзе моддањои он суханронї карданд.

Њотами ЊОМИД, «Омўзгор»

АРЉГУЗОРЇ

Бадахшон – љилвагоњи Бадахшон – љилвагоњи нури маърифатнури маърифат

сањ. 2Марњабо, низоми нав!низоми нав!Алвидоъ, 5-балла!5-балла!

сањ. 44

Ба фасли сармо омодаем

сањ. 55

Истилоњ ва истилоњофарї-

сањ. 77

Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон бо маќсади амалї намудани ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 30.03.2013, №122 “Дар бораи сари ваќт омода намудани соњањои иќтисодиёт ва иљтимоиёти љумњурї барои фаъолияти мунтазам ва самарабахш дар давраи тирамоњу зимистони солњои 2013-2014” фармоиш ва Наќшаи чорабинињои худро тањия намуда, дастраси муассисањои тобеи вазорат, раёсати маорифи вилоятњо, шањри Душанбе, шуъбањои маорифи шањру ноњияњои тобеи љумњурї, муассисањои тањсилоти ибтидої, миёна, олии касбї ва мактаб-интернатњои љумњуриявї гардонид.

Забон њамон ваќт забони илм шуда метавонад, ки њар як вожа, њар як истилоњаш мушаххас коркард шуда бошад. Ташхису таснифи мушаххаси истилоњот яке аз талаботи њатмии забони илм мањсуб меёбад. Њоло забони адабии њозираи тољикї, мутаас-сифона, забони воќеии илм нашудаст ва яке аз сабабњову унсурњояш сермаъної ва серсоњавию гуногунрангии истилоњот мебошад.

омили ѓановати забон

Њар як сокини мамлакат њамеша бояд дар хотир дошта бошад, ки эњтиром ва риояи њатмии Конститутсия ва ќонун вазифаи љониву виљдонї ва амали њаррўзаи ўст.

Эмомалї РАЊМОН

Конститутсияи

Конститутсияи

(Сарќонуни)

(Сарќонуни)

ЉЉумњурии Тољики

стон

умњурии Тољики

стон

Таљлили Рўзи Сарќонун

№ 45, 8 ноябри соли 20132 ОМЎЗГОР МУШОВАРА

Моњи апрели соли 1928 дар бораи љорї намудани алифбои лотинї ќарор ќабул шуд.

Бадахшон – љилвагоњи нури маърифат

Барои андеша: Сардори раёсати тањсилоти

томактабї ва миёнаи умумии Вазорати маориф Абдуљаббор Алиев, ки натиљањои санљишро дар вилоят ба самъи њозирин расонда, иттилоъ дод, ки соли тањсили 2013-2014 дар Вилоя-ти Мухтори Кўњистони Бадах-шон 312 муассисаи таълимї, аз љумла, 73 мактаби ибтидої, 58 мактаби асосї ва 181 макта-би тањсилоти миёнаи умумї бо теъдоди 38871 нафар хонанда, ки аз ин дар шањри Хоруѓ 14 муассисаи таълимї бо фароги-рии 4981 нафар хонанда, дар ноњияи Дарвоз 49 муассисаи тањсилоти миёнаи умумї бо фарогирии 4636 нафар хонанда (2250 нафар духтар), дар ноњияи Ванљ 50 муассисаи таълимї бо фарогирии 6013 хонанда, дар ноњияи Рўшон 44 муассисаи таълимї бо фарогирии 4443 нафар хонанда (2191 нафар духтар), дар ноњияи Шуѓнон 55 муассисаи таълимї бо фаро-гирии 5899 нафар, дар ноњияи Роштќалъа 41 муассисаи таълимї бо фарогирии 4266 на-фар хонанда, дар ноњияи Иш-кошим 45 муассисаи таълимї бо фарогирии 5934 нафар ( 2924 - нафар духтар) хонанда ва дар ноњияи Мурѓоб, 14 муассисаи таълимї бо фарогирии 2699 на-фар хонанда фаъолият менамо-яд.

Вазъи таъминоти кадрї дар кадом њолат аст?

- Яке аз омилњои асосии афзун гардидани сатњи дониши хонандагон ва таъмини сифа-ти тањсилот пурра таъмин на-мудани муассисањои таълимї ба кадрњои ихтисосманди омўзгорї мебошад, - иброз дошт муовини вазири маориф Т. Мањмадова. - Бењуда нест, ки њангоми санљиш гурўњи корї ба ин масъала диќќати љиддї до-даанд, зеро њама кор – пешравї ва комёбињо дар системаи таъ-лим ба сатњу сифати кадрњо алоќаманд аст.

Тибќи нишондодњои гурўњи корї, алњол ба таълиму тарби-яи хонандагон дар муассисањои таълимии вилоят 5522 на-фар (аз љумла, 3168 зан 57,3%) омўзгор машѓуланд, ки 74 фоиз дорои маълумоти олї (4082 на-фар), 4 фоиз маълумоти олии нопурра (226 нафар) 19, 7 фоиз маълумоти миёнаи махсуси

омўзгорї, 2, 3 фоиз маълумоти миёнаи умумї (125 нафар) ме-бошанд. Бо вуљуди он ки раёсат ва

мудирони шуъбањои маорифи шањру ноњияњои вилоят оид ба масъалаи кадрњо корњои зиёде-ро ба анљом расонидаанд, аммо њанўз њам дар ин самт мушки-лот ба чашм мерасад. Аз љумла, дар муассисањои тањсилоти умумии вилоят 95 нафар омўзгори ѓайриихтисос фаъо-лият менамоянд. Гурўњи корї муайян намуд, ки то имрўз дар шањри Хоруѓ 147 соат, ноњияи Дарвоз 920 соат, ноњияи Ванљ 198 соат, ноњияи Рўшон 298 соат, ноњияи Шуѓнон 275 соат, ноњияи Роштќалъа 469 соат, ноњияи Мурѓоб 289 соат дарс ба омўзгорони ѓайриихтисос таќсим карда шудааст. Њамчунин бояд, ќайд намуд,

ки бо сабаби кам будани шумо-раи хонандагон дар синфњо ба њар омўзгор дар вилоят 7,3 хо-нанда рост меояд. Воќеан њам, имрўз нараси-

дани кадрњо дар вилоят яке аз масъалањои мубрами рўз гардидааст. Агар дар баъзе мактабњои вилоят нарасидани кадрњо эњсос гардад, дар бархе

аз мактабњои он барои ќабул гардидан ба коллективњои педагогї навбат мепоянд. Ин чанд омил дорад, ки яке аз онњо (вобаста ба мањал) аз рўйи ноилољист, зеро дигар љойи кор нест ва омўзгор баъд аз панљ соли тањсилаш дар мактаби олї мехоњад, ки аз рўйи ихтисос дар таълимгоњ кор кунад. Муовини вазири маориф

Т.Мањмадова ба раёсат ва шуъбањои маорифи шањр ва ноњияњо дастур дод, ки љињати пурра таъмин намудан ва љобаљогузории кадрњои их-тисосманди омўзгорї дар муассисањои таълимї дар якљоягї бо маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї чорањои зарурї андешанд.

Мутахассисони љавон чї њол доранд?

Бо роњхати Вазорати мао-рифи Љумњурии Тољикистон соли тањсили 2013- 2014 ба муассисањои тањсилоти умумии вилоят 492 нафар мутахасси-си љавон барои кор фиристода шудаанд, ки аз ин шумора то 20 октябри соли равон 72 нафар (14,6%) ба љойи кор њозир шу-даанду халос.Чунон ки сардори раё-

сати маорифи вилоят Ѓарибшо Ѓарибшоев итти-лоъ дод, бо маќсади иљрои Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон “Дар бораи им-тиёз ба омўзгорони љавон” дар шањру ноњияњои вилоят як ќатор корњо ба сомон расонида шудаанд. Аз љумла, дар давоми 3 соли охир дар њудуди вило-ят 139 нафар омўзгори љавон аз имтиёзњои муќаррарнамудаи ќарори мазкур истифода наму-даанд.То имрўз дар шањри Хоруѓ

19 нафар, дар ноњияи Шуѓнон 37, Рўшон 11, Мурѓоб 7, Дар-воз 7, Роштќалъа 11 ва дар ноњияи Ишкошим 18 нафар дар навбати кор ќарор доранд.

Назаре ба вазъи таълими равиявї

Санљиш нишон дод, ки бо маќсади иљрои наќшањои таълимии муассисањои тањсилоти умумї дар Љумњурии Тољикистон барои соли хониши 2008-2009 ва солњои минбаъ-да соли тањсили 2013-2014 дар муассисањои таълимии шањру ноњияњои вилоят дар 37 синф бо фарогирии 687 хонанда ра-вия ташкил карда шудааст. Ба таълими равиявї фаро гириф-

тани хонандагон дар шањри Хоруѓ сол то сол рў ба афзоиш дорад. Бояд тазаккур дод, ки

соли хониши 2013-2014 дар муассисањои таълимии ноњияњои Рўшон, Шуѓнон, Роштќалъа синфњои равиявї ташкил карда шудааст, аммо дар муассисањои таълимии ноњияњои Мурѓоб, Дарвоз, Ванљ ва Ишкошим бошад, уму-ман, синфи равиявї ташкил карда нашудааст.

Обуна - мањаки такмили донишњои омўзгор

Омўзиши вазъи обуна ба нашрияњои соњавї нишон дод, ки дар ягон ноњия ба таври пур-ра ба маљаллаву рўзномањои даврии соњаи маориф обуна на-шудаанд, аммо ба гуфти мудири шуъбаи маорифи ноњияи Дар-воз Шарифхоља Мањмадхољаев, њамасола онњо ба тамоми маљалла ва рўзномањои дав-рии соња ва рўзномањои дига-ри давлатї обуна мешаванд. Имсол низ ин масъала ба таври пурра то охири сол њалли худро меёбад. Аз суњбат бо мудири шуъбаи маорифи ноњияи Иш-кошим Айдибек Ќадамалиев маълум шуд, ки ањли маорифи

ин ноњия низ ин ташаббусро чун пештара идома хоњанд дод, зеро ба донистани вазъи љомеа ва омўхтани сабку усулњои дар-сгузарии њамкорон танњо мета-вон тавассути воситањои ахбор мушарраф шуд.

Китоби дарсї - омили саводомўзї

Чунон ки сармутахассиси Маркази тањия, нашр ва муо-милоти китобњои дарсї, ил-мию методии Вазорати мао-рифи Тољикистон Шањриёр Њомидов гуфт, ќарзи умумї аз њисоби иљораи китобњои дарсї ва маводи таълимї дар даво-ми солњои 2001 – 2013 1 86232, 65 сомониро ташкил медињад. Аз байни њашт шањру ноњияи ВМКБ танњо шањри Хоруѓ ба таври пурра ќарзи худро пар-дохтааст. Дар давраи санљиш аз тарафи

аъзои гурўњи кории Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон семинар-машварат бо мушо-вирони бахши китобдории шуъбањои маориф ва китоб-дорони муассисањои таълимї оид ба фањмондадињии «Тар-тиби ба иљора додани китобњои дарсї ва маблаѓњои гардони он дар муассисањои таъли-мии Љумњурии Тољикистон», муаррифї ва нишон додани тар-зи истифодабарии «Дафтари ба иљора додани китобњои дарсї» ва баррасии шикояти волидайн, мухбирони воситањои ахбори омма дар мавриди таъминот ва нархгузории иљораи китобњои дарсї гузаронида шуд.

Омодагї ба мавсимизимистони солњои 2013-2014Тибќи маълумоти мављуда,

талаботи муассисањои таъ-лимии Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон барои гу-заронидани мавсими тирамоњу зимистони солњои 2013-2014 ба 6457 тонна ангишт, 7609 м3 њезум, 2704 м2 шишабандї ва 1800 литр сўзишвории дизелї баробар буда, айни замон 5080,2 тонна ангишт (78%), 7642м3 њезум (94%), 1849м2 шишабандї (68,3%) ва 600 литр (33,3%) сўзишвории дизелї за-хира карда шудааст. Боиси ќайд аст, ки дар

муассисањои таълимии ноњияњои Шуѓнон ва Ишко-шим захираи ангишту њезум ва шишабандї 100 фоиз иљро шудаст. Дар ноњияњои Ванљ, Дарвоз ва Рўшон айни замон кашонидани сўзишворї давом дорад. Дар ноњияи Мурѓоб бинобар сабаби набудани им-конияти молиявї маводи сўхт дар муассисањои таълимї ба дараљаи зарурї таъмин карда нашудааст. Муассисањои таълимии

ноњияи Роштќалъа низ ба зимистонгузаронї чандон омо-да нестанд.

Татбиќи барномањои давлатї дар кадом поя ќарор дорад?

- Оид ба рафти иљрои Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 2 сентябри соли 2010, № 416 «Дар бораи Бар-номаи давлатии компютерку-нонии муассисањои тањсилоти умумии Љумњурии Тољикистон

барои солњои 2011 – 2015» дар вилоят корњо идома дошта, муассисањои таълимии вилоят то 1 октябри соли 2013 ба 2296 адад компютер ва 441адад прин-тер таъмин карда шудаанд, ки ба њар 8 нафар хонанда, 1 ком-пютер рост меояд, - гуфт зимни мушовара сардори раёсати ма-орифи вилоят Ѓ. Ѓарибшоев. То имрўз дар худуди вилоят

4 шуъбаи маорифи шањру ноњия ва 34 муассисаи таълимї ба шабакаи Интернет пайваст шудаанд. Зарур аст, ки раёсат ва мудирони шуъбањои мао-рифи шањру ноњияњо љињати таъмир ва барќарор намуда-ни компютерњои корношоям тадбирњои сариваќтї анде-шанд.Дар мушовара, њамчунин,

атрофи масъалањои дигари барномањои давлатї ва њалли иљрои он дар вилоят сухан рафт.

Такмили ихтисос ва љалби кўдакони шашсола

Донишкадаи такмили маълу-моти касбии ВМКБ дар даво-ми нўњ мохи соли 2013 тибќи наќшаи корї бо кормандони соња 49 курсу семинарњоро доир намудааст, ки дар онњо 863 нафар кормандони соњаи омўзгорї мањорати касбии ху-дро сайќал додаанд. Њадаф аз фарогирии

кўдакони шашсола ба таълим дар он аст, ки дар Бадахшон ба ѓайр аз ноњияи Дарвоз ва ќисми зиёди ноњияи Ванљ ин гурўњ кўдакон забони адабии тољикиро хуб намедонанд. Аз ин лињоз зарурате пеш омада-аст, ки ќабл аз ба таълим фаро гирифтан бояд кўдакон забони адабии тољикиро ёд гиранд. Донишкадаи такмили маъ-

лумоти касбии вилоят соли 2006 дар асоси ниёзи омўзгорон китобњои «Хўрокворї», «Та-биат», «Идњо ва љашнворањо», «Мардум» ва «Рањнамои омўзгор барои тадрис дар синфњои тайёрї»-ро тањия намуд. Дар ин хусус Прези-денти Академияи тањсилоти Тољикистон, доктори илми педагогї Ирина Холова бањри пешрафти соња андешањои суд-манд баён кард. Дар мушовара, њамчунин,

оид ба масъалањои љалби хо-нандагон ба тањсил, сатњу сифати дониши хонандагон андешањо радду бадал гарди-данд. Муовини вазири маори-фи Тољикистон Бозоралї Оди-наев пешнињодњои хешро бањри равнаќи соња баён дошт. Муо-вини раиси ВМКБ И.Орифшоев њайати мушовара ва аъзои онро бовар кунонд, ки камбудињои муайяншуда дар муддати кўтоњ ислоњ хоњанд шуд.Муовини вазири маорифи

Тољикистон Т. Мањмадова дар поёни маљлиси сайёри њайати мушовара ќайд кард, ки сатњи дониши хонандагони макотиби тањсилоти умумии Вилояти Мух-тори Кўњистони Бадахшон дар умум ба 68, 7 фоиз баробар аст. Ин нишондод, тибќи маълумотњо нисбат ба санљиши солњои 2008 ва 2011 нисбатан бењтар аст.

Њотами ЊОМИД,Душанбе – Бадахшон -

Душанбе

Гузориш аз мушовараи сайёри Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон дар ВМКБ

№ 45, 8 ноябри соли 2013 3ОМЎЗГОР БАХТНОМА

Лоињаи алифбои нав моњи октябри соли 1928 дар конфронси шањри Тошканд аз тарафи забоншиносон ќабул шуд.

ВАТАНДЎСТЇ

МАРОМНОМАИ МИЛЛАТ

Конститутсия ин њуљљати олие мебошад, ки он сохти идоракунии давлатиро дар љањорчўбаи муайяни ќонунњо тарњрезї на-мудааст. Яъне ба тарзи дигар гўем, Консти-тутсия њуљљати таќдирсоз аст, ки манфиати њамаи рукнњои љомеаро дарбар мегирад. Ин њуљљат ба сифати ќонуни асосї барои Тољикистони соњибистиќлоли мо пади-даи нав нест, чунки дар замони Њукумати Шўравї соњиби Конститутсияњои умумихалќї будем ва њар яки онњо аф-кору воќеияти замони худро инъикос мекарданд. Худи мафњум ва ё истилоњи «Конститутсия» ин «барќарор мекунам», «таъсиси медињам» - и њокимиятро маъни-дод мекунад. Дар баробари ин, ба сифати ќонуни асосии давлат, тањкимбахши њуќуќ ва озодињои инсон, аз замони ба миён ома-дани муносибатњои сармоядорї ба вуљуд омад. Конститутсия ин ќонуни асосии киш-вар ба њисоб меравад ва онро муассисоте, ки дар чањорчўбаи меъёру муќаррароти он таъсис ёфтаанд, наметавонад таѓйир дињанд. Таѓйири Конститутсия бо роњи хоса ва танњо бо раъйи аксари шањрвандон ба роњ монда мешавад. Бояд зикр намуд, ки давлатњо дар љањон

аз љињати шакл, сохт ва идоракунї мух-талиф мебошанд ва њар яки онњо хусуси-ят ва вижагињои нотакрори иќтисодию иљтимої, сиёсию њуќуќї ва фарњангию таърихї, динию мазњабиро доро мебошанд ва њар як давлат вобаста ба шароити худ ќонуни асосиашро тањия ва ќабул меку-над. Њанўз дар тўли беш аз њафтод соли Њокимияти Шўравї Тољикистон њамчун Љумњурии Шўравии Сотсиалистї соњиби Конститутсияи худ буд ва он дар доираи Конститутсияи Давлати Шўравии сотсиа-листии умумииттифоќ амал мекард. Њар боре, ки дар Конститутсияи умумииттифоќ таѓйиру иловањо ворид карда мешуд, дар дигар љумњурињо низ бекаму кост таѓйиротњо ворид мегардид, ки аксар ваќт баъзе хусусиятњои љумњурињои миллї но-дида мемонд. Пас аз пош хўрдани Давла-ти Шўравї њар як љумњурии он ба тањия ва ќабули сарќонунаш пардохт.

Мутаассифона, дар љумњурии мо љангњои шањрвандї оѓоз гардид ва лоињае, ки аз тарафи комиссияи босалоњияти онваќта тањия шуда буд, ба раъйпурсии умумихалќї ва ќабули он нарасид. Баъди барќарор шудани сохти конститутсионї масъалаи тањия ва ќабули Сарќонун аз љониби Сар-дори давлати навини тољикон муњтарам Эмомалї Рањмон сурат гирифт. Ин љо як сухани муњтарм Эмомалї Рањмонро ёдо-вар мешавем, ки чунин баён дошта буданд: «Имрўз ваќти он расидааст, ки мо дар роњи давлати њуќуќбунёду демократї ва дунявї аз сухан ба амал гузарем. Бинобар ин, ман њамчун сардори давлат изњор менамоям, ки асоси эљоди ин навъ давлатро Сарќонуни нави љумњурї мегузорад». Ин изњори сар-дори давлат басо бамаврид ва сариваќтї буд, чунки дар љомеа акнун муносибатњои нави давлатї – чї дар шакли иќтисодї ва

чї дар шакли иљтимоию фарњангї ба миён омада буданд ва зарурати ќабули он ногу-зир буд. Бояд тазаккур дод, ки ин иќдом ва та-

шаббуси Сардори давлат дар роњи тањияи лоињаи Сарќонуни кишвар бисёр њам наљиб буд. Бинобар он, аз моњи марти соли 1993 комиссияи корї оид ба тањияи консепсия бо роњбарии Раиси онваќтаи Шўрои Олии Љумњурии Тољикистон, муњтарам Эмомалї Рањмон таъсис дода шуда буд. Бо назардош-ти зарурати тањияи лоињаи нави Ќонуни асосии нав моњи ноябри соли 1993 гурўњи кории лоињаи Конститутсия аз њисоби оли-мони ботаљрибаи соњањои гуногуни илм, донишмандони соњаи таъриху фарњанг, пешвоёни дину мазњабњои миллатњо ва халќњои Тољикистон дохил гардиданд. Дар сањифањои таърихи навин Иљлосияи

18 – уми Шўрои Олии Љумњурии Тољикистон њамчун марњилаи нав дар заминаи тањияи лоињаи Ќонуни асосї ва муайян намудани самтњои асосии он, ки аз љониби сардори давлат сурат гирифт, эътироф шудааст, бо пешнињоди Сардори давлати Тољикистон њамчун љумњурии соњибихтиёр, демократї, њуќуќбунёд, дунявї ва ягона бояд эътироф мешуд ва онро Сарќонуни кишвар тасдиќ мекард. Хушбахтона, ин ањкоми давалти тозабунёд дар моддаи 1 – и Сарќонун дарљ ёфтаанд.

Конститутсия (Сарќонун) – и Љумњурии Тољикистон њуљљати таќдирсоз аст. Он ду маротибаи дигар – 26 сентябри соли 1999 ва 22 июни соли 2003 бо тариќи раъйпур-сии умумихалќї таѓйиру иловањо ворид карда шудаанд. Он њуќуќу манфиатњои шањрвандонро њам аз нигоњи шахс, номус, шараф, тањсил ва монанди инњо њамаљониба инъикос намудааст. Тањлилгарони хориљї ба ин Ќонуни асо-

сии мо бањои баланд дода, Тољикистонро њамчун давлати пешрафта ва сулњхоњ муаррифї намудаанд. Масъалаи асосї аз љониби мо, шањрвандон, риоя кардани нуктањои зарурї дар он нишон дода шу-дааст. Њамаи ин нишондодњоро бояд бо самимияти хосаамон нисбат ба давлат ва роњбари он риоя намоем. Яке аз рукнњои конститутсионї

Њокимияти судї мебошад, ки онро дар

боби њаштуми Конститутсия (Сарќонун) – и Љумњурии Тољикистон басо равшан ва возењ дарљ ёфтааст. Дар моддаи 84 – уми Сарќонун омадааст: «Њокимияти судї мустаќил буда, аз номи давлат ва аз та-рафи судяњо амалї мегардад. Њокимияти судї њуќуќ, озодии инсону шањрванд, манфиати давлат ташкилоту муассисањо, ќонунияти адолатро њифз менамояд. Адо-лати судиро Суди Конститутсионї, Суди олї, Суди олии иќтисодї, Суди њарбї, Суди Вилояти Мухтори Кўњистони Ба-дахшон, судњои вилоят, шањри Душанбе, шањр ва ноњия, суди иќтисодии Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон, Судњои иќтисодии вилоят ва шањри Душанбе амалї мекунанд. Тарзи ташкил ва фаъо-лияти судро ќонуни конститутсионї му-айян мекунад».Бояд гуфт, ки доштани Сарќонун ба-

рои њар як шањрванди ин ё он давлати љањон боиси ифтихору сарбаландист. Таърих гувоњ аст, дар дунё халќияту миллатњое њастанд, ки аз давлатдорї ва сарќонун бенасибанд. Бинобар ин, ме-сазад, ки мо, тољикон, бо ин њуљљати таърихї, ки ифодакунанда ва роњнамои мардуми ватанамон аст, ифтихор намо-ем. Дар ин ќонуни асосї њамаи мазмун ва мундариљаи соњањои њаёт, ќадру ман-залати шахс, мавќеи ў дар љомеа ба на-

зари эътибор гирифта шудааст. Ба њамин хотир, онро аз даврањои хеле пештар њам рањнамо ё бахтномаи давлат номидаанд. Воќеан њам, мо, мардуми тољик, хушбах-тем, ки соњиби чунин бахтномаем. Њамаи нишондодњои ќонун бањри хушбахтї, озодї, истиќлолият ва ободии ин киш-вар равона карда шудааст. Ин њуљљати таќдирсоз њамеша инъикосгари њама комёбињои навини мардумамон мебо-шад. Конститутсия дар низоми њуќуќии

Тољикистон эътибори олии њуќуќї до-рад. Ин маънои онро дорад, чї ќадаре ки ќонунњо ва дигар санадњои зерќонунї ќабул карда шуда бошанд њам, ново-баста аз намуд ва маќомоте, ки онњоро ќабул кардааст, Конститутсия дар низоми њуќуќї дар љойи аввал меистад, яъне эъти-бори олии њуќуќї дорад. Инак, дар мод-даи 10 – и он омадааст, ки Конститутсияи Тољикистон эътибори олии њуќуќї дорад ва меъёрњои он мустаќиман амал мекунанд. Ќонунњо ва дигар санадњои њуќуќие, ки хи-лофи Конститутсияанд, эътибори њуќуќї надоранд. Давлат ва њамаи маќомоти он, шахсони мансабдор ва шањрвандон ва иттињодияњои онњо вазифадоранд, Кон-ститутсия ва ќонунњои љумњуриро риоя ва иљро намоянд. Конститутсия њуљљати расмї, созишї

ва дорои ањамияти љамъиятї, давлатї ва таърихї мебошад, зеро маълум аст, ки тањия ва ќабули њар як конститутсия тавозуни ќуввањои солими љомеаро рўйи кор оварда, дар мазмуни он манфиатњои сиёсии байни онњо дарљ мегардад. Кон-ститутсияи Тољикистон низ аз ин хислат бархурдор аст. Натиљаи Вањдати миллї ва созиши байни тољикон буд, ки ислоњоти конститустионї дар Тољикистон ба вуќўъ пайваста, масоили гуногуни љомеа ва дав-лат аз тариќи созиш њаллу фасл гардиданд. Ба њамин тариќ, Конститутсия – Ќонуни асосии кишвар, эътибори олии њуќуќї ва сарчашмаи ќонунгузории Тољикистон буда, он асосњои сохтори давлат ва љомеа, њуќуќ, озодињо ва вазифањои асо-сии инсон ва шањрванд, кафолатњои таъ-мини њуќуќу озодињо, принсипњо, низом, вазъи њуќуќї, салоњият ва ваколатњои маќомоти давлатї, шаклњои амалисозии онњо, њамкории байни онњо дар бунёди давлати демократї, дунявї, њуќуќбунёдро дар Тољикистон муќаррар менамояд. Ба таври дигар гўем, Конститутсия ин пояи давлатдории миллї дар Тољикистон ме-бошад. Њоло мо дар марњалаи рушди сифа-

тан нави иќтисодиву иљтимої ва созан-дагиву бунёдкорї ќарор дорем. Умедвор шудан мумкин, ки бо дастгирї ва саъю талоши мардуми зањматпеша ва бонан-гу номуси Тољикистони азизамон иљрои вазифањоеро, ки дар назди худ гузоштаем, таъмин карда метавонем. Барои ин, њар як фарди худогоњу худшинос, ватандўсту ватанпарастро даркор аст, ки ба манфиа-ти Ватан, давлат ва халќи худ софдилона-ву содиќона кору зиндагї карда, тамоми кўшишу ѓайрати худро барои пешрафти давлати мустаќили тољикон, тањкими минбаъдаи мавќеъ ва эътибори Ватани азизамон дар арсаи байналмилалї раво-на созанд.

Њотами ЊОМИД,«Омўзгор»

Ќонуни сарнавиштсоз

Оре, хизмат ба Ватан макта-би обутоби љисмонии сиёсї ва тарбиявии хонандагон ба шу-мор меравад. Аз чунин макта-би бузург гузаштан барои њар шањрванд шарафи бузург аст.Ќобили зикр аст, ки дар мак-

таби мо барои дар нињоди хонан-дагон парваридани муњаббат ба Ватан ва омода намудани онњо ба хизмати њарбї њамаи шарои-ту имкониятњо фароњам оварда шудааст.Мактаби мо дар майдони

10 гектар љойгир шудааст ва барои гузаронидани машќњои пагоњирузї ва дарсњои омода-гии дифои њарбї шароити мусо-

ид дорад.Дар майдон ва толори варзи-

шии мактаб, ки яке аз толорњои зебою калонтарин дар вилоят мањсуб меёбад, байни хонанда-гон зуд-зуд мусобиќањои њарбї-варзишї гузаронида мешаванд. Мактаби мо дар назди ќисми низомии №07017 воќеъ гарди-дааст. Њар сол 2-3 маротиба хо-нандагони синфњои болоии мак-таб ба ин ќисми њарбї рафта, бо хизмати афсарону аскарон аз наздик шинос мешаванд.Њамасола дар арафаи љашни

ташкилёбии Артиши миллии Тољикистон мусобиќаи њарбї-варзишии «Ватанпарвар»-ро

мегузаронем, ки дар он аскаро-ни ќисми њарбї низ ширкат ме-варзанд.Дар баробари гузаронидани

соатњои тарбиявї оид ба тарби-яи њарбї-ватандўстї мо баъзе кабинету роњравњои мактабро бо лавњаю гўшањои «Љавони ќањрамони ватандўст», «Ќањрамонони халќи тољик», «Корномањои тољикписарон дар солњои Љанги Бузурги Ватанї (солњои 1941-1945)» ва ѓайра.Њамаи ин гўшаю лавњањо,

овезањо ва расмњои гуногун аз мардонагї, далерї, нотарсї, шуљоатмандию ватандўстии

миллати кўњанбунёди тољик гувоњї медињанд.Вазифаи мо, омўзгорон, аз

он иборат аст, ки дар раванди таълиму тарбия насли навраси имрўзаро бо барўмандтарин шахсиятњои таърихи миллати хеш ошно созем.Њар сол бо супориши маъ-

мурияти мактаб ду-се маротиба дар мавзўи «Тољикистон – вата-нам» озмун гузаронида меша-вад, ки хонандагон иншо, расму суратњо ва рефератњои худро пешнињод менамоянд. Ѓолибон бо мукофотњо сарфароз гардо-нида мешаванд.

Шоњназар ЗАБИРОВ,љонишини директори мактаби Президентї барои хонандагони болаёќат дар ноњияи Бохтар

Эй Ватан, мо бо ту ифтихор мекунем

Л фб

бтмбш

тдВбтш

1бпг

№ 45, 8 ноябри соли 20134 ОМЎЗГОР ИСЛОЊОТ

Алифбои лотинї соли 1932 дар љумњурї пурра љорї гардид.

НИЗОМИ НАВ

Тарсидан лозим нестДар конфронс муовини аввали

вазири маориф Фарњод Рањимов, муовини вазири маориф Тољинисо Мањмадова, кормандони масъули АТТ ва муассисањои зерсохто-ри вазорат иштирок намуданд. Нахуст Президенти Академияи тањсилоти Тољикистон Ирина Ка-римова њадафи баргузории чора-биниро шарњ дод. Сипас муовини аввали вазир Фарњод Рањимов дар бораи зарурати гузариш ба низо-ми нави бањогузорї, љиддияти масъала ва љараёни амалигардо-нии он дар кишварњои гуногун иттилои мухтасар дода, диќќати њозиринро ба пањлуњои мусбати гузариш ба масъала љалб намуд.

-Ислоњоте, ки мо пеш гириф-таем, талаби рўз буда, ба маќсади бењтар шудани сифати тањсилот нигаронда шудааст, - таъкид кард ў. – Имрўз на танњо омўзгорону хо-нандагон, балки падару модарон ва тамоми љомеа барои гузариш ба низоми нав (њатто, 700-балла) бояд омода бошанд. Албатта, ба-рои њалли ин масъала монеањои зиёде моро дар пешанд, ин кор ваќт, омўзиш ва таљрибаи кофиро металабад. Аз гузариш ба низоми нав тарсидан лозим нест, зеро дар як љо нишастан худ аќибравист. Моро зарур аст дар шароити љањонишавї аз пешравињои замон худро канор нагирем. Барои њалли масъала корњои зиёд, аз љумла, дастурамалњои гуногунеро омода кардан мебояд. Дар њар сурат мо бояд як нуктаро ба инобат гирем: нусхабардорї кардан шарт нест, вале таљрибаи дигаронро омўхта, ба он љанбањои миллї бахшида амалї кардан шарт аст.Устоди Донишгоњи миллии

Тољикистон Азим Байзоев дар хусуси мансубияти низоми нав ба кадоме аз зинањои тањсилот ибро-зи назар кард. Аслан дар бештари кишварњо низоми нав ба њамаи зинањои тањсилот тааллуќ дорад, вале …

-Айни њол дар мактабњои олии мо низоми садбалла љорист, ки мо наметавонем аз он якбора дар мактабњои миёна кор гирем, -ан-деша дорад муовини президен-ти АТТ Ќодир Ќодиров.- Чунки дар мактаби олї фањмишу дарки бача дигаргуна буда, дар мактаби миёна дар ин маврид бо монеањои зиёд рў ба рў шудан мумкин аст.

Талаби замон астПрезиденти Академияи

тањсилоти Тољикистон Ирина Каримова дар бораи низоми нав, зарурати гузариш ба он ва аз чї оѓоз намудани кор сухан кард. Ба таъкиди ў, низоми 5-балла айни њол ба истиснои љумњурињои Ќирѓизистону Эстония (њамчунин, Австрия) дар кишварњои дигар корбаст намешавад.

-Муњимтарин нуќсони низо-ми 5-балла дар он аст, ки он на-

метавонад дар рушди тафаккури эљодии бача ва фаъолгардонии ў дар таълим мусоидат намояд, -таъкид намуд И.Каримова.-Дар љумњурињои Белоруссия, Мол-давия, Гурљистон, Арманистон низоми 10-балла, дар Украина 12-балла, дар Булѓория, Олмон 6-балла, дар Эрон 20-балла, дар Ќазоќистон 100-балла љорист. Воќеан, муайян кардани

дараљаи дониши бача аз боло ба поён ва ё баръакс дар њар кишвар ба њар тариќа муайян шудааст. Муовини президенти АТТ

Ќодир Ќодиров талаби замон будани гузариш ба низоми нави бањогузориро таъкид карда чунин

гуфт:-Дар љањон чандин навъи ни-

зоми бањогузорї мављуд аст, ки низоми 10-12- балла яке аз онњост. Рў овардани мо ба ин масъала талаби замон аст. Зеро таљриба собит намуд, ки низоми 5-балла наметавонад талаботи имрўзаро пурра ќонеъ гардонад. Дар ин низом аслан объективизм дида намешавад. Агар мешуд, мо аз бањои 1 њам истифода мебур-дем. Ё баъзе омўзгорон бањоро воќеона нагузошта, дар такя ба чизе, масалан, ба бањои гузаштаи омўзгорони дигар мењнати бачаро ќадр мекунанд, ки ин љоиз нест. Ё омўзгороне њам њастанд, ки уму-ман аз бањои 1,2 ва 5 истифода намебаранд. Вале дар низоми нав њар љузъиёти хурдтарини мењнати бача ќадрдонї карда мешавад (барои мисол, 9,99).

Бањои феълиро айб чист?Муовини вазири маориф

Тољинисо Мањмадова диќќати њозиринро ба он љалб намуд, ки њадафи асосї исбот кардани нуќсонњои асосии низоми феълї ва бартарињои низоми нав аст.

-Аз ин рў, мо бояд бањои феъ-лиро бо тамоми њусну ќубњаш ва зарурати гузариш ба низоми на-вро арзёбї карда тавонем, -таъ-кид кард ў.Директори Маркази

љумњуриявии таълимиву методї Шермањмад Ёрмањмадов дар робита изњор дошт, ки њамаи мо аслан «дастпарварон»-и ни-зоми 5-балла буда, дар нињоят фањмидем, ки таѓйир додани он ногузир аст.

-Аммо бояд гуфт, ки мо њамон низоми 5-балларо њам дуруст ис-тифода бурда натавонистем, - гуфт ў. - Масалан, дар бањогузорї мо таќрибан 1-ро њамчун бањо ис-тифода њам намебарем. Аз ин рў, зимни гузариш ин љињатро бояд њатман ба назар гирифт.Ректори ДЉТИБКМ Латофат

Назирова бо таснифоти низо-ми нав дар кишварњои гуногун пешнињод кард, ки дастгирї аз ни-зоми 10-балла ќобили ќабул аст.

-Яъне бањогузории низоми 10 -балла ба хонанда имконияти ва-сеи инкишофро медињад ва ў мета-вонад, ки ќобилияти доштаашро дар гирифтани донишњои муайян пурра амалї созад, -гуфт ў.- Омили мусбии дигари низоми 10- балла аз он иборат аст, ки дар хо-нандагон мустаќилиятро бештар ташаккул медињад ва хонанда им-конияти бештари аз як зина ба зи-наи дигар гузаштанро дорад. Ба-

рои расидан ба њадаф хонандаро зарур аст, ки мунтазам ва љиддан зањмат кашида донишњои зарури-ро аз худ намояд.Зикр шуд, ки гузаштан ба низо-

ми 10- баллаи бањогузорї мавќеи омўзгорро низ таѓйир медињад ва нисбат ба сифатњои касбї ва мундариљаи фаъолияти педагогии ў талаботњои навро пеш мегузорад. Муаллим на танњо имконоти васеи бањодињиро пайдо мекунад, балки масъулияташ дучанд мешавад.Ёдам меояд замони омўзгории

худ. Агарчи дар журнал истифо-да намебурдам, вале дар дафта-ри синфї ва рўзномаи хонанда дар баробари бањои мављуда

(1,2,3,4,5) аз бањои минуса њам кор мегирифтам: -1,-2,-3,-4,-5. Баъзан бањои 2 ва ё 5-ро бо хитоб (!, !!!) њам ба бачањо мегузоштам. Акнун мебинам, ки нокифоягии меъёри бањогузорї маро ба ин кор водор мекард. «Гоњо ман ба бача «0» њам мегузорам», - мегўяд устоди ДМТ Азим Байзоев. Ба гуфти академик Мањмадулло Лутфуллоев, аслан гап дар бањо њам не, дар муноси-бат аст… Хулосаи бештари назарњо

ин буд, ки бача набояд аз бањои гузоштаи муаллим рўњафтода гардад. Бисёрињо ба назари ака-демику мактабшиносони Акаде-мияи тањсилоти кишвар таваљљуњ доранд. Аз нигоњи узви вобастаи АТТ Саидбой Шербоев, маса-лан, бањои «2» гузоштан ба бача як навъ таъсир расондан ба ўст, ки дар сурати даст кашидан аз он барои бача тањсил муњим наме-намояд. Ба андешаи Мањмадулло Лутфуллоев, љараёни ќадр карда-ни фаъолияти кўдаки синфи 1-ро, ки то ин ваќт ба ў расман бањо гузошта намешавад, бояд аниќ намуд. Тўйчї Мирзод-ходими Пажўњишгоњи рушди маориф ва собиќадори соња аз он изњори нигаронї намуд, ки мабод гузари-ши мо монеањое бар бор оварад, чун кишваре ба мисли Россия ба ин низом нагузаштааст. Ба таъки-ди узви пайвастаи АТТ Сайдамир Аминов, зимни гузариш ба низо-ми нав риояи талаботи стандарти таълимї ногузир аст.

Низоми навро бартарї чист?Ходими илмии шўъбаи пе-

дагогика ва психологияи ПРМ АТТ Ќ.Каримов бар ин назар аст, ки њар ќадар талабот дар љадвали бањогузорї зиёдтар бошад, њамон андоза имконияти бештари тафриќагузории дониши

хонандагонро фароњам овардан имкон дорад.

-Аммо бояд ќайд кард, ки маќсад аз тафриќагузории дониши хонандагон ба гурўњњои «сустхон» ва «аълочї» људо намудани онњо набуда, балки тариќи маълумоти даќиќи оморї муайян кардани са-маранокии таъсиррасонии педа-гогист, -изњор намуд ў.- Муќоисаи бањогузорї ба дониши хонанда дар даврањои гуногуни таълимї имкон медињад, ки динамикаи пешрафти ў муайян карда шуда, дар он њама гуна тамоюли манфї ва мусбї ошкор гардад. Ин дар навбати худ ба омўзгорон имконият медињад, ки усули пешнињоди маводи таъли-

миро маќсаднок интихоб намоянд, иваз кунанд ва ѓайра. Ба андешаи ман, низоми 100-балла мувофиќ аст, ба шарте ки 60 дарсад барои дониш, 40 дарсади дигар барои ахлоќ гузошта шавад.

3 суол, 3 посух, 3 шартАзим Байзоев, хулосаи худро

бо се суол ва посух манзури ишти-рокдорон гардонд, ки воќеан њам, шоистаи омўзиш аст:

1) Чаро Ѓарб ба низоми нав гу-зашт ва мо њам бояд гузарем?Зеро зарурат пеш омад, талаботи

бозори мењнат дигаргун шуд. Дар ин низом бояд танњо ба дониш не, балки ба мањорати корбарї, њисси масъулиятшиносї, рафтору кир-дор, муошират бо атрофиён, тафак-кури солим ва мењнатдўстии бача бањо гузошта шавад. Зеро бозори имрўзаи мењнат њамин хел мутахас-сисро интизор аст. Яъне, тавассути низоми нав њадафи асосї бояд аз та-рафи њама алоќамандони тањсилот дарк карда шавад: тањсил барои диплом не, барои донишу мањорат дар љараёни кор, мустаќилона кор карда тавонистан, эљодкорї, хулосабарорї, иљрои супориш аст. Бењуда нагуфтаанд: «На оне, ки шахси барљаста ва ё пурќувват аст, балки оне, ки ба тањаввулоти љањон уњдабароёна мутобиќ мешавад, зиндагии шоистаи худро таъмин карда метавонад».

2) Кадомаш мувофиќ: 10, 20 ё 100?Ба андешаи ман, муњимаш

њамин ки низоми нав ба ниёзњои мо љавобгў шуда тавонад. Низо-ми 10-балла, албатта, дуруст аст, аммо исбот лозим. Ба шарте ки механизми амалигардонии он ба низоми 100-балла, низоми њарфї ва њатто, низоми имрўза дар мувофиќа кор карда тавонад.

3) Бо љомеа чї бояд кард?

Дар њар коре, ки пеш мегирем, бояд омилњои ба њадаф расиданро ба назар гирем. Масалан, барои гузариш ба низоми нав бо муалли-мон, падару модарон ва хонанда-гон бо забони худи онњо бояд гап занем. Бењтарин омил фањмондан тавонистан, ончунон ки зарурат ва ањамияти низоми навро мар-дум дарк карда тавонанд. Дар робита ба ин фикрњо устод

Лутфуллоев таъкид кард, ки њама иќдом бояд бо назардошти њифзи саломатии бачањо пеш гирифта шавад. Тавре ў мегўяд:

-Агар гузариш ба низоми нави бањогузорї моро аз мушкилї мерањонад, чаро нагузарем? Имрўз ин меъёр кўњна шуда бошад, ба низоми нав гузаштан муњим аст, ба шарте ки ба саломатї, пеш-рафт ва тарбияи кўдак мусоидат карда тавонем. Зимни низоми нав бачаро ба се чиз љалб кардан ло-зим: дониш, мањорат ва малака. Ба назари ман, низоми 15-балла мувофиќтар аст. Вале барои озмо-иш мо на мактабњоро аз ноњияњои алоњида, балки як ноњияи бутунро бояд интихоб намоем. Дар љараёни муњокимаи мута-

хассисон гарму љўшон андешаронї намуданд. Њамчунин, муовини ректори ДЉТИБКМ А.Орифов дар хусуси меъёри таъмикунан-даи њадафњои таълим будани ни-зоми нав, корманди донишкада Н.Сиддиќов дар бораи тањлил ва механизми амалигардонии бањо ба сифати дониши хонандагон, корманди ПРМ И. Давлатшоев дар бораи бартарии низоми 20- балла изњори андеша намуданд.

Ба пеш, ба сўи низоми навДар анљом Тољинисо

Мањмадова аз иштироки фаъоли мутахассисон изњори ќаноатмандї намуда, бори дигар таъкид кард, ки њадафи асосї дар ин роњ бењ шудани сифати тањсилот аст.

- Мушкилињои пешорў солњои зиёдро метавонанд дар бар гиранд, -баён намуд ў.- Вале моро зарур аст, ба њар восита роњњои рушди тафаккури бачаро муайян намоем. Рисолати асосии њар кадоми мо ба андешаи одамон шакли дуруст бахшидан аст. Дар ин роњ Вазорати маориф тадбирњои зиёдеро ба кор бурда истодааст. Дар ќатори тањияи стандартњои фаннї, китобњои насли нав ва чанде дигар, ислоњот ворид кардан ба низоми бањогузорї њам метавонад моро ба њадаф наздиктар гардонад. Имрўз мо зарурати гуза-риш ба низоми нави бањогузориро дарк кардем, акнун Вазорати мао-риф андешањои бењтарини мутахас-сисону омўзгоронро дар ин маврид интизор аст. Конфронс анљом ёфт, вале

андешањои нав рўи муњокимаи масъалаи нав оѓоз. Бисёр интизор будем, ки дар ин чорабинї на-зару андешањои мутахассисони Донишгоњи омўзгорї, Маркази миллии тестї ва равоншиносон-ро мефањмем. Ин ки устодон аз ДМТ, ДДЗТ ва ДДД ибрози назар намуданд, басанда нест, ки ба ху-лосаи ќатъї бирасем. Барои мо до-нистани он ки чаро мутахассисон аз мактабњои омўзгорї ва курсњои такмили ихтисос бо донишњои ра-вониву касбї ба мактаб намераванд (далел: њунари муайян кардани до-ниши бача ва ќадри мењнати ўро надоранд), меъёри муайян кардани донишу мањорати хонандаи синфи 1 -ро чї тавр бояд интихоб кард (чун бањо нест), низоми раќамї аз њарфї чї тафовут дорад ва гузариш ба ка-доме бењтар аст, омилњои бачаро бовар кунондан ба дараљаи дониши худ кадомњоянд, хеле љолиб аст. Идораи њафтанома навиштањои шуморо дар ин маврид интизор аст.

Саидаи ФАЗЛ,«Омўзгор»

Марњабо, низоми нав!Алвидоъ, 5-балла!

№ 45, 8 ноябри соли 2013 5ОМЎЗГОР МАВЗЎИ РЎЗ

21 майи соли 1940 Шўрои Олии ЉШС Тољикистон дар бораи гузаштан ба алифбои русї ќарор ќабул намуд.

ПЕШНИЊОДНИШАСТ

Њамоиши мазкур бо иб-тикори рањбари лоињаи «Тањсилоти ибтидоии касбї» дар Тољикистон, хонума Тентере Гриета ва ректори ДЉТИБКСМ Л. Назирова роњандозї гардида, дар он намояндагони Вазорати ма-ориф, сарварони литсейњои касбї-техникї, кормандо-ни ширкати «Барќи тољик» ва якќатор муассисањои истењсолию таълимї ишти-рок доштанд.Њамоишро хонума Тен-

тере Гиета ифтитоњ бахши-да, њозиринро бо масъалаи матрањшаванда, ки дар ша-роити имрўзаи Тољикистон хеле њассос ва умдаву асосї ба њисоб меравад, ошно на-муд. Сипас, муовини вази-ри маориф Бозоралї Оди-наев ба сухан баромада, ањамияти бузурги масъалаи сарфакорї ва истифодаи судманди нерўи барќро ёдрас гардида, омўзиши васею доманфарохи ин мавзўъро дар баланд бар-доштани фарњанги исти-фодабарандагони љараёни барќ дар гўшаву канорњои шањру навоњии гуногуни љумњурї њатмї ва сариваќтї њисобид. Дар робита ба мавзўъ коршиноси бай-налмилалии лоињаи «Даст-гирии љараёни ислоњоти зинаи тањсилоти касбї ва таълим дар Љумњурии Тољикистон», Пуппе Ек-кехард таъкид намуд, ки

имрўз вазъи иќтисодии Тољикистон таќозо дорад, ки ба сабаби норасої ва кам-буди нерўи барќ истифодаи он самаранок ба роњ мон-да шавад. Аз анвои дигари омилњои истењсолкунандаи љараёни барќї ба таври оќилона бояд истифода на-муд. Устоди Донишгоњи техникии Тољикистон Ал-фия Ањророва дар мавзўи «Муњимияти масъалаи

сарфаљўї ва бањраварї аз нерўи барќ» суханронї карда, пешнињод кард, ки дар заминаи мавзўи матрањшаванда бояд дар макотиби кишвар ва литсею коллељњо фанни нав бо номи сарфаљўї ва бањраварии энергетикї омўзонида ша-вад. Директори Марка-зи омўзиши калонсолони пойтахт Шукрулло Сало-мов, љонишини директо-ри Коллељи муњандисию омўзгории шањри Душан-бе Фаридун Латифов ва намояндагони ширкати «Барќи тољик» З.Хољаев ва М.Алиев перомуни масоили захирањои потенсиали обї, амнияти энергетикї, сарфаи дурандешонаи нерўи барќ, омўзиш ва таълими фанни

нав ва ихтисосњои аудити барќ ва гармидињии биноњо ва ѓайра андешаронї наму-данд. К о р ш и н о с и

байналмиллалї Пуппе Ек-кехард дар асоси таљрибаи лоињавии кишвари Украина перомуни омўзиши «Кур-си сарфаљўї ва бањраварии энергетикї» маърўзаи ба-тафсил ва пурмуњтаво наму-да, тезисњои баѓоят муњим ва

созгор бо замони муосирро баён дошт, ки онњо, аввалан баланд бардоштани эффекти энергетикї, суръат бахши-дан ба мукаммалгардонии донишњои касбї-њирфаї, ки алњол сусту заифанд, тех-никаи босифати истењсоли барќ ва таъминоти энер-гияи барќї (низ ба мушки-лоти рўз табдил ёфтаанд), машѓулиятњои амалию назариявї ва барномањои таълимие, ки бояд тарњрезї карда шавад ва роњандозии касбњои љадид доир ба соњаи барќ ба шумор мераванд.Дар фароварди нишаст

муовини вазир Б.Одинаев суњбати гирди мизро љамъбаст намуда, таъ-кид бар он дошт, ки бањри ба роњ мондани таълиму омўзиши фанни сарфаљўї ва бањраварии энергетикї дар коллељу литсейњо ва макоти-би кишвар љалби омўзгорон ва устодони варзидаву мутахассисон соњаи барќ хеле зарур буда, имкони эљоди мушкилоти дигареро пешорўи маорифчиён ќарор хоњад дод.Ин масъала бояд

дастљамъона ва дар њамбастагї бо рањбарони донишгоњњои олї ва масъу-лони вазорати маориф фай-сала ва њалли амалии худро дарёбад, - афзуд Б.Одинаев.

Шодї РАЉАБЗОД,«Омўзгор»

Фанни љадид:

Сарфаљўї ва бањраварии энергетикї

ОМОДАГЇ

Њамзамон, тибќи фармоиши вазири ма-орифи Љумњурии Тољикистон дар дастгоњи марказии вазорат њар моњ ду маротиба љаласањои њайати Ситоди фаврї оид ба омодагии муассисањои соњаи маориф ба давраи тирамоњу зимистони солњои 2013-2014 гузаронида мешавад. Шуъбаи маркетинг, моликият ва хариди

давлатии вазорат дар асоси љадвали мах-суси тањиягардида маълумоти муфассали оморї љамъоварї намуд, ки натиљаи он чунин аст:

Тибќи маълумоти мављуда (то санаи 01.11.2013) дар муассисањои таълимии љумњурї 35063 тонна ангишт (103,5%), 56004мз њезум (103,1%), 182 тоннаву 36 литр сўзишвории дизелї (94,4%) харидорї ва 24407м2 (101,4%) тирезањо шишабандї карда шудааст.

Дар муассисањои тањсилоти миё-наи умумии љумњурї захираи ангишт 103,5%, њезум 103%, шишабандї 100,6% ва сўзишвории дизелї 94,5% иљро гардидааст, ки дар муќоиса ба њамин давраи соли гу-зашта захираи ангишт 1,5%, њезум 2,3% ва шишабандї 1,5% зиёд иљро гардидааст.Аз љумла, наќшаи харидории ангишт

дар муассисањои тањсилоти миёнаи уму-мии вилояти Суѓд 111,7%, њезум 106,2%, шишабандї 106%, сўзишвории дизелї 76,7%, вилояти Хатлон захираи ангишт 102,2%, њезум 104,5%, шишабандї 101,6%, сўзишвории дизелї 95%, Вилояти Мух-тори Кўњистони Бадахшон захираи ан-гишт 98,9%, њезум 95,5%, шишабандї 68,4%, шањри Душанбе захираи ангишт 113,4%, њезум 117,7%, шишабандї 110,7%, сўзишвории дизелї 114%, ноњияњои тобеи љумњурї захираи ангишт 100,7%, њезум 101,4%, шишабандї 104,6% ва сўзишвории дизелї 95,4% иљро гардидааст. Дар мактаб-интернатњои љумњуриявї захираи ангишт 112%, њезум 103,1%, шишабандї 106%, дар муассисањои тањсилоти ибтидої ва миё-

наи касбї захираи ангишт 104,4%, њезум 106%, шишабандї 98,2%, дар муассисањои тањсилоти олии касбї бошад, захираи ангишт 100%, њезум 100% ва шишабандї 101,7%-ро ташкил менамояд. Боиси ќайд аст, ки имрўзњо вилоятњои

Суѓду Хатлон, шањри Душанбе, баъзе ноњияњои Вилояти Мухтори Кўњистони Ба-дахшон (Ишкошим, Шуѓнон, Роштќалъа, Рўшон, Ванљ), њамчунин 13 шањру ноњияи то-беи љумњурї тавонистанд, ки аз уњдаи захира намудани миќдори зарурии маводи сўхт бо сарбаландї бароянд. Ин нишондињандањо њангоми санљиши гурўњњои кории Вазорати маориф дар мушовараи сайёри Вилояти Мух-тори Кўњистони Бадахшон низ мушоњида гардид. Раёсати маорифи вилояти Суѓд, ал-

батта, бо кўмаку дастгирињои маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї дар вилояти Суѓд тавонист яке аз аввалинњо шуда муассисањои таълимии вилоятро ба пуррагї бо маводи сўзишворї барзиёд таъмин намояд. Њамин гуна вазъият дар шањри Душанбе, вилояти Хатлон ва 13 шањру ноњияи тобеи љумњурї ба мушоњида мерасад, ки муассисањои таълимї ба мавси-ми тирамоњу зимистони солњои 2013-2014 омода карда шудаанд. Њоло вазъият андаке дар Вилояти Мухто-

ри Кўњистони Бадахшон ташвишовар буда, дар назар аст, ки ин мушкилот низ рўзњои

наздик њалли мусбии худро ёбад. Аз љумла, дар ноњияњои Дарвоз (81%) ва Мурѓоб (78,3) маблаѓи зарурї барои харидории ангишту њезум пурра људо гардида, айни њол таъмини маводи зикргардида идома дорад.Масъалаи мазкур дар љаласањои му-

шовараи Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон, љаласањои назоратии назди вазири маорифи Љумњурии Тољикистон, љаласањои назди муовини вазир, дар мушоварањои сайёри вилоятњо ва њамчунин, тибќи фармоиши вазири маориф дар љаласањои њайати Ситоди фаврии дастгоњи марказии вазорат мавриди баррасї ќарор дода мешавад. Њамзамон, лозим ба ёдова-рист, ки аз натиљаи корњои баанљомрасида њар њафта ба унвони Сарвазири Љумњурии Тољикистон ва санаи 15-уми њар моњ ба ун-вони Њукумати Љумњурии Тољикистон ва вазоратњои рушди иќтисод ва савдо, энер-гетика ва саноати Љумњурии Тољикистон маълумотномаи муфассал бо замимаи љадвали оморї ирсол карда мешавад. Рафти иљрои ќарори Њукумати Љумњурии

Тољикистон аз 30.03.2013, №122 “Дар бо-раи сари ваќт омода намудани соњањои иќтисодиёт ва иљтимоиёти љумњурї барои фаъолияти мунтазам ва самарабахш дар давраи тирамоњу зимистони солњои 2013-2014” зери назорати доимии Вазорати мао-рифи Љумњурии Тољикистон ќарор дошта, санљишњои гурўњњои корї дар ин самт идо-ма дорад.

Обида САИДМУРОДОВА, сармутахассиси шуъбаи маркетинг,моликият ва хариди давлатии ВМ ЉТ

Ба фасли сармо омодаем

Ин забон забони модарии мост, ки бо шири модар омадаасту му-бодилаи афкор тавассути он сурат мегирад ва њастии моро таъмин ме-кунад. Одобу рафтор, муносибату гуфтор, илмомўзиву фарњанг, маъ-навияти асилу худшиносии миллї ва худогоњї тавассути забон тако-мул меёбанд. Дар њолате ки забони модарї тавассути шири модар дар рагу пайванди мо љой гирифтааст, вазифадорем, ки онро бипазирем, дўст дорем, эњтиром намоем, то ки чун шири модар ба рўњу тафак-кури мо ѓизо бахшад. Њељ гоњ роњ надињем, ки он бо алфози дурушту ќабењ олуда гардад.Устод Айнї дар солњои 1928-

1929, ки барои демократї кунонда-ни забони адабї мубориза мерафт, забони тољикиро аз њуљумњои гуно-гун, аз анъанапарастњо ва «байнал-милалчиён» тарафдорони забони адабии имрўзаи форсї муњофизат мекард, манзалати њар як вожаву ибораро њимоя месохту бо ќатъияти тамом мегуфт: «Чунон ки чанд бор гуфтаам, боз мегўям, ки як сухани машњур агар ба ќоидаи сарфї мухо-лиф набошад, ба гувоњ муњтољ наме-шавад».Дар ин замина, яъне, демокра-

тикунонии забони адабї дар назди устод Айнї вазифаи бузурге тавас-сути таќозои таърих ба миён омад, ки ин офаридани асарњои реалистї буд ва устод аз уњдаи иљрои ин та-лабот ба пуррагї баромад. Асарњои ў дар ин давра (ибтидои асри ХХ) аз љумла: «Одина», «Дохунда», «Ѓуломон», «Марги судхўр» ва ѓайра аз ѓалабаи њаќќонии устод да-рак доданд.Забони тољикї таърихи беш аз

сењазорсола дошта, бо ин забон

асарњои гаронбањое офарида шуда-анд, ки тафаккури љањониён тасхир кардаанд. Асарњои устодони сухан Рўдакї,

Фирдавсї, Даќиќиву Манучењрї, Анвариву Унсурї, Синову Но-сири Хисрав, Умари Хайёму, Љалолиддини Румї, Шайх Аттору Саної, Њофизу Љомї, Бедилу Навої ва ѓайра дар тамоми љањон пањн гашта, тарљума шудаанд ва тавас-сути ин асарњои безавол ањли башар бо тољикон шиносої пайдо кардаан-ду эњтиром ба љо оварда.Барои њифзи забони модарї, ба

љо овардани эњтироми вай, њимояи фазилату маърифати он нутќи шифоњии мо кифоя нест. Дар сурате ки мо тољик њастем, дар ин ё он сатње суханронї кардаву фикрамонро баён сохта метавонем, аммо ин як тарафи масъала аст, чизи асосї барои њифзу маърифату маданияту манзалати забон дар пояи баланд донистани имлои он мебошад. Бузургони мо забонро азизу гиромї дошта, аз замони бостон то ба имрўз фазила-ту бофарњангї ва маданиятдориву самимияти онро таъкид сохта, до-нистани имлою беѓалат навиштанро андозагирї кардаанд ва њамчунин, то љое, ки мо мефањмем, беѓалат на-виштану донистани имлои забони тољикї барои њар як тољик, бахусус, омўзгорони макотиби миёнаву олї ва донишљўён шарт ва зарур аст, вале то имрўз мо ин ишораро танњо рўйи ќоѓаз мебинем.Ба фикри мо, лозим аст, ки дар

тамоми донишгоњу донишкадањо, вазоратњо, кумитањо, мактабњои миёнаи маълумотї умумї, литсейњо, коллељњо кумитаи њифзи забо-ни давлатї таъсис дода, маош муќаррар карда шавад ва ин кумитањо тањти назари Кумитаи за-бон ва истилоњоти назди Њукумати Љумњурии Тољикистон бошанд. Дар ин маврид, ба андешаи мо, забони нобу ширини давлатии мо љилваи дигар хоњад гирифт.

С.САФАРОВ, устоди ДМИТ

Кумитаи њифзизабони давлатї лозим

Ин забон забони модарии мост,

асанк

ФАсиЉС

№ 45, 8 ноябри соли 20136 ОМЎЗГОР ШАРЊ

Давоми нимсолаи аввали соли тањсили 1940 -1941 тамоми мактабњои љумњурї ба алифбои русї гузаштанд.

Чорабиниро сардори гурўњи мудофиаи шањрвандии донишка-да, директори ин боргоњи маъри-фат Анвар Маќсудов њусни оѓоз бахшид.

Муовини аввали раиси шањри Хуљанд Иброњим Сангинов баргузории чунин чорабиниро ама-ли судманд тавсиф бахшид . Ба гуфти ў, тањаввулоте, ки имрўз дар сар то сари олам ба вуќуъ меоянд, моро њушдор медињад, ки ба њар гуна бонги изтироб омода бошем. Сипас, мењмонон

дар дарси кушоди устоди до-нишкада Акрам Атобоев ширкат варзида, ба дониши назариявии шогирдони донишкада дар мав-риди омўзиши дарси мудофиаи шањрвандї бањои баланд доданд.

Баъдан бевосита машќњои омодагї ба мудофиаи шањрвандї оѓоз ёфтанд. Тибќи сенария якбо-ра «заминларзаи шадид рух дода», дараљаи заминларза ба 8 бал ра-сид. Дар раванди машќ нерўњои ѓайрињарбии донишкада амалњоро

оид ба расонидани ит-тилоти фаврї вобаста ба њодиса, амнияти за-рардидагон, бартараф намудани харобињо, кушодани дарњои банд-гашта, хомўш намуда-ни сўхтор, аз ошёнањои баланд фаровардани љабрдидагон, расони-дани ёрии аввали тиб-биро бо мањорати хос-са иљро намуданд. Дар рафти иљрои ин амалњо хадамоти тиббї, њифзи

тартиботи љамъиятї, оташни-шонии шањри Хуљанд ва дастаи наљотдињии вилоят ба нерўњои ѓайрињарбии пайваста вазифањои гузошташударо њамроњ иљро на-муданд.

Оид ба мувафаќќона бартараф шудани њодисаи мазкур сардоро-ни гўруњњои иктишофї, амниятї, сўхторнишонї, тиббї - санитарї ба сардори ситод Турсун Холма-тов њисбот доданд. Сардори ситод ба роњбари мудофиаи шањрвандїАнвар Маќсудов аз раф-

ти корњои ба сомон расонида њисобот дод. Бо њамин машќњои мукаммали омодагї ба њодисањои фавќќулода анљом ёфт. Шогирдо-ни донишкада бо баргузори наму-дани чорабинињои варзишї, ам-соли сангбардорї ва ресмонкашї хотири тамошобиноро шод наму-данд.Директори донишкада ва иш-

тирокчиёни фаъоли чорабинии мазкур бо тўњфањои таъсиснаму-даи маќомоти иљроияи њокимияти шањри Хуљанд ва Кумитаи њолатњои фавќќулоддаи вилоят сарфароз гардонида шуданд.

Нуъмон РАљАБЗОДА

Љасорат, шафќат ва масъулиятТАЙЁРЇ

Чорабиниро сардори гурўњи

рИбчлбўисммго

дн

Дар муддати 22 сол Тољикистон ба дараљае пеш рафта, ободу зебо гашт, ки хато накунам, дар 70 соли роњбарии собиќ Иттињоди Шўравии абарќудрат пеш нарафта буд. Боиси хурсандист, ки маљмўи мањсулоти дохилї аз 9,3 миллиард сомонии соли 2006 соли 2012 ба 36,2 милли-ард сомонї расида, афзоиши солонаи он ба њисоби миёна 7 фоизро ташкил дод, ки ин аз рушди устувори мамлакат шањодат медињад. Аз љумла маблаѓгузории соњаи маориф 6,7 баробар, соњаи тандурустї 8,6 баро-бар, њифзи иљтимоии ањолї 6,8 баробар афзуд. Ман худ зодаи Бадахшонам, чи тавре ки Љаноби

Олї Эмомалї Рањмон гуфтанд: «Асри 21 асри каш-фиёти Бадахшон аст», «Бадахшон дарвозаи тиллоии Тољикистон аст». Агар як назар андозем, нисбат ба пешравињояш њаќиќатан Бадахшон тиллокорї гарди-дааст. Дар як худи ноњияи Ванљ чи ќадар иншоот на-муди зоњирии онро зеботар гардонидаанд. Сарвари давлат дар сафари кориаш 8-уми октябри соли равон дар ноњияи Ванљ бо мардум вохўрда, неругоњи обии

барќиро бо иќтидори 800 килловат - соат ба истифо-да дод.Кушодашавии роњи Кўлоб-Дарвоз барои мо имко-

ният фароњам овард, ки дар чор фасли сол шабу рўз рафтуомад кунем. Дар муддати солњои соњибистиќлолї дастовардњои

бузург насиби соњаи маориф гашт. Сохтмони мактаби замонавии зиёди ба талабот љавобгўй ва муљањњаз бо компютеру дигар лавозимот, ашёи хониш ва бо кадрњои баландихтисос таъмин падидаи назаррасест барои насли навраси ояндаи Тољикистон. Сохтмони бинои љадиди литсейњо, интернатњо ба-

рои кўдакони ятиму бепарастор, муњайё намудани ша-роит барои мўйсафедону барљомондагон ва ѓайрањо нишонаи бењтарини амали сарвари давлат аст. Ин њама комёбињо гувоњи онанд, ки ояндаи Тољикистону тољикистониён дурахшон аст.

Х.ЛАБЛАБОНОВ, ходими калони илмии ПРМ

БУНЁДКОРЇ АКСИ САДО

Пайафкандїаз сулњ кохе баланд

Дар муддати22солТољикистонбадараљаепешрафта

Масалан, дар синфи 5 - ум ба-рои омўхтани рўзгор ва осори адибон Фотењ Ниёзї» (порча аз романи «Вафо», Мирсаид Мирша-кар (порчањо аз достонњои «Панљи ноором» ва «Ленин дар Помир», суруди миллї ва рубоињои Гулназар Келдї, порча аз оѓози ќиссаи «Ду моњи пурмаѓал» - и Абду-малик Бањорї достонњои Ѓаффор Мирзо њамагї 1-соатї дода шудааст. ќи ин хеле кам аст...Дар синфи 6-ум бошад,

порча аз ќиссаи «Иншо дар мавзўи озод»-и Љумъа Одинаев љой дода шудааст, ки барои омўзиши он 3 соат људо шудааст. Рости гап, ваќте ки сабаби Кабўтари дубома лаќаб гирифтани Шариф шарњ дода мешавад, шогирдон механ-данд. Наход мураттибони барнома хусусиятњои синну соли хонанда-гонро ба назар нагиранд? Ќиссаи зангирии падару барќасд ба шањр омадану ба шавњар баромадани модари Шариф ба синну солии хонандаи синфи 6 рост намеояд ва ин эпизод ягон љињати тарбиявї надорад.Дар синфи 7-ум бањри омўзиши

пурќиматтарин асарњои ривоятї аз ќабили «Доробнома»-и Абўтоњири Тарсусї 1 соат ва «Њазору як шаб» њамагї 2 соат људо карда шудааст. Њол он ки барои омўзиши ин ду асар бояд 3 соат људо карда шавад. Њаёт, фаъолияти адабї ва осо-

ри бузургмардони илму адабиёти тољик Убайди Зоконї, Камоли Хуљандї, Сайидои Насафї, Њусайн Воизи Кошифї дар синфњои болої омўзонида мешавад. Шарт нест, ки он ба такрор омўзонида шавад. Хуб мешуд, бар ивази онњо эљодиёти адибон Њабиб Юсуфї, Боќї Рањимзода, Муњиддин Аминзода, Аминљон Шукўњї, Лоиќ Шералї аз 2 то ба 4 соат расонида мешуд.Дар синфи 8 низ нисбат ба шо-

гирдон ва њам устодон бемурувватї зоњир кардаанд. Ба адабиёти давраи ќадим 1 соат, «Дарахти асурї» - 1 соат, Андарзи Озарба-

ди Мењраспандон 1 соат, Корно-маи Ардашери Бобакон 1 соат, Бузургмењри Њаким - 1 соат, «Ёд-гори Зарирон» 1 соат, вазъи забон ва адабиёти тољик 1 соат, адабиёти асри 10 1 соат људо шудааст, ки ин хеле кам аст.Барои омўзиши зиндагиномаи

Абўмансур Муњаммад ибни Ањмад Даќиќї, мероси адабии ў, «Гар-шоспнома» - аш ва муносибати он бо «Ёдгори Зарирон», ќасида ва ѓазалњои шоир, тањлили 10 байт аз

ќасидаи «Эй сорбон, манзил макун љуз дар диёри ёри ман», тањлил ва шарњи ѓазали «Барафган ай санам, абри бињиштї» њамагї 2 соат људо шудааст. Канї, мантиќ?!Барои омўзиши осори Шайхур-

раис Ибни Синову Унсурулмаолї Кайковус низ хеле кам -2 соат људо шудааст.

«Самаки айёр» - и Фаромарз ибни Худодод, ки низ дар арзишмандї бо «Њазору як шаб» - у «Доробно-ма» дар як поя меистад, дар 2 соат он чї тавр омўзонида мешавад?!Дар бораи барномаи таълимї

дар синфњои 9-10 андешањо зиё-данд. Масалан, барои омўзиши зиндагинома ва мероси адабии Абдурањмони Љомї 12 соат људо шудааст.Достони «Хирадномаи

Искандарї» яке аз олитарин ќуллаи эљодиёти ин адиби оламшу-мул мебошад. Вале ваќти он раси-дааст, ки тањлили пурраи ин достон минбаъд бо маълумоти мухтасари умумї иваз карда шавад. Зеро до-рои ањамияти тарбиявї њам, ки бо-шад, прототипи ќањрамони асосї аљнабї аст. Боз аљнабие, ки аслан берањм, хунхор, ќотил, ѓоратгар. душмани љони тољику эронист.Хонандагони синфи 9 њангоми

омўзиши достони «Юсуф ва Зу-лайхо» бо ќиссаи ишќи поки ин ду шахси таърихї ошної меёбанд.Дар синфи 10 боз меомўзанд

ќиссаи ишќи Юсуф ва Зулай-хоро дар осори Љунайдуллоњи

Њозиќ, ки ин аллакай зиёдатї аст. Ќиссаи ишќи пурмољарои Юсуф ва Зулайхо барои хонанда-гон дилбазан мегардад. Чунки ба-рояшон он нав нест.Ана, њамин гуна такрорњои дил-

базан зери сарлавњаи «Умумият ва фарќиятхои достонњои њамноми «Лайлї ва Маљнун» - и Њилолї, Низомї, Шоњин низ ба хонанда чизе намедињад.Дар синфи 11 дар 2 соат таъли-

фоти Њабиб Юсуфї, Бозор Собир,

Сайф Рањимзоди Афардї, Саттор Турсун, Гулна-зар, Абдулњамид Сама-дов, Мењмон Бахтї бояд омўзонида шавад, ки ин хеле кам аст.Ба андешаи ман, чун як

тан омўзгори ин фан як мавзўъ танњо дар њудуди як соат ё ду соат ба шогир-дон бояд пешнињод карда

нашавад. Бо ин тарзе, ки дар боло номбар кардем, мувофиќи бар-номаи таълимї њам муаллим ва њам шогирдон, барои аз чорчўбаи барномаи таълимї берун нашудан амал менамоянд, ки дар асл он њељ самаре ба бор намеорад.Дар сањифаи сеюми барномаи

таълимї чунин омадааст: «Таъли-ми адабиёт воситаи асосии тарбияи маънавии эстетикї, шинохти њусни љањон ва аз ин мавќеъ маърифатї он аст. Парвариши завќи солим ва њиссиёти пазироии зебоии зоњирии љањон ва ботини назару андешањо низ аз вазифањои фанни адабиёт дар љараёни таълим аст».Пас, мураттибони барномаи

таълими адабиёти тољик дар синфњои 5-11- ро зарур аст, ки ба гуфтањои боло, ки худ онро иншо кардаанд, такя кунанду мушкилоти омўзгорони ин фанро осон намо-янд.Аслан бигирем, маќсади ман

асосан осон кардани мушкилоти устодон не, балки ба душворињо дучор наомадани шогирдон аст. Фанњои забон ва адабиёти тољик

асоси таълиму тарбияро ташкил медињад. Яъне, ки њамаи илмњои дигар аз ин ду фан сарчашма меги-ранд. Пас, олимони соњаро зарур аст, ки бањри поку беолоиш нигоњ доштани ин сарчашмаи илму адаб масъулиятшинос бошанд.

Садбарг САЛИМОВА,омўзгор аз ноњияи Ёвон

Нављўињо боядДар њошияи маќолае, ки дар рўзномаи «Омўзгор» аз 14-уми июни соли 2013 бо унвони «Зарурати таљдиди назар ба барномаи таъли-ми адабиёти тољик барои синфњои 5-8» нашр шуда буд)

№ 45, 8 ноябри соли 2013 7ОМЎЗГОР ЗАБОНИ МОДАРЇ

Соли тањсили 1928-1929 дар љумњурї 700 муаллим кор мекард, ки нокифоя буд.

ЗАБОНШИНОСЇ

Забон њамон ваќт забони илм шуда метавонад, ки њар як вожа, њар як истилоњаш мушаххас кор-кард шуда бошад. Ташхису тас-нифи мушаххаси истилоњот яке аз талаботи њатмии забони илм мањсуб меёбад. Њоло забони адабии њозираи

тољикї, мутаассифона, забони воќеии илм нашудаст ва яке аз сабабњову унсурњояш сермаъної ва серсоњавию гуногунрангии истилоњот мебошад. Мусаллам аст, ки сермаъної

унсури номатлуби истилоњот мебошад. Вале дар забони ада-бии њозираи тољикї кам нестанд мавридњое, ки як истилоњ бо ду ё чандин маънову тобиши маъної мавриди истифода ќарор меги-ранд. Масалан, вожаи ташхис дар 17 соња бо њамин ќадар маъ-нои гуногун корбандї шудааст. Истилоњи мазкур дар «Фањанги забони тољикї» чунин тафсир шудааст: Ташхис а.1. муайян кардан; фарќ гузоштан; ду чизи монандро аз якдигар људо кар-дан; 2. муайян кардани дард ва беморї. Маънидоди тањиягарони

«Фарњанги тафсирии забони тољикї» њам мушаххас аст: а. кит. муайян кардан ё дониста ги-рифтани чизе; ташхиси беморї; ташхис додани дард. Аз тањлили тафсиру маънидод

ва тарљумањои фарњангњои боло маълум мегардад, ки ташхис дар забони адабии замони Шуравї асосан чун истилоњи соњаи тиб истифода мешудааст. Аммо чанд соли охир чун бисёр вожањои ди-гар ин калима низ ба таѓйироту табаддулоти маъної дучор гаш-та, дар њар мавриде, ки ба муои-на вобаста аст, корбаст мешавад ва ин риоя нашудани яке аз асо-ситарин талаботи истилоњот ме-бошад. Имрўз вазъи забони тољикї

чунон шудааст, ки илми во-жашиноси муосир наметаво-над бе тањќиќи њаматарафаи хусусиятњои луѓавии истилоњот ва интишороти фарњангњои уму-мию соњавї рушди воќеї пайдо намуда, ба комёбињои назар-раси илмї ноил гардад. Аз ин љост, ки агар мо такмили илмї ва муназзаму воќеии вожашино-сии тољикро мехоста бошем, дар наздиктарин замон соња ба соња тадбирњои мушаххаси зеринро ба анљом расонем:

1.Интихоби гурўњи корию тадќиќотии омўзиши истилоњоти забони тољикї.

2.Тањияи наќшаву тарњи омўзиши истилоњот.

3. Муќаррар сохтани раван-ду равияи рушди истилоњот ва истилоњшиносї.

4.Баррасии роњу равиши пайдоиши истилоњот.

5.Муайян намудани зару-рат, соња, маврид; ањамияти илмї, назариявї ва амалии

истилоњот ва истилоњшиносї.6.Тањлили тарзу усули рушди

истилоњот ва назорати истифо-даи истилоњот.

7.Дар тамоми рўзномаю њафтаномањои соњавию љумњуриявї тањти унвони «Наввожањои соња» љорї наму-дани рубрикаи шашмоња ва со-лона.

8.Натиљагириву љамъбасти шашмоњаву солона бо интишори истилоњвожањои навин дар мат-буоти даврии љумњурї ва чопи њарсолаи фарњанги тафсирї ва сезабонаи (тољикї, русї, англисї) «Наввожањои забони тољикї».

9. Тањияи хайати кории назо-рат ва њамоњангсозии истилоњоти фанњои таълимї дар назди Ва-зорати маорифи Љумњурии Тољикистон ва ба роњ андохтани низоми фаъолияти он. Танњо дар сурати бо наќшаву

рељаи муайяну мушаххас мав-риди баррасї ќарор додани истилоњвожањои забон мо ме-тавонем вазъи амали ин соњаро ба танзим гирем. Зеро луѓати истилоњотї чун воњиди махсуси забон аз воњидњои дигар фарќ дорад. Он зарурат, пайдоиш, доира, дараља, мањсулнокї, сох-тор, ифодаи маъної, мансубият, мустаќилияти маъної (аз матн), тобишу љило, таъриф, муассирї ва њадафи истифодаи хосро до-рост.

Басабаб нест, ки муњаќќиќони рус ба мисли Д.С.Лотте, А.А.Реформатский, Г.О.Винокур В.М.Лейчик, М.Г.Бергер, А.Д.Хаютина, О.С.Ахманова, А.М.Фотиева, В.П.Даниленко, Н.В.Подольский ва диг. мањз ба чунин вижагињои ин таркиби луѓавии забон ањамияти љиддї дода, таъкид доштаанд, ки ба-робари рушди илму техника ва фарњанг маќоми истилоњот дар забон меафзояд. Вижагии муњими дига-

ри истилоњот боз дар он аст, ки агар вожа дорои маънои мустаќил бошад ва тафсир дода шавад, истилоњ таърифи илмї (дефиниция) металабад. Бино-бар он њангоми тасниф лозим меояд, ки тамоми хусусиятњои луѓавию маъної ва мансубияти соњавии истилоњот ба назар ги-рифта шавад. Њанўз Арасту пешнињод

карда буд, ки њангоми таснифи истилоњот мансубияти љинсиву намудии байни мафњумњо муай-ян карда шавад ва ин то ба имрўз меъёри асосї мањсуб меёбад. Муњимияти муносибати байни «фарду умум»-ро низ нишонаи асосї мењисобанд. Муносибати синтагмавию парадигмавї њам муњим мањсуб меёбад. Яъне, њар чањор меъёри мазкур мавриди эътибори истилоњшиносон ќарор дорад. Истилоњот, ќабл аз њама,

тибќи таъриф тасниф мегардад. Бештари коршиносон чунин мењисобанд, ки барои таъриф мављудияти худи мафњум ё ашё ва мутаносибии вожаи ифодага-ри онњо муњим аст. Ин талаб ме-намояд, ки таъриф њаддалимкон фарогири хусусиятњои мод-дию маънавї, зењниву аќлонї, зоњириву ботинї, намудиву тасаввурї бошад. Таъриф њар ќадар фарогиртару

пурмуњтавотар бошад, њамон ан-доза фањму дарки истилоњ ва дар навбати худ ифодагарии он беш-тару бењтар мегардад. Таъриф-ро акси тасвирии ашё ё мафњум меноманд, ки дуруст аст. Аз ин љост, ки таърифофарї корест бисёр мушкил ва зањматталаб, зеро офарандаи таъриф бояд та-моми вижагию нозукињои ашё ё мафњумро хеле хуб донад, дарк созад, эњсос намояд, танњо дар њамон сурат таърифи воќеию илмї сохта метавонад. Вале гоњо моњияти умумии предметро низ ифода намудан кофист. Чунин таърифро умумї меноманд ва онњо одатан барои нишон додани мансубияти соњавии мафњумњо корбаст мегарданд.

Ихчамию муъљазї ва сода-гию шууррасї яке аз талаботи дигари муњими истилоњот мебо-шад. Сифату хусусиятњои мазкур омили шууррасию фањмогї ва даркпазирии он буда метаво-нанд. Чи ќадаре ки дар бунёди онњо воситаю унсурњои калима-созу иборабанд ба мисли пеш-ванду пасванд, мованду бандаки изофї, пешояндњову пасояндњо, ёварвожањову таркибњо бештар иштирок намоянд, њамон андо-за дарки маънї истифодаашон душвортару мураккабтар ме-гардад. Бинобар он, то будани имкон бештар истилоњоти со-даю фањморо интишор бояд дод. Дар он сурат ќазияи якмаъної, шартњои бисёрмаъної, омонимї ва муродифотии истилоњот њалли худро меёбад, зеро мусаллам аст, ки аксар истилоњ дар заминаи вожаи муќаррарию маъмулии забон пайдо мегарданду танзими корбурди онњо њатмист.Истилоњ чун унсури таркиби

луѓавии забон давраю раванди пайдоиш, густариш, афзоишу коњиш дорад. Вале ин раванд барои њама истилоњвожа якранг набудааст. Вожањо низ мисли њар як инсон таќдири хосе до-ранд, Њамон тавре ки ду нафари аз њар љињат њамгунро наметавон пайдо намуд, ду истилоњ ё во-жаеро наметавон ном бурд, ки аз њар љињат, пурра бо њам ай-ният дошта бошанд. Аз ин лињоз истилоњшавии вожањо ќобили ќайд аст. Онњоро аз љињати тар-зу тариќи истилоњшавиашон ба навъњо људо намудан мумкин аст.Як гурўњ истилоњвожањое

њастанд, ки аз вожањои тайёри таркиби луѓавии забон пайдо шуда, дар кўтоњтарин муддат чун истилоњ роиљ мегарданд, ба мисли калимаи карахтї. Вожаи карахтї дар за-

бони тољикї чун вожаи умумиистеъмолї маълум буд, вале соли 1985 дар як муддати нињоят кўтоњ њамчун ифодагари бозмонда аз рушд, бењаракатии љомеаи замони Шўравї (ањди Брежневї) ва ѓ. вижагии истилоњї ба худ гирифта, яке аз серистеъ-молтарин вожањои сиёсату дав-латдории замони бозсозї гар-дида буд ва дар муддати дањ сол њар се марњалаи рушди истилоњ, яъне пайдоиш, густариш ва нест-шавиро тай кард. Маъмулан, истилоњоти сиёсї,

давлатдорї ва иљтимої зуд-зуд ба таѓйирот дучор меоянд. Аммо кам нестанд истилоњоте, ки умри

дароз мебинанд.Гурўњи дуюми истилоњот дар

натиљаи калимасозї ба вуљуд меоянд. Коршиносон бар онанд, ки бо вуљуди доштани имконоти зиёд ин роњ аз аввала камтар ис-тифода мегардад. Вале дар бой-гардии таркиби луѓавии забон сањми зиёд доранд. Истилоњи бозсозї, ки зикраш дар боло рафт, мањз бо њамин роњ аз во-жаи содаи боз ва калимаи сохтаи, созї таркиб ёфтааст ва таќдири он њам мисли карахтист. Гурўњи мазкури истилоњот метавонанд аз калимањои худї ва иќтибосї бунёд гиранд. Гурўњи сеюм шомили таркибу

ибора буда, аз як истилоњвожа ва вожаи умумиистеъмолї, адабї ё махсус сохта мешавад: давлати њуќуќбунёд, воњиди луѓавї, сак-таи ќалб, њуќуќи ањли башар. Дар ин мисолњо вожањои њуќуќбунёд, луѓавї, ќалб, башар љузъи асосї буда, мансубияти истилоњро до-лолат мекунанд, љузъњои аввал муайянкунандаву ёвар буда, бо онњо њамтаркиб гашта, тибќи ќолиби маъмулї сохта шуда-анд. Аз лињози сохтору таркиб онњо дуљузъа ва бисёрљузъа шуда метавонанд. Ваќтњои охир тибќи ќолаби маъмулї ба истилоњвожањои мураккаб таб-дил додани ибораистилоњњо маъмул шудааст: пизишки дандон=дандонпизишк, табоба-ти барќї=барќтабобатї ва ѓ. Ба гурўњи чањорум

тањтуллафзияњоро мансуб дони-стан равост. Истилоњвожањое, ки дар ќолаби истилоњњои иќтибосї ба забони тољикї баргардон шудаанд, мисли забонњои ди-гар дар забони тољикї низ кам нестанд. Онњоро ба ду гурўњ људо намудан мумкин аст. Ав-вал он, ки истилоњњо бо за-рурати илмї дуруст тарљума шудаанд: неологизм-наввожа, конфликтология-низоъшиносї, фитотеропия -гиёњдармонї , иглотеропия -сўзандармонї , ин сп е к тировния -бо зр а сї , огнеопасно-оташангез ва ѓ. Баъзан бе зарурати илмї, би-

дуни дарназардошти вижагињои забони тољикї аз забони дигар тарљума гардидааст: ключевые слова-калидвожањо, фразеоло-гизм- таъбирот, стоматология-дандонпизишкї, электрик-барќчї, богатый-пурѓановат, контейнер-борљома, радиоактив-радиофаъол ва ѓ. Гурўњи панљум аз истилоњоти

иќтибосї иборат аст. Истилоњоти иќтибосии забони тољикиро ба чањор навъ таќсим намудан љоиз менамояд: а) истилоњоти иќтибосии тоисломї; б) истилоњоти давраи исломї; в) истилоњоти иќтибосии замони Шўравї; г) истилоњоти давраи навин. Њар кадоме аз ин даврањо вижагињои хуро дорост. Истилоњоти иќтибосии

тоисломї аз замонњои ќадим то дар Осиёи Марказї интишор ёф-тани дини Ислом ва давлатдории арабњо ба забони тољикї ворид шудаанд. Дар ин марњала асосан вожањои римї, юнонї, њиндї, хитої ва яњудї иќтибос мешу-данд. Гурўње аз онњо то имрўз мустаъмаланду гурўње аз байн рафтаанд ва сеюмї мунњасир гаштаанд.

Давраи исломии истилоњоти иќтибосии забони тољикї аз Осиёи Марказиро забт намудани арабњо ва дар ин сарзамин пањн гаштани дини Ислом то барпо гардидани Њокимияти Шўравї давом кардааст. Забони њокими ин давра арабї буд ва таъсиру нуфузи он дар тамоми соњањои њаёти љомеа ќавї буд. Аз ин љост, ки истилоњот низ арабї буданд, вале бо вуљуди тазйиќи нуфузи забони арабї истилоњоти тољикии ин давра фаровон боќї мондаанд. Аз асри 13 минбаъд вуруди вожањои туркию муѓулї низ бештар шудан мегирифт ва ин рахнае буд ба нуфузи забони арабї. Дар ин давра баробари осори бадеї ба забони тољикї асарњои илмї низ зиёд таълиф шуда, омили рушди истилоњоти тољикї гаштаанд. Истилоњоти иќтибосии за-

мони Шўравї аз солњои 20-уми садаи ХХ (барќарор гардидани Њокимияти Шўравї)то нимаи дуюми солњои 80-и асри мазкур идома кардааст. Дар ин дав-ра асосан истилоњоти русї ё вожањои аврупої тавассути за-бони русї вориди забони тољикї мешуданд. Њоло он истилоњоти русии

ќабулшуда бо вожањои аврупої ё аксаран арабию форсї иваз кар-да мешаванд. Давраи навини истилоњоти за-

бони тољикї аслан аз нимаи ду-юми солњои 80-и садаи ХХ оѓоз гардида, баъди маќоми давлатї гирифтани забони тољикї (1989) муносибати соњибзабонон ба истилоњоти иќтибосї куллан дигар шуд. Хусусан пас аз соњибистиќлол гаштани давлати тољикон раванди корбасти онњо босуръат инкишоф ёфт.Дар ин давра маќсади асосии

коршиносони соња ба асола-ти хеш наздиктар сохтани за-бони тољикї буду њаст. Бисёр истилоњоти русию байналмилалї бо вожањои арабию форсї иваз карда мешаванд. Акнун бар ива-зи забони русї сарчашмаи асосї забонњои арабї ва англисї ќарор мегиранд. Бояд тазаккур дод, ки дар ин љода гоњо сўиистифода шуда, бархе аз вожањои ќобили ќабул низ беасос иваз мешавад ё гунаи номаќбули аврупої ва ара-бию форсии он тањмил мегардад. Њоло шумораи зиёди истилоњоти иќтибосї бо вожањои њаммаънои тољикї иваз шуда истодаанд, ки ин хуб аст, вале чунин амалро боэњтиёту огоњона њаётї бояд кард. Дар айни замон ба вази-фаи як истилоњи иќтибосї ду ё якчанд вожаи содаву сохтаи ас-лию иќтибосии дигар корбаст шуда истодааст ё бараъакс як истилоњ бо чандин маъно мав-риди истифода ќарор мегирад. Масалан, вожаи низом дар њар соња ба маъноњои гуногун кор фармуда мешаванд. Аммо ба њар њол хубии ин равандро дар ба асолати хеш наздиктар шуда, њарчи бештару бењтар нишон до-дани ѓановату имконияти забони тољикї бояд дид. Гурўњи шашум ихтисорањо, ё

худ, ба истилоњи байналмилалї, абревиатурањо мебошанд. Дар ин замони бориз рушду пуршўр инкишофи фавќуттехникї ихтисорањо бо суръати дидана-шуда зиёд ва гуногуннавъ шуда истодаанд. Сањми афзояндаи онњоро дар њаёти љомеа ба эъ-тибор гирифтан зарур аст. Дар таркиби луѓавии забон бошад, имрўз аллакай онњо табаќаи мах-суси луѓавї (дексикї)-ро ташкил

Истилоњ ва истилоњофарї- омили ѓановати забон

(Давомаш дар сањ. 9)

№ 45, 8 ноябри соли 20138 ОМЎЗГОР ТАЉРИБА

Њукумати Љумњурии Тољикистон 25 феврали соли 1931 дар бораи тайёр кардани кадрњои омўзгорї ќарор ќабул кард.

МУСОЊИБА

Хушо, ки муаллифони њафтаномаи «Омўзгор» басо фаъоланд; њам бевосита аз дасти эшон ва њама тавассути почтаю алоќаи электронию интернетї мо њар рўз даста-даста навиштањои онњоро дастрас менамоем ва ба ќадри имкон тањияву омо-даи чоп мекунем.Мо њамеша аз муаллифони фаъоли

хеш сипосгузорем ва навиштањояшонро бо камоли майл ба дасти чоп месупорем. Мањз навиштањои ин гурўњ омўзгорони соњибистеъдод «Омўзгор»-ро бештар муњтавоманду хонданї ва фарогир мена-моянд.Омўзгори шарафманду хушќалам, ди-

ректори мактаби тањсилоти миёнаи умумии №10-и ноњияи Ёвон Сафаралї Со-биров аз њамин гурўњ алоќамандони фа-ъолу эътиќодманди њафтаномаи мост. Навиштањои ў дар сањифањои «Омўзгор» (ва нашрияњои дигар) пайваста ба нашр мерасанд ва ѓолибан, ба умдатарин масои-ли таълиму тарбия бахшида шудаанд ва аз љониби доираи васеи хонандагони нашрия гарм пазируфта мешаванд, њамовозї пай-до мекунанд, гуфтугузору мубоњисањои судмандеро ба миён меоранд.Мо хуб огањї дорем, ки ин омўзгори

варзида илова бар њама масъулияту ташвишњои њамарўзааш дар мактаб дар корњои љамъиятии љамоати дењот ва ноњия фаъолона ширкат меварзад. Аз љумла, баргузории љашнњои давлатї ва миллию таърихиро (Истиќлолият, Наврўз, Вањдат…) дар маркази ноњия бо даъвати масъулини ноњия коргардонї ме-кунад, намоишнома тањия менамояд.Чанде пеш Сафаралї Собиров мењмони

њафтанома буд ва боз чанд нигоштаи то-заи хешро пешкаши нашрия намуд.Мо бо истифода аз ин мавриди муно-

сиб бо ў суњбате оростем, ки фишурдаи он пешкаши хонандагони «Омўзгор» ме-шавад.

- Муаллим, мактабе, ки шумо роњбарї мекунед, ба номи Файз Усмонов аст. Ме-гуфтед, ки ў чї шахсест ва ба чї хотир мактаб номи ўро гирифта.

- Мактаби мо дар дењаи Ширинчаш-маи ноњияи Ёвон мавќеъ дорад ва Файз Усмонов аз фарзандони номвару шараф-манди дења мебошад. Дар Љанги Бузурги Ватанї иштирок кардаву корнамоињо нишон додааст. Пешаи омўзгорї дошт ва дар корњои ташкилию љамъиятии љамоату ноњия низ фаъолона ширкат ме-варзид. Нахустин шахсест аз дењаи мо, ки соњиби маълумоти олї гардида. Беш аз 40 сол омўзгори мактаби Ширинчаш-ма ва 10 сол сарвари он буд. Шахсе буд њалиму мењрубон, хирадманду кордон ва дастгиру рањнамои њамагон.Ба номи Файз Усмонов номгузорї шу-

дани мактаб нишони эътиќоду эњтироми ањли дења ба ин фарзанди шарафманди хеш ва рамзи поси хотири неки ўст. Фир-давсии бузургвор басо хубу дуруст таъ-кид кардааст:Намонад касе дар љањон пойдор,Њама номи некў бувад ёдгор.-Акнун мегуфтед, ки имрўз мактаби

шумо дар чї вазъ ќарор дорад, таълиму

тарбия дар он дар кадом сатњ аст.- Мактаби мо таърихи дерин дорад;

соли 1931 таъсис ёфтааст. Солњои зиёде мактаб дар биноњои гуногун (аз њавлињои шахсї то ба иншооти маъмурї) фаъоли-ят дошт ва танњо соли 1970 соњиби бинои махсус ва то љое, мувофиќи худ гардид, биное, ки имрўз низ хонандагон дар он тањсил доранд. Дар мактаб фарзандони се дења – Ширинчашма, Тутак ва Мирзої ба таълиму тарбия фаро гирифта шуда-анд ва дар ин се дења беш аз 4000 ањолї зиндагї доранд. Дењаи Мирзої хурд аст; њамагї 8-10 оила дар он маскунанд. Ин дења аз Ширинчашма 2-3 кам дуртар

воќеъ аст.Мактаби мо айни замон 572 хонанда

дорад ва 11 нафар омўзгор (19 нафар бо маълумоти олї). Хонандагон дар 2 баст тањсил мекунанд.Бо камоли масъулият метавонам

бигўям, ки таълиму тарбия дар макта-би мо дар сатњи шоиста ќарор дорад. Ба ин санљишњое, ки њар гоњ аз љониби идорањои масъул дар таълимгоњамон баргузор мешаванд, давомоти њамарўзаи шогирдонамон ва низ дастовардњои чашмгири хонандагони мо дар озмунњои гуногун, ба вижа, дар озмунњои фаннии мактабиён гувоњанд. Њар сол хонанда-гони мактаби мо дар озмунњои фаннї ба комёбињо мушарраф мегарданд. Чунон-чи, соли гузашта гурўњи калони хонан-дагони мо дар даври ноњиявии озмунњои фаннї ба пирўзї комёб гаштанд ва ду нафар дар даври вилоятию љумњуриявї бомуваффаќият ширкат варзиданд. Соли равон аз 31 нафаре, ки таълимгоњамонро хатм намуданд, 23 нафар донишљўи мактабњои олї гардиданд.Дар комёбињои таълимгоњ, албат-

та, пеш аз њама, омўзгорони варзидаи мо, аз љумла, Г.Толибов, Х.Ќосимова, М.Раљабова, М.Файзалиева, М.Холова ва Л.Махсумова наќши сазовор доранд.

- Мехостам ба ду нуктаи посухатон тавзењ будахшед; љое шумо гуфтед, ки бинои мактаб то љое мувофиќ ба таъли-му тарбия аст ва љои дигар ишора кардед, ки дењаи Мирзої аз мактаб 2-3 км дур аст…

- Њадафатонро фањмидам. Гап дар он аст, ки синфхонањои мо, ки ќисме 43 сол ќабл аз ин ва ќисми дигар соле чанд пас ба тариќи њашар сохта шудаанд, хурд ва ба њайати хонандагон номувофиќанд, љои нишаст намерасад. Яъне, солњо боз макта-би мо ниёзманд ба бинои нав аст. Дар ду баст пурра банд будани синфхонањо ба фа-ъолияти мактаб бетаъсир намемонад.Дар бораи дењаи Мирзої. Аз ин дењаи

хурд теъдоди хеле ками хонандагон дар мо тањсил мекунанд. Барои фарзандо-ни дењот дар фасли гармо тай наму-дани 2-3 кам роњ кори чандон душвор нест. Аз тарафи дигар, мо дар ин њолат онњоро њељ гоњ бе назорат намегузорем.

Дар фасли сармо бошад, ин хонандагон њар рўз ба хонаашон намераванд, бал-ки дар Ширинчашма, дар хонањои хешу таборашон мемонанд ё дар хонањои њамсинфонашон.

- Шумо аз фасли сармо ёдовар шудед. Воќеан, аввалин нишонањои онро имрўз мо хуб эњсос менамоем. Мактаби шумо ба зимистонгузаронї омода аст?

- Аз ин љињат мо нигароние надорем, зеро бо дастуру дастгирии маќомоти иљроияи њокимияти давлатии шањр ва шуъбаи маориф њанўз аз анљоми соли тањсили гузашта ба зимистонгузаронї оѓози омодагї карда будем. Њоло дар мактаб 21 тонна ангишт ва ба ќадри зарурї њезум захира шудааст. Синфхонањо бо бухорї таъминанд, дару тирезањо иловатан таъмир шудаанд. Шо-истаи зикр аст, ки њамасола хољагии дењ ќонии «Мирзої» (сарвараш Нур Гулов), ки дорои боѓи бапањноест, дар дастрасї ба сўзишворї ба мо мадад мерасонад. Гурўње аз ашхоси дилсўзу саховатманд ва чанде аз волидон низ дар масъалаи зимистонгузаронї ба мактаб кўмаки ху-дро дареѓ намедоранд.Бовар дорам, ки фасли сармо ба

љараёни таълиму тарбия дар мактаби мо таъсири манфї нахоњад расонд.

- Шумо чандин сол љонишини директор будед ва инак, соли дањум аст, ки дар ва-зифаи директори мактаб кор мекунед. Роњбарї ба таълимгоњ кори душвор нест ва оё хаста шудаед?

- Воќеан њам, роњбарї кори хеле масъу-лиятбор аст. Бубинед, як оиларо сарварї кардан чї ќадар пурзањмату пурташвиш аст, чї расад ба як ташкилот ё муассиса.Дар мактаб роњбар њар рўзу њар соат

бо чандин масъала бархўрд мекунад; аз назорати раванди таълиму тарбия то ба мављудияти таљњизоти зарурї… Њамарўза бояд бо омўзгорон, бо шогирдон, бо кормандон, бо волидон суњбат оросту маслињату машварат кард, њамарўза бояд паи таќвияти кори таълиму тарбия тадбирљўї кард, њамарўза бояд шикасту-рехти таълимгоњро зери назорат дошт, њамарўза бояд ба чандин суол посух гуфту зарур ояд, ба чанд идора сар ха-лонд. Боз маљлису шуроњо оростан, дар љамъомадњои шуъбаи маориф ва дигар идорањои дахлдор ширкат варзидан… Илова бар ин њама, сарвари мактаб дар дењот масъулиятњои дигаре низ дорад; чун тадбирљўї бањри ободонии дења, кўшиш бањри бонизому батартиб баргузор гаш-тани маъракањо, тарѓибу тавзењи сиёсати Президент ва Њукумати љумњурї… Ва ин њама, албатта, неру, љидду љањд ва азму ѓайрат металабад, зеро «Бе азми дурусту саъйи комил, Касро нашавад мурод њосил». Гоњо кас сахт хаста њам мешавад, вале он чї њар роњбарро њамеша рўњбаланду боли-да месозад ва хастагишаро рафъ месозад, натиљаи кор аст.Ман, њар гоњ ки таќвияти раванди таъ-

лиму тарбияро ба мушоњида мегирам, ќаноатмандии устодону шогирдонро эњсос менамоям, мебинам, ки як гўшаи мактаб ё дења обод шудааст, маъракае бо риояи талаботи мављуда ва бо хушию хурсандї поён пазируфтааст,.. басо хур-санду руњбаланд мегардам ва дар як он хастагиямро, зањматњои ба харљ додаам-ро фаромўш мекунам. Ва рўзи дигар бо неруи тоза оѓози кор менамоям. Лоњутї гуфтааст: «Азму љањд осон кунад њар сах-тро, Лоњутиё, Шаъни инсон нест гуфтан: кор кардан мушкил аст».Њамчунин, бояд гуфт, ки роњбари

мактаби имрўз масъулияти бештаре ба дўш дорад. Ў бояд њам фанни хеш, њам асосњои мактабшиносї, њам моњияту самтњои сиёсат, њам иќтисодиёт ва њам технологияи муосирро нек донад, наво-вару эљодкор ва дар муносибату муоши-рату тањлилу ќазоват фаъол бошад…

Мусоњиб А.МУРОДЇ

Азм – комил, мурод – њосил

Хушо, ки муаллифони њафтаномаи

та

сомашятмабитасебаанзињаде

Дар Донишкадаи љумњуриявии так-мили ихтисос ва бозомўзии корман-дони соњаи маориф бахшида ба Рўзи Сарќонун конфронс баргузор гардид. Дар он вазири маорифи љумњурї Ну-риддин Саидов, намояндагони Маркази миллии ќонунгузории назди Президен-ти Љумњурии Тољикистон Н.Табаров ва Ф.Неъматов, кормандони донишкада ва шунавандагони курсњои такмили их-тисос иштирок намуданд. Конфронсро ректори донишкада Латофат Назирова кушода, иштирокдоронро ба ин муноси-бат табрик намуд ва сухани ифтитоњиро ба вазири маориф Н.Саидов дод. Ва-зир ќайд намуд, ки яке аз бузургтарин дастовардњои соњибистиќлолї ќабули Конститутсия (Сарќонун)-и ЉТ ме-бошад, зеро мањз бо шарофати он истиќлолияти миллии кишвар ба рас-мият даромада, роњи минбаъдаи рушду инкишофи љомеаи навини Тољикистон муайян гардид. Дар конфронс намояндагони Мар-

кази миллии ќонунгузории назди Пре-зиденти ЉТ Н. Табаров ва Ф.Неъматов вобаста ба шохањои њокимият ва салоњияти онњо тибќи Сарќонун ва ди-гар ќонунњои љорї, њадафи Конститут-сия љињати низоми ташаккули давлат суханронї намуданд.Дар анљоми чорабинї вазири мао-

риф њозиринро бори дигар аз номи њайати мушовараи Вазорати маориф муборакбод намуда, барои шаффоф су-рат гирифтани интихоботи Президенти Љумњурии Тољикистон дар ин рўзи му-борак таманниёти хешро иброз намуд.

Э.ХУШБАХТ,«Омўзгор»

ИСТИЌБОЛ

Рўзи муборак

Дар литсейи давлатии №1-и ноњияи Фархор бахшида ба Рўзи Конститутсия (Сарќонун)–и Љумњурии Тољикистон љамъомади тантанавї ва мањфили адабї – фарњангї тањти унвони «Бахти њама бахту бахти мо - Сарќонун» баргузор гардид. Сарвари литсей Назирмад Бо-боназаров дар бораи таърихи ќабули Бахтномаи миллат маълумоти мухта-сар дода, омўзгорону хонандагонро ба Рўзи Конститутсия (Сарќонун) табрик намуд. Ќисми дуюми чорабиниро хо-нандагон бо ќироати шеъру суруд дар васфи Сарќонун, Ватан, сулњу дўстї њусни тоза бахшиданд. Дар ин рўзи таърихї хонандагони синфњои 5-11 ба сафи созмонњои талабагии «Ворисони сомонї» ва «Сомониён» ќабул кар-да шуданд. Ба хонандагони бењтарин мукофотњои таъсис намудаи маъмури-яти литсей супорида шуд.

Бахтномаи миллат

Дар мактаби миёнаи №3- и ноњияи Фархор бо маќсади баланд бардоштани сатњи таълиму тарбия ва ба корњои беруназсинфї љалб на-мудани хонандагон радиои мактабї таъсис дода шуд, ки роњбарии онро ташкилотчии мактаб Мирзорањим Наимов ба ўњда дорад. Радиои мактабї њамарўза аз соати 7-00 то 7-40 хабарњои тозаро аз њаёти мак-таб ба ањли омўзгорону хонандагон мерасонад.

- Ба фаъолият оѓоз намудани радиои мактабї фаъолиятнокии хонандагонро баланд бардошта, сатњи донишандўзї ва дар корњои љамъиятї иштирок на-мудани хонандагони мактабро бењтар кард, - мегўяд директори мактаб Пирумшоњ Файзов.

Шариф АБДУЛЊАМИД,«Омўзгор»

Радиои мактабї

№ 45, 8 ноябри соли 2013 9ОМЎЗГОР ТАРБИЯ

Соли тањсили 1928-1929 дар Тољикистон се омўзишгоњи омўзгорї бо 360 нафар донишљў фаъолият мекард.

АНДЕША

Хулосаи образноку даќиќи ин андеша дар он аст, ки наљоти миллат ва ќувваи тавоногию пойдории давлат дар дасти омўзгорон ва тарбияву таълими сафатно-ки насли наврас мебошад. Аз он вобаста мебошад, ки онњо чї гуна шогирдон ё худ мутахассисонро барои рушди оян-даи халќу Ватан тайёр мекунанд. Пре-зиденти кишвар Эмомалї Рањмон зимни баромадњои пурмуњтавояш дар мароси-ми ифтитоњи бинои иловагии мактаби тањсилоти миёнаи умумии №56-и шањри Душанбе (27.08.2013), ичунин, бинои нави факултети сохтмон ва меъмо-рии Донишгоњи техникии Тољикистон ба номи М.Осимї (7.09.2013) борњо нуктаи мазкурро таќвият додааст. Су-ханони Президент, ки 7.09.2013. ба му-носибати Рўзи истиќлолияти давлатии Љумњурии Тољикистон садо додаанд, њар фарди боаќлу заковат ва сокини воќеии Тољикистонро бетараф гузошта наметавонад: « Яке аз роњњои мусоидат ба тањкими давлату давлатдории миллї дар зењну шуури мардум ташаккул до-дани тафаккури шањрвандї, тарбияи љавонон дар руњияи ифтихор аз мил-лату давлатдории миллї, ватандўстиву

ватанпарастї ва муосидат ба рушди илму маориф ва маданияту фарњанги миллї дар кишвар мебошад. Бояд дар шуур ва ќалби њар сокини Тољикистон, сарфи назар аз миллат, дину мазњаб ва мавќеи сиёсиву иљтимоии ў, љой гирифта бошад». Ин беш аз пеш аз њама, зиёиён ва мањз омўзгоронро во-дор месозад, ки дар њар ваќту вазъият бањри дар амал татбиќ намудани онњо љањду талоши бештар намоянд. Ин кор аз њамаи мо дониш, мањорату малакаи илмї, санъати баланди педагогиву пси-хологиро талаб менамояд. Шоир бењуда таъкид нанамудааст:Бе муррабї зери гардун муътабар

натвон шудан,Моњи навро рафта-рафта чарх

оламгир кард. Президенти кишвар ба муаллим,

омўзгор чунин бањогузорї менамояд: «Пешаи омўзгорї, муќаддастарин кас-би рўйи олам аст. Бедории фикр, по-кизагии ахлоќ ва ташаккули аќлонии

инсон мањсули ранљу машаќќати омўзгорон аст». Донишманди забоншиноси тољик

Носирљон Масъумї барњаќ таъкид на-мудааст, «Муаалим бояд нутќи зебо, фањмо, равшан ва таъсирбахш дошта бошад, то ки талабагонро бо худ љалб кунад ва онњоро њамин тавр омўзад». Албатта нутќи зебо, фањмо, равшан ва таъсирбахшро шогирдон аз мо устодон меомўзанд ва баъзан таќлид њам меку-нанд. Мо, боварии комил дорем, ки су-

ханони пешбинона ва њидояткунандаи Эмомалї Рањмон ба њамаи омўзгорону муаллимон ва донишљўёну хонандаго-ни мактабу донишгоњ ва донишкадањои љумњурии соњибистиќлоламон дахл дорад.Мањз муаллим аст, ки ахлоќ,

кирдор ва рафтори инсон њамида ва дунёи маънавии олам фурўзон аст. Муаллим доимо меомўзад ва он чї омўхтааст, ба дигарон бе миннат таъ-лим медињад.

Дастам МАЊКАМОВ,Нафиса ЊАЗРАТЌУЛОВА,

ходимони калони илмии ПРМ АТТ

ЊИДОЯТГАРИ ОЯНДАИ ДУРАХШОН

ОМЎЗГОР –Вазифаи падару модар фарзандона-

шонро дар рўњияи баланди инсондўстї, муњаббат ба Ватан, эњтироми калонсо-лон, коллективизм, му-носибати ѓамхорона ба моликияти давлат тар-бия кардан аст. Дар ин росто падару модарро пеш аз њама, донишњои педагогї - психологї, мањорату малакањо оид ба кори тарбияи фарзанд дар оила ва хусусиятњои бењтарини инсонї зарур аст.Аввалин вазифаи па-

дару модар аз назари Ибни Сино интихоби номи неку зебо барои фарзанд мебошад. Сипас, интихоби дояи хубе ва пас шурўъ шавад ба адабдињию тарбияи ахлоќии ў. Афкори педагогии халќи тољик таъ-

рихи хеле ќадима дорад. Дар он на фаќат вазифањои волидайн дар тарбияи фарзанд, балки њурмати падару модар аз љониби фарзанд ва вазифањои фарзанд дар зиндагї низ таъкид ёфтааст.Саъдии Шерозї аз зумраи классико-

нест, ки эљодиёти ў дорои аќидањоипурмазмуни педагогї мебошад, ў

вазифањои падару модарро дар таъли-му тарбияи фарзанд, дар навбати худ, вазифањои фарзандро нисбат ба воли-дайн таъкид намудааст.Саъдї таъкид мекард, ки пеш аз њама,

бачагонро ба њурмат кардани падару модарон одат кунондан лозим аст ва пас дар ин замина нисбат ба дигар одамон, ба камбаѓалон, пирон, афтодагон, бе-морон, ятимон њиси њурмат доштан ва шафќат карданро тарбия бояд кард.Саъдии Шерозї оид ба њурмату

эњтироми волидайн аз тарафи фарзанд

фармудааст: «Эй тифл, ки дафъи магас аз хеш

надонї,Њарчанд ки болиѓ наї охир на њамонї.Шукронаи зўроварии рўзи љавонї Он аст, ки ќадри падари пир бидонї».Љомеа имрўзаи мо дар фазои

љањонишавї ниёз ба тадќиќотњои љадиди педагогї ва психологї дорад. Ќонуни Љумњурии Тољикистон дар бораи «Масъулияти падару модар дар таълиму

тарбияи фарзанд» дар љомеаи кунунї, моро водор менамояд, ки дар асоси гуфтањои мутафаккирон бо омўзиши даќиќи љомеаи имрўза дастурњои зиёде-ро дастраси омма гардонем ва ба њамин васила барои амалї шудани ќонуни фавќуззикр сањмгузор бошем. Бояд гуфт, ки ташкил кардани оилаи

нав кори оддї нест. Ин просесси мурак-каб аст ва он муаммоњои худро дорад. Аз љумла, дар солњои охир шумораи талоќ хеле зиёд шудааст. Бисёр оилањои носозу нотифоќ низ њастанд. Њамаи ин дар на-вбати аввал ба тарбияи фарзандон, ин-чунин њолати маънавии мардону занон, ба фаъолияти мењнатї ва љамъиятии онњо таъсири манфї мерасонад.Љамъият ба ин њодисањо набояд

бепарвої зоњир намояд. Зеро оилаи пой-дор аз муњимтарин пояњои љамъият аст.

Дилором САНГИНОВА,муаллимаи калони кафедраи фалсафа

ва сиёсатшиносии Донишгоњи давлатии тиљорати Тољикистон

Имрўз њамчун мута-хассиси соњаи роњнамоии касбї ман дар он аќидаам, ки сатњи донишу касбомўзии хонандагон хеле бењтар гаштааст. Дар давоми се моњи охир мо дар мактабњои тањсилоти миё-наи умумии шањри Душан-бе тавассути пурсишномањо байни хатмкунандагон доир ба интихоби дурусти касб машваратњои касбии гурўњї ва суњбатњо гузаро-нидем. Дар рафти пурсиш маълум гардид, ки хатмку-нандагон низ мекўшанд пайваста касбу њунар омўзанд. Бештари онњо мехоњанд тањсили худро

дар муассисањои тањсилоти олї ва касбии кишвар идо-ма дињанд. Духтарон беш-тар ба касбњои дўзандагї, пазандагї, ороишгарї, заргарї, омўзгорї, тандурустї ва фарњанг, писарон бошанд, ба кор-карди металл ва чўб, сох-тмон, барномасоз, соњањои њарбї, њуќуќшиносї, иќтисодї, варзиш ва саноат диќќати бештар зоњир на-моянд. Кам нестанд шумо-раи хонандагоне, ки танњо ба фанњои даќиќ майлу раѓбат доранд. Дуруст аст, ки хатмкунандагон макта-бро бо дониши кофї доир ба касбњои мухталиф хатм

менамоянд, ин боиси хуш-нудии њам омўзгорон њам волидон аст. Интихоби касб кори масъулиятнок мебошад. Касби интихоб-карда бояд маќбули худи шахс бошад, зеро ин касб ба ў манфиатњои маънавї меорад. Давлат ва њукумат мута-

хассисро дар муассисањои олии кишвар муддати 4-5 сол маблаѓгузорї намуда, ба ў маълумот медињад. Ваќте донишљў касбро но-дурурст интихоб карда бо-шад, аз ин бармеояд, ки њам давлат маблаѓро бефоида ва њам донишљў 4-5 соли њаёти љавонии худро бе-фоида сарф намудаанд. Аз инљост, ки њар як хатмку-нанда касбашро бояд бо-шуурона интихоб намояд.Чуноне ки файласуфи

бузург Конфутсий гуфта-аст: «Аз он коре сар кунед, ки онро дўст доред ва он кор шуморо то охири умр дастгир бошад».

З.ОБИДОВА, сармутахассиси МД

МЉРК

ОИЛА

КАСБОМЎЗЇ

Тарбияи фарзанд-вазифаи муќаддас

Роњ ба сўи маърифат

Вазифаи падару модар фарзандона-

ф

љапе

медињанд. Ихтисорањо мањсули даврањои панљум ва шашум буда, тозатарин падидаи лингвистї мањсуб мешаванд. Бояд ќайд кард, ки њоло дар тамоми забонњо ихтисорањои иќтибосии англисї бартарият до-рад, вале дар натиљаи таракќќиёти илму техни-каи электронї дар забони тољикї низ ихтисорањои аслию тарљумавї роиљанд. Ихтисорањоро аз љињати сохтор ба таркибї ва тафсилї људо намудан мумкин аст. Ихтисорањое, ки аз ду калима сохта шуда, бо ду њарф ишора мегар-данд, ихтисорањои таркибї меномем: ЉТ=Љумњурии Т о љ и к и с т о н , АФ=Академияи Фанњо, МО-Маљлиси Олї ва ѓ.Ихтисорањое, ки аз се

ва зиёда калима сохта шу-даанду бо се ё бештари вожањо ишора мегарданд, ихтисорањои тафсилї ме-номем: ЉСШК=Љамъияти сањњомии шакли кушода, ЊХДТ-Њизби халќии де-мократии Тољикистон, ДМТ-Донишгоњи миллии Тољикистон ва ѓ.Ихтисорањоро аз

лињози мансубияту фа-рогириашон ба умумї, соњавї ва мавзўї људо кар-дан мумкин аст. Онњо низ тарз, услуб, маврид ва имлои истифода до-ранд, ки њангоми корбаст ба эътибор бояд гирифта шавад. Вале мутаасифо-на, ихтисорањо (ба вижа дар рекламањо) дар за-бони тољикї ягон низому танзиме надоранд ва бояд талаботи муайянеро љорї намуд, зеро онњо низ як

намуди истилоњот буда, дар бойгардонии тарки-би луѓавии забони тољикї сањм доранд. Умуман, истилоњот

яке аз ќабатњои таркиби луѓавии забони тољикї буда, дар рушди забон маќоми афзоянда доранд. Бинобар њамин, масъа-лаи истилоњ, истилоњсозї, фарњанг, корбаст, инти-шор ва тарѓибу танзими он аз љумлаи нахустин вазои-фи коршиносони ин соња бояд ќарор гирад.

Т.ШОКИРОВ, доктори илми филоло-

гия, профессор,мудири кафедраи забони

тољикии Донишгоњи давлатии њуќуќ, бизнес ва сиёсати Тољикистон, академики Академияи

табиатшиносии Россия

Истилоњ ва истилоњофарї- омили ѓановати забон

(Аввалаш дар сањ. 7)

№ 45, 8 ноябри соли 201310 ОМЎЗГОР СИМО

Нахустин донишкадаи омўзгорї дар шањри Душанбе (њоло ДДОТ ба номи С. Айнї) 1 сентябри соли 1931 ба кор шурўъ намуд.

Ман хатмкардаи мактаби тањсилоти миёнаи умумии №3-и ноњияи Шањринав мебошам. Устодони ин даргоњи илму маърифат, нисбат ба хонанда-гон хеле ѓамхор њастанд. Барои илм омўхтани наврасон пайва-ста кўшиш карда, дарсњоро бо як мењру муњаббат оѓоз наму-да, бо бањсњои илмї ба анљом мерасонданд. Дар љараёни дарсњо бо мо саволу љавоб кар-да, барои илм омўхтанамон кўшиши зиёд ба харљ доданд. Лањзањои дарсии он устодонро њељ гоњ фаромўш карда наме-тавонам, чунки лањзањои дар-сии онњо ба як мењру садоќат ва завќу њаваси зиёд ба анљом мерасид. Њоло ман дар ДМТ тањсили худро идома дода ис-тодаам, ки сањми устоди ав-валинам, шахсияти нотакро-ру хоксор З.Лутфуллоева ва њамаи он устодоне, ки барои илм омўхтани ман зањмат ка-шидаанд, аз он љумла, муалли-ма Х.Шарипова, М.Азимова, Њ.Бобоева, С.Хољамова,

Т.Шарипова, Б.Неъматова ва дигарон хеле зиёд аст. Мањз њамин устодон буданд, ки шамъи илму дониши маро фурўзон намуданд. Муаллим офтоби нури маърифат мебо-шад. Дар њаќиќат ќадри устод

хеле зиёд аст. Моро њидояти олимона ва оќилонаи устод аз ранљу бало амон мебахшад. Чашми мо аз гуфтањои ў нур мегиранд, адолатро аз разо-лат фарќ мекунанд. Бе устод мо роњи дурусти зиндагиро ин-тихоб намуда наметавонем ва њар лањза дар ин пайрања дар-мемонем. Њељ ашхос бе устод кореро оѓоз карда наметаво-над, чунки устод оѓозкунандаи фаъолияти њар як шахс мебо-шад. Њар кї бе устод кард оѓози

кор,Кору бори ў надорад

эътибор.Воњидљон МУЊАММАДИЕВ, донишљўи соли 2-юми факул-

тети филологияи тољики ДМТ

РОБИТА

ИФТИХОР ДУНЁИ МУАЛЛИМ

ПОСИ ХОТИР

Ќадри устод

Мактаби даврони истиќлол

Бўи мушк пинњон намонад

Ай ситораи зебои осмон, рўшангари маънавиёти љавонон, роздони ќалби шикастадилон, имрўз шогирдону њамкасбон, хешу пайвандон ва дўстон дар љустуљўи туянд, вале аз ту суроѓе нест. Агар фалаки каљрафтор теѓи зањрогини хешро сўят њавола намекард, аз бањори 42-юмини умрат бањра мебурдї…

Мастибегим Вафодороваро аз сањнаи зиндагї марги беамон барваќт рабуд. Имрўз номи не-каш дар ќалби инсонњо маъво гирифтааст.Ў соли 1988 ба факултаи

Донишгоњи миллии Тољикистон дохил шуда, соли 1994 онро бо дипломи аъло хатм кард ва роњ сўи дабистон пеш гирифт.Дар МТЃ «Мактаби

П.Пўлодов» фаъолият ме-намуд. Њангоми фаъолия-таш тамоми донишу малака ва ќувваю иродаашро сар-фи омўзиши шогирдон ме-кард. Имрўз шогирдони ў дар Амрико, Россия, Туркия

ва шањрњои дигари хориља тањсил доранд. Фурўзон нигоњ доштани

чароѓи илму маърифат, тарбия намудани инсони комил ва ба воя расонидани наврасонро ва-зифаи худ медонист. Мастибе-гим чун шамь месўхту месохт, меомўхту меомўзонд. Шогир-донро бар он њидоят менамуд, ки дар љомеа худшиносу ватандўст ва огоњ аз меъёрњои тамаддуни

љањонї бошанд. М.Вафодорова соњиби та-

хассуси олї, нишони «Аъло-чии маорифи Тољикистон» ва чандин ифтихорнома буд. Вай гўё бевафоии умрашро медо-нист, ки як рўзи истироњат њам надошт, њамеша дар хиз-мати халќ буд ва аз ин ифти-хор менамуд. Вай дар баробари омўзгори

асил будан бењтарин корман-

ди ITREK-и шањри Хуљанд буд. Дар ин идора ба њайси роњбари бахши кор бо љавонон, роњбари бахши кор бо занон, танзимгари корњои молиявии созмон фаъолият дошт. Ў бо мардум суњбатњо, семинару тренингњо мегу-заронд ва кўшиш мекард, ки љавњари аслии нињоди инсо-ният – аќл гирењкушои тамо-ми мушкилоти рўзгор ќарор бигирад. Номи некаш дар ќалби мо

њамеша боќї хоњад монд.

С.НАБИЕВА, омўзгор

Ѓуруби ахтари рахшон

Ифтихормандем, ки аз даврањои ќадим то имрўз дар шањри азизи мо – Истаравшани бостонї садњо нафар шоиру нависанда зиндагї ва эљод на-мудаанд, дањњо нафар олим дар пеш-бурди илми љумњурї њисса гузош-таанд, теъдоди зиёди омўзгорон бо унвону нишонњо сарфароз гардонида шудаанд. Мактаби тањсилоти миёнаи умумии

№1 ба номи А.М.Горкийи шањри Ис-таравшан яке аз муассисањои таъли-мии пешќадам ва соњибобрўи љумњурї мањсуб меёбад, ки дар ибтидои солњои дањуми ќарни гузашта (1915–1918) ба фаъолият шуруъ карда буд ва то ин дам бо устодони воломаќому соњибхирад ва омўзгорони пуртаљрибаю соњибкасб, бо толибилмони соњибмаърифату шо-гирдони шўњратёраш боиси ифтихо-ри њамагон гардидааст. Бо овардани исми шарифи устодон ва шогирдони соњибхирад рўи авроќ касро эњсоси хосае фаро мегирад. Устод Муњаммадї Орифов аз зум-

раи омўзгорон ва љонфидоёни соњаи маориф, њам шогирд ва њам устоди ин боргоњи маърифат мебошад, ки бо зањмати бесобиќаи хеш садњо нафар шогирдонро тарбия намуда, ба камол расонидааст. Ў зиёда аз ним аср умри хешро ба рушди соњаи маориф ва таъ-лиму тарбияи насли наврас бахшида-аст. Муњаммадї Орифов аз соли 1978 то соли 1997 дар дабистони №1 чун, сарвари оќилу доно фаъолият наму-дааст. Ин шахси ќавиирода то он даме ки саломат буд, њамарўза сўи дабистон рањсипор мегашт, то асрори табиат, њодисањои табиї, вазъи иќлими сайё-ра, љойгиршавии ќитъаву материкњо, шањру давлатњо, кўњу биёбонњо, кўлу дарёњо ва ќонуниятњои онњоро тавас-сути фанни география ба шогирдон омўзонад.

Муњаммадї Орифов њамчун сар-вари ботаљриба барои тайёр кардани кадрњо дар соњањои гуногуни хољагии халќ њиссаи босазо гузоштааст. Дар давраи роњбарии ў шогирдони мактаб борњо ѓолиби озмунњои фаннї дар ви-лоят ва љумњурї гаштаанд, њамчунин, ѓолиби озмунњои умумииттифоќии њарбї–ватандўстї гардидаанд. Шо-гирдони ин дабистон барои ишти-рок дар озмуни «Шоњномахонї» ба Љумњурии Исломии Эрон сафар карда, сазовори љойњои намоён шудаанд.Ў дар вазифаи сарвари мактаб 19

сол фаъолият дошт. Тўли ин солњо дар байни омўзгорон фазои самимии њамдигарфањмї ва ањлона мењнат кар-дан ба вуљуд омада, таълиму тарбия бо сифати баланд љараён гирифт. Макта-би №1 се дафъа сазовори љойи аввал дар вилоят гашт.Муњаммадї Орифов солњои

1985–1995 депутати шўрои вилоятї интихоб гардида, корњои назарра-серо анљом додааст. Мањз ба ша-рофати соњибистиќлолии кишвари мањбубамон ва ташаббусу кўшишњои пайвастаи ў чун намояндаи халќ дар шўрои вилоятї ва директори чашми-кордон соли 1993 бинои нави мактаби миёнаи №1 барои 1624 нафар хонанда сохта ба истифода дода шуд, ки њоло дар он зиёда аз 2200 нафар толибилм тањсил мекунанд.Инак, бинои нави мактаби №1,

ки дар даврони соњибистиќлолии кишвари мањбубамон сохта ба ис-тифода дода шудааст, 20–сола шуд, вале худи мактаб умри якасра до-рад, ки маъруф бо устодону шогир-дон ва ободиву комёбињост. 20 соли пур аз фарању шодї, 20 соли пур аз комёбињои илмиву варзишї, 20 соли пур аз музаффариятњои касбї, 20 соли љўяндагиву комронї, 20 соли пур аз фатњу зафарњо ва 20 соли ободонї. Аз солњои аввали ба истифода супоридани бинои нави мактаб, ки роњбариашро М.Орифов ба уњда дошт, навигариву дигаргунињои зиёде рўи кор омаданд. Имрўз муњассилини он бо ифтихори махсус иброз медоранд, ки хонанда ё хатмкунандаи ин мактаби бонуфуз њастанд.

Бањром ОРИФОВ, мутахассиси шуъбаи маорифи

шањри Истаравшан

Мирзо Эшов дар оилаи омўзгор ба воя ра-сидааст, яъне ў давомдињандаи кору номбар-дори падар аст.Мактаби раќами 19 дар сари шоњроњи

самти Шањритус љой гирифтаст. Чун бори нахуст ба ин мактаб омадам, майдони сер-

долу дарахти назди ин биноро дида, гумон намудам, ки замини кадом хољагии дењќонї бошад. Зимни суњбат ин андешаамро ба ди-ректори мактаб Мирзо Эшов баён доштам. Ў бо табассум гуфт:

- Чи хеле ки дар урфият мегўянд, ањлу тифоќ будани аъзои оилаеро донистан хоњед, субњи барваќт аз назди њамон хона гузашта, ба њавлии об зада рўфтааш назар кунед. Мо низ комёбињоямонро тавассути ободгариа-мон ба даст овардаем. Диќќати њар роњгузар ва ё мењмони омадаро ќитъањои сабзу хурра-ми замини назди мактаб хоњ-нохоњ љалб ме-созад. Мо дар майдони 3 гектар замини назди мактаб дар гармхона нињолњои помидор, бо-диринг, ќаланфури булѓорї, райњон, гашнич, пиёз, гулњои гуногун ва дарахти бодом саб-зонида, баъди тахту њамвор намудани замин ва кашидани љўяк, онњоро кўчат менамоем. Аз њосили зироатњои пиёз, картошка, сабзї, карам, лаблабу ошхонаи мактабро, ки барои бачањои синфњои ибтидої хўрок тайёр меку-над, таъмин менамоем.Атрофи њавлии мактаб 70 бех нињоли гул

ва 90 дарахти бодоми дар ќатори сабзавот сабзондаамонро дар оѓози корњои бањорї шинондем.Мактаб дар њудуди љамоати 20-солагии

Истиќлол воќеъ буда, дар он фарзандони дењоти Санговаю Бештемур ба таълим фаро гирифта шудааст. Дар се бинои мактаб таъ-лим дар ду баст љараён дорад. Дар 2 синф-хонаи компютерї 22 адад компютер гузош-та шудааст, ки шогирдони синфњои болої дар назди 2 нафар дастпарварони факултаи информатикаи ДДОТ нозукињои ин соњаро меомўзанд.Њанўз соли 2009, ки суњбату шиносоиям бо

Мирзо Эшов ба вуќўъ пайваста буд, 3 нафар шогирдони ин мактаб аз фанњои забон ва адабиёти тољикї ва ўзбекї, 1 нафар аз фан-

ни компютер дар озмуни ноњиявию вилоя-тии мактаббачањо сазовори љойњои намоён гардида буданд. Соле ќабл шогирди дигари ин даргоњ Дилдора Рўзиева ѓолиби озмуни љумњуриявї гардид.Дар њуљраи кори муаллим М.Эшов суњбат

доштем. Як гўшаи дилам аз он хиљил буд, ки дар даст номае доштам. Аниќтараш, шикоят-номае, ки тамоми рафтору кирдори ин шах-си дар рў ба рўям нишаста сиёњ нишон дода шуда буд. Он чї ки шунидам ва бо чашми худ дидам, бештари «далелњои» дар мактаб сабт шударо рад менамуд.Дар ин хусус сир бой надодаву лаб во на-

карда, ба муаллим хайрухуш намудам. Лањзаи бозгашт дар роњрави мактаби ўзбекзабонњо

шиору овезањо, гўшањои махсуси «Бо забони тољикї гап мезанем», «Ќонуни забон», «Кон-сепсияи миллии тарбия», «Ќањрамонони Тољикистон», «Муќаддасоти миллї», «Пре-зидент кафили сулњ», «Ќоидањои талабагї», ки хеле љолиб буданд, муддате тамошо наму-дам. Дар назарам аз пушти ин аксњо чењраи муаллим падид омада бо забони њол мегуфт: «Ман на он сияњкори бадкешам, ки дар но-маи номаи дасти ту тасвир ёфтаам. Баъдтар бо гузашти моњу солњо маро хоњї шинохт».Дар њаќиќат, замоне ки маводеро дар хусу-

си се нафар духтарони шањритусии аз олим-пиада бо медали биринљї баргашта ва ба ин муносибат ба тўй додани собиќ раиси ин ноњия Холмурод Рањмоновро ба риштаи тас-вир кашида ба табъ расондам, дар Ќубодиён хушхабари ба медали тилло соњиб шудани толибае аз мактаби раќами 19 барќсон пањн гардид.

-Љангирова Мављуда ва Иброњимова Фар-зона – хонандагони синфи 11-и мактаби мо, аз синфи 9 инљониб дар озмунњо ширкат ме-варзанд. Ин ду нафар дугонањо бањскунон дар давраи сеюм бо гирифтани љойи дуюм ба даври нињої роњхат ба даст оварданд. Ва барои мустањкам намудани дониши худ 24 рўз дар пойтахти кишвар назди мутахассисо-ни соњибтаљриба дарси иловагї омўхтанд, - мегўяд Мирзо Эшов.Зањматњои муаллим Мирзо Эшов бо иф-

тихорномаи маорифи ноњия ва њам вилоят, унвони «Аълочии маорифи Тољикистон» ќадрдонї гардидааст. Муњим аз њама, барои ањолии ноњия боиси ифтихор аст, ки ин мар-ди хирад бо фармони вазири маориф аз моњи январи њамин сол мудири шуъбаи маорифи ноњия таъин гардид.

Адолат САЙФУЛЛОЕВА, муњаррири рўзномаи «Шараф»-и ноњияи

Ќубодиён

№ 45, 8 ноябри соли 2013 11ОМЎЗГОР МЕТОДИКА ШЕВАЊОИ ТАРБИЯ

Донишкадаи дуюми омўзгорї баъди як сол (1932) дар шањри Ленинобод (Хуљанди кунунї) кушода шуд.

Педагог ќонунњои рушду инки-шофи тарбияи кўдакро ба назар гирифта, аз рўи ќонунњои мављуда рўякї, сатњї амал нанамояд, бал-ки худ бунёдгару эљодкор бошад. Аз ин нуќтаи назар, педагогика санъати аз њама волотарин, му-раккабтарин ва заруртарин дар љодаи тарбия ба њисоб меравад. Тарбиятгар бояд сабабњои ба амал омадани фаъолиятњои гуногунро донад. Ў бояд омилњои таърихии зуњури љиноятњои хурду бузург ё ин ки тавлиди аќидањои бузургро донад. Педагоги аслї сабабњои ба ин ё он хулќу атвор соњиб будани тарбиятгиранда, таѓйир ёфтани хулќу хўй, омилњои ангезандаи хислатњои хуб ва некро донад ва истеъдоди баланди ба самти дуруст равона кардани онњоро соњиб бошад. Танњо дар њамин њол педагог метавонад воситањои таъсир ба тарбияро доро бошад ва ба ташаккули маънавии инсон такони љиддї бахшад. Тарбия мафњуми хеле васеъ

ва мураккаб аст, хусусан, дар љомеаи мо. Тарбия танњо аз тар-биятгар, яъне, омўзгор, мураббї ё падару модар вобастагї надорад, балки тамоми љомеа дар ин кор сањмгузоранд. Таѓйир додани та-факкури љомеа, баланд намудани

дараљаи маданият, фањмиш, шуур, фарњанги аъзои он яку якбора ба даст намеояд. Барои мисол, модар бо фарњанг

аст, лек хулќу атвори фарзандо-наш он тавре ки ў мехоњад, ташак-кул намеёбад. Сабабњо гуногун. Оилањое вомехўранд, ки сатњи фањмишу биниш, чањонбиниашон хеле гуногунанд. Њарчанд ќонун баробарии зан ва мардро эътироф менамояд, лек дар асл ин тавр нест. Дар оилае, ки фарзанд тар-

бия меёбад, таъсири њамагон мушоњида мегардад (бобо, бибї, амма, амак ва дигарон, ки аксар якљоя зиндагї менамоянд). Зид-дият дар оила ё фишоровари-ву хушунат, хамдигарнофањмї, тањќири њамдигар магар ба тар-бия бетаъсир мемонад?Ба аќидаи ман, аз рўи вазъи

имрўзаи таълиму тарбия, дар њафтаномањои гуногун айбдор на-мудани мактабу маориф он ќадар ба њаќиќат рост намеояд. Агар дуруст назар кунем, омилњои гу-ногунеро мушоњида намудан мум-кин аст, ки садди роњи таълиму тарбия мегарданд:

1. Бењуќуќии зан дар хонадонњо.

2. Саводи казої надоштани во-лидайн.

3. Набудани имкониятњои иќтисодиву моддї.

4. Фишор ва зўроварї дар оила. Дар кишварњои мутараќќї

ба Зан-Модар ањамияти аввалиндараља дода мешавад.

Хушбахтии Зан-Модар хушбахтии фарзандон аст. Дар ин кишварњо хеле бармањал дарк намудаанд, ки фишор ва зўроварї чи натиљањое ба бор меоварад: кўдакони дам-дузду хаппак, асабњояшон хароб-гашта, имкониятњои аќлониву љисмониашон мањдудгашта, тарсончак, беирода, дурўѓгўй ё бадќањр, зудранљ, нобовар ва ѓайра. Кї ин зарари рўњиву маънавиро љуброн менамояд? Бо ин гуна шахсиятњо пешра-вии љамъиятро таъмин намудан ѓайриимкон аст. Бинобар ин, то њадди имкон кушидан лозим аст, ки кўдакон њаёти орому хушбах-тона дошта бошанд. Ёдам њаст, замони Шўравї ши-

оре буд: «Тамоми чизњои бењтарин барои кўдакон”. Дар њаќиќат, охир онњо ояндаи моянд. Чї гуна шахсиятњо шуда ба воя расидани онњо аз чї тарз њаёт ба сар бурда-

нашон вобастагии зиёд дорад. Дар китоби “Таълимоти пе-

дагогии К. Д. Ушинский”-и Д.Лордкипанидзе доир ба таълим ва тарбия хеле фикрњои љолиб иншо шудааст. Дар ин китоб аз љумла кайд шудааст, ки барои ши-нос намудани кўдакон бо њамаи њодисањои таърихї ё њаёти бузур-гону калонсолон њељ гоњ саросема шудан лозим нест. Хубтар он аст, ки то ба сатњи фањмиши кўдакон баландтар шудан интизор шавем (“обождать того времени, когда ребенок созреет, до понимания исторических событий”). Бењтар он аст, ки мураббї кўдаконро бо њикояњову наќлњои ба синну соли онњо мувофиќ ба фањмидани таърих тайёр намояд, ки ин ба фањмиши кўдак наздик аст. Муайян намудани сифати

дониш - ин аз тарафи хонанда-гон дар чї сатњ дарк намудани

дониши гирифтаро муайян на-мудан мебошад. Аз бар намуда-ни маводи таълимии додашуда – ин њанўз донистан нест. Онро дарк намуда тавонистан лозим аст. Дар роњи аз худ намудани дониш забон наќши муњим ме-бозад. Забон ва тафаккур њељ гоњ аз њам људо не, балки дар алоќамандї инкишоф меёбанд. Агар мо дар хонанда ќобилияти инкишофи нутќро ташаккул доданї бошем, пеш аз њама, малакаву мањорат, истеъдоди фикрронии ўро бояд такмил бидињем. Забон ва ќобилияти фикррониро дар алоњидагї та-шаккул додан ѓайриимкон аст. Дар њолати омўзонидан њам ин на ба манфиат, балки бар зарари кор аст. Бинобар ин, таълимдињанда бояд дар раван-ди таълим ва тарбия ба инки-шоф додани тафаккури хонан-дагон диќќати махсус дињад. Дар раванди таълиму тарбия

дар баробари нутќи фањмо ва ра-вони мураббї, инчунин воситањои аёнї мавќеи муњимро ишѓол ме-намоянд. Њамеша фаъолияти эљо-

дкоронаи хонандагон, мус-таќилияти онњоро дастгирї наму-дан лозим аст. Њељ гуна фишор ва маљбуркунї бояд зуњур накунад. Таълим ва тарбия бояд чунон ба роњ монда шуда бошад, ки хонан-дагон бо шавќу завќ љўёи дониш, навовар ва эљодкор бошанд. Дарк намоянд, ки дониш чароѓест, ки рањи њар як инсонро мунаввар месозад. Бедонишї мисли шишаи тираест, ки барои он тарафро хуб дидан имкон намедињад. Аз ин хотир, вазифаи њар як педагог дар раванди ташаккулёбии шуур, ирода, рафтору кирдор, инкишо-фи њаматарафаи шахсиятхо сањми арзанда гузоштан аст.

Назира ОЛМУЊАММАДОВА,омўзгори мактаби №50-и

ноњияи Синои шањри Душанбе

Педагогика њамчунилм ва санъати тарбия

ДАРС ДАРС-БОЗЇ

Кї зуд меёбад?

Г.ЌУРБОНОВА, муаллимаи математикаи мактаби №71-и ноњияи

Шоњмансур

Масъалаи мустаќилона аз худ кардани дониш, мањорат ва малакаи хонандагон њамеша дар марка-зи диќќати ањли башар буд. Бе иљрои кори мустаќилона мањорат ва малакаи

хонандагонро ташаккул додан ѓайриимкон аст. Кори мустаќилона воситаи мустањкам кардани до-ниш, ташаккули ѓайратнокї ва мустаќилияти хо-нандагон ба њисоб меравад.Яке аз намудњои фаъоли кори мустаќилона ин

кори гурўњї мебошад. Синфро ба гурўњ људо наму-да, ба њар кадом супоришњои гуногун дода меша-вад. Масалан, њангоми омўхтани мавзљўи «Халќи тољик аз солњои 60-уми асри 14 то охири асри 15» чунин намуди кори гурўњиро ташкил кардан мум-

кин аст:1.Халќи тољик дар ањди Темур ва Темуриён:-таваллуд шудани Темур;-ба сари њокимият омадани Темур;-љангњои ѓоратгаронаи Темур ва оќибатњои

онњо. 2.Халќи Тољик дар ањди Темуриён:-муборизаи Темуриён барои њокимият;-њокимиятро соњиб шудани Шоњрух;-давлати темуриён дар ањди Улуѓбек.

3.Маданияти давраи Тему-риён:

-маориф;-илм;-адабиёт. Баъди баромади гурўњњо

бањсу мунозира ва саволу љавоб ташкил карда мешавад. Дар анљом муаллим фикри хонандагонро љамъбаст на-муда, хулоса мебарорад ва мавзўъро љамъбаст мекунад.

Б.ШАРИФОВ,омўзгори таърихи гимназияи хусусии «Кафолат»

Мустаќилият дар дарси таърих

Дар литсейи касбии техни-кии №30-и шањри Душанбе мулоќоти кормадони ШКД-и ноњияи Фирдавсї бо хонанда-гону омўзгорон доир гардид. Мулоќотро директор литсей С. Нозимов ба муовини сардори ШКД-и ноњия Дилшодљон Сан-гов ифтитоњ бахшид. Сипас, оид ба вазъи имрўзаи љомеа, фаъо-лияти муассисањои таълимї, иљрои амалии ќарору ќонунњои Њукумати Љумњурии Тољикистон ва дигар маќомот суханронї кард.

Аз љумла, зикр намуд, ки таи солњои охир як ќатор ќонуну санадњое ќабул шуданд, ки ба пешгирии њуќуќвайронкунї дар байни ноболиѓону љавонон ва дигар одатњои номатлуб, аз ќабили – дуздї, ќаллобї, авбошї, ѓоратгарї, роњзанї, майхорагї, нашъамандї, майли ворид шу-дан ба гурўњу ташкилотњои ѓайриќонунии ифротгаро му-соидат менамоянд. Мавсуф, њамчунин таъкид кард, ки му-

бориза ба муќобили њама гуна зуњуроти номатлуби љомеа бояд дастљамъона амалї гардад.Дар охири баромадаш Д. Сан-

гов оид ба роњњои амалї гардида-ни Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар тарбияи фарзанд» ибрози андеша кард.

Дилноза САФАРОВА,донишљўи литсейи касбии тех-никии № 30-и шањри Душанбе

ВОХЎРЇ Мулоќоти судманд

№ 45, 8 ноябри соли 201312 ОМЎЗГОР АНИС

КИТОБИЁТ

МАЊФИЛ

3 июли соли 1940 дар бораи ташкили Донишкадаи омўзгорї дар шањри Кўлоб ќарор ба тасвиб расид.

Дар пойтахти Федерат-сияи Россия бо маќсади баланд бардоштани сатњи омўзиш ва дастрасї ба тањсил муљтамеи бузур-ги омўзишї (комплекс), ки њам кўдакистону њам мактаб ва њам коллељњоро дар худ љой хоњад дод, со-змон дода мешавад. Ком-плекси омўзишї дар назди коллељи технологии №14-и шањри Москва таъсис дода хоњад шуд. Директори коллељ изњор доштааст, ки садорати чандин мактабу

кўдакистонњо бо хоњиши худ ќарор кардаанд, ки ба муљтамеи мазкур шомил шаванд. Дар ин миён худи муњассилин низ хоњиши садоратро хуб пазируфта-

анд.Муассисаи таълимии

мазкур барои ин пружа тасодуфан интихоб нашу-дааст. Тайи панљ сол аст, ки таълимгоњ дар байни коллељњои кишвар љойи аввалро ишѓол мекарда-аст. Дар он китобхона, осорхона, студияи акс ва 3D љой дода шудааст. Ѓайр аз ин, муассиса таълим-ро бо роњи мултимедиа (омўзиши чандрасонаї) ба роњ мондааст.Коллељ вазифадор

шудааст, ки ба мактабу кўдакистонњои ба муљтамеъ шомилшуда бо хариди компютер, тахтањои инте-рактивии электронї мадад расонад.

Дар Россия аз рўйи бурсияњо 15 њазор хориљиён метавонанд тањсили илм бинандОмўзиши донишљўёни

хориљї аз њисоби буљаи федеролї ба роњ монда хоњад шуд. Нахуства-зири Федератсияи Рос-сия Дмитрий Медведев њалномаеро имзо кардааст, ки мувофиќи он теъдоди бурсияњо барои хориљиён аз 5 њазор ба 15 њазор афзу-да шудааст. Дар назар аст, ки соли

хониши оянда аз 131 киш-вари љањон, аз љумла, аз ИДМ, Балтия, Обхазия, Осетияи Љанубї, Хитой, Ветнам, Муѓулистон, Эрон ва Фаластин донишљўён барои тањсили илм ба Рос-сия оянд. Ѓайр аз ин, тах-мин меравад, ки боз ба мамлакат аз Олмон, Чехия ва Италия низ донишљўён ба тањсили илм љалб карда шаванд.Тањияи СИТОРАБОНУ

Назарова,“Омўзгор”

Муаллимон ва кормандони мактаби Дакотаи Љанубї ба доштани силоњи оташфишон дар ваќти корї рухсат ги-рифтаанд. Иќдоми мазкур бафхотири пешгирии амалиёти

террористї будааст. Чанде пеш, ваќте писарбачае ба яке аз биноњои мактаби Иёлати Амрико ворид шуда, 20 нафар мактаббачаро ба ќатл расондааст, раёсати мањалии Дакотаи Љанубиро водор кардааст, ки ба чу-нин роњ муњассилини иёлаташонро аз зарари љисмонї эмин нигоњ доранд. Иљрои ќонун иљборї нест, яъне, му-аллимон аз рўйи хоњиши хеш метавонанд њамроњ силоњ дошта бошанд. Вале ба устодон тавсия дода шудааст, ки ба хотири бехатарии худ ва шогирдонашон аз доштани силоњ дасткашї накунанд.

Муљтамеи омўзишї чист?

Воќеан, ин мавзўъ дар рушду такомули та-моми пањлуњои суханшиносї, публитсистика ва рўзноманигорї наќши муайян дошта, омўзиши он аз ањамият холї нест. Китоби мазкур аз ду ќисм иборат буда, дар ќисмати

аввал дар бораи назария ва амалияи тањрир бањс ме-равад. Хонанда аз ин ќисмат оид ба таърих ва наза-рияи тањрир, тарзу усул ва фаъолияти муњаррирї, хусусиятњои тањрири адабиёти илмї, илмї-оммавї, эзоњї, таълимї, бадеї, навъњои гуногуни ислоњи матн ва таљрибаи муњарририи мутафаккирони алоњида маълумот мегирад.Дарвоќеъ, масъалаи тањрир вобаста ба омилњои

гуногун дар чанд соли ахир вазъи ташвишовареро касб кардааст. Аз рўи тањлили устод муњаррир дар шароити имрўза нафаре мешавад, ки дар баробари донишњои забонї бо донишњои технологї мусаллањ бошад. Бо такя ба таърихи фаъолияти муњаррирї зикр шудааст, ки фаъолияти суханварони тољик, сар-фи назар аз баъзе мулоњизањо, то њанўз пурра тадќиќ нашудааст. Дар ќисми дуюм муаллиф ба фаъолияти

муњарририи устод Айнї таваљљуњ зоњир кардааст. Барои хонанда донистани ин самти камтањќиќшудаи фаъолияти устод љолиб аст. Аз дигар тараф, хонанда бори дигар ба бузургиву худшиносї, инчунин, фаъо-лияти рўзноманигории ин шахсияти маъруф аз на-здик ошно мегардад. Чопи чунин як китоб, ки хеле пурањамият аст,

дар шароити кунунї айни муддаост. Мутаассифо-на, теъдоди чопи он кам (њамагї 200 нусха) буда, доираи калони муштоќони омўзиши забону сухан аз мутолиаи он бенасиб мемонанд. Аз ин рў, Вазорати фарњанг, Институти забон, адабиёт ва мероси хаттї ва Иттифоќи нависандагонро мебояд бо љалби муал-лифон дар тањияву таълифи чунин китобњо, инчунин, рушди наќди адабї ва забони адабии имрўза наќши созгори худро гузоранд.

Саидаи ФАЗЛ,«Омўзгор»

Тањрир њам илм аст

Чанд сухан ба љойи пешгуфторЧанде ќабл дар китобхонаи

бачагонаи ба номи М.Миршакар бо ташаббуси Вазорати фарњанги кишвар ва бахусус, мудири шуъ-баи китобхонаи бачагонаи ви-лоят Суѓд Хайриниссо Рањимова чорабинии рангину пурмазмуне тањти унвони «Китоб – уќёнуси донишњо» сурат гирифт, ки дар он хонандагони филиал- гимназияи «Нур»-и ноњияи Бобољон Ѓафуров фаъолона ширкат карда, шеъ-ру сурудњоро аз эљодиёти Љўра Њошимї, Муњаббат Юсуфї хон-даву порчањои насриро аз њикояву ќиссањои Маљид Салим, Марњамат Очилова ва дигарон ќироат на-муданд. Њамчунин толибилмо-ни гимназияи мазкур сањнањои љолибу шавќангез ва ибратомўзро аз осори ин адибон ба маърази иштирокдорони мањфил пешкаш карданд. Бо ташаббускори тањия ва масъули мањфил Х.Рањимова суњбат оростем.«Њар кас, ки бо китоб ошност,

азизи дилњост»-Китобхонаи бачагонаи вилоя-

ти Суѓдро соли 1977 бо дастги-рии маќомоти иљроияи њукумати вилоят таъсис додем, - афзуд собиќадори соњаи китобдорї, Аълочии фарњанги Тољикистон Хайриниссо Рањимова. - Мо бањри љалб намудани хонанда-гони макотиби шањру навоњии вилоят чорабинињои гуногун ва мањфилњои шавќоварро бо ишти-роки адибон зуд-зуд доир менамо-ем. Аз љумла, кормандони китоб-хона дар фестивали љумњуриявии «Њафтаи китоб барои кўдакону на-врасони Тољикистон», ки њамасола аз 4-ум то 9-уми апрел гузаронида мешавад, дар озмуни вилоятии «Ѓунчањои истиќлол», ки бо тар-биятгирандагони кўдакистонњои шањру навоњии вилоят баргузор мегардад, муташаккилона ширкат меварзанд. Бо иќдоми мудирия-ти китобхона њамчунин озмуни «Хонандаи бењтарини сол» гуза-ронида мешавад. Дар роњандозии конференсияњои адабї, муарри-фию рўнамоии китобњои адибон,

ташкили мизњои мудаввар дар њамбастагї бо волидони мак-табиён масъулони китобхона сањиманд. Рањбарияти китобхона бо нашриётњои гуногуни вилояти-ву љумњуриявї дар алоќаву ирти-боти доимї буда, дар чорабинињои созмондодаи худ бо иштироки намояндагони ин нашриётњо ба хонандагони мактабњо китобњои тозанашрро тўњфа мекунанд.

-Маќсади мањфили имрўза, ки бо ибтикори китобдори фили-ал - гимназияи «Нур»-и ноњияи Бобољон Ѓафуров Ќобилова бо љамъи толибилмони ин дабистон рўи кор омадааст, боз њам суръат бахшидан ба ќаробату наздикша-вии мактабиён бо адибон ва кор-мандони китобхонаи љумњуриявии ба номи М.Миршакар мебо-шад, - гуфт дар интињои суњбат Х.Рањимова. «Китоб оинаи љањоннамост»-Мењру муњаббати китоб ва му-

толиаи осори бадеъ дар замири банда аз давраи хурдї макон ги-рифта буд, - зимни баромади худ иброз дошт шоир Љўра Њошимї. Ва эљодиёти адибон мањз тавас-сути китоб ба мардум мерасанд. Китоб оинаи љањоннамост. Њар нафаре, ки 1000 китоб хонад, 1001-умашро худаш менависад. Масъу-лияти нависанда, махсусан адибе, ки барои наврасону бачањо асар

эљод мекунад, хеле баланд аст. Зеро эшон тарбияи руњонии мар-думро бар дўш доранд.Сипас, Љўра Њошимї барои хо-

нандагон шеъри «Њусни хат»-ро ќироат намуданд. Носири хушба-ён Маљид Салим, ки бештар дар хусуси олами њайвонот асар мео-фарад, ќайд кард, ки наќши китоб дар зиндагии башарият баѓоят бу-зург аст. Китоб инсонро ба роњи нек њидоят мекунад.Адиби наврасон Марњамат

Очилова пиромуни ќиссаи «Саѓерабача»-и худ њарф зада, гуфт, ки мањз тавассути ин асар бо мактабиён робитаву дўстии бепо-ён пайдо кардааст.Раиси китобхонаи мазкур

Ќурбон Авѓонов китобро ба оњанрабо ташбењ карда, аз зањмату ранљњои нависандагону шоирон ёдовар шуд.Ќироати шеъру сурудњо ва

намоиши сањнањои ибратомўз воќеан њам аз љониби толибил-мони муассисаи таълимии «Нур» хеле шавќовар ва љаззоб буд.Дар поёни мањфил ба хонан-

дагон - иштирокдорони муарри-фии китобњои адибон аз гимна-зияи ноњияи Б.Ѓафуров китобњои љадиди адибони тољик њамчун туњфаи хотирмон супурда шуд.

Шодї РАЉАБЗОД,«Омўзгор»

Китоб – уќёнуси донишњо

Муаллимони мусаллањ

Бурсия барои хориљиён

№ 45, 8 ноябри соли 2013 13ОМЎЗГОР ЧЕЊРА СОЛГАРД

Соли хониши 1940-1941 дар мактабњои тањсилоти умумии љумњурї 13 њазор омўзгор кор мекард.

Фарзанди содиќи Ватан

Чунин фарзандонро халќу Ватан дар дилу дидагонаш љо дода, њамчун шахси намунавї дар паноњаш нигањ медорад. Њ.Расулов аз чунин шахсонест, ки як умр дар идорањои сиёсии њукуматњои ноњияњои Раштон-замин ва шуъбањои маорифи ин водии сабзу хуррам, кўњталњои баланди осмонбўс зиста, сарба-ландиро аз муњиту одамони он диёр омўхта, њанўз њам, ки син-наш аз њаштод гузаштааст, дар пешрафту равнаќ гирифтани мак-табу маориф бо дили шуълавару муњаббати гарму љўшон хидмат менамояд. Дар замони камбизоатї њар

кї њам дилу гурда намекард, ки ѓаллаи давлатро посбонї кунад. Бобояш Назири Мерган дар Та-вилдара баъди инќилоби шўрої дар идорањои ѓундошти ѓалла нигањбон будааст. Баъд тадриљан аз ќуллањои кўњу кўњтал поён, дар дашту доманањои фарохзамини Раштон фуромада, дар ободии љомеаи нав њиссагузор мешаванд. Њамдуллоњи љавон мебинад, ки дунё дар љўшу хурўш, дар туѓ-ён аст, вай њам дар гирдоби ин њодисањои тунду тез љавлон кар-дан мехоњад, аз ин рў, дар бароба-ри ёрї расонидан ба падару модар, кору фаъолияти љомеа ба мактаб рафтан, илм омўхтан кўшишу ѓайрат менамояд. Нафаќахўри дараљаи давлатї Њамдуллоњ Ра-сулов шоњроњи умрашро хаёлан тай намуда, мухтасар чунин иброз менамояд: Солњои љанг хаткашон будам, чун хат меовардам, ашки модарон шашќатор мерехтанд, аз ѓаму шодї, гоњ аз дарди њиљрону ноумедї…, баъзан фањмидаю нафањмида дили ман њам тањ ме-кашиду об мегардид. Аз њамон замон ба ќадри зиндагї, фикру шуури одамон, ба маќсаду маро-

ми љомеаї алоњида, гоњ-гоњ фикр мекардагї шудам. Чун мактаби њафтсоларо хатм кардам, дар мактаб рањбари кори пионерон (сарвожатий) ќабул карданд, сонї чор сол муаллими синфњои ибтидої шудам. Лекин њамеша пуркору пухтакор будам, ба кору фаъолияти одамон, шарикдарсо-ну њамкорон аз чашми давлату њукумати нави инќилобї нигоњ мекардам, ба касоне, ки ноинсофї мекарданд, рўбарў ба муљодила медаромадам. Кўшиш менамудам, ки њама бо муњаббату садоќат ба љомеа хидмат кунанд. Ин фаъо-лиятамро ба инобат гирифта, аввал раиси Кумитаи комсомол, баъд маро мудири шуъбаи мао-риф (1951-54) интихоб карданд. Дар дилам, ки љавњари ифтихори миллї вуљуд дошт, давра ба дав-ра шуълавар шудан мегирифтанд ва ман њам бо фикру андешањои тоза ба парвоз медаромадам. Бештар мехондам, ба кору фаъо-лияти рањбарони мумтоз диќќат менамудам. Ба ќуллањои умед, ба осмони андешањо болу пар кушо-дан мехостам. Бо орзуву омоли дар пешистода пайкор менаму-дам. Фаъолияти сиёсию иљтимої ва педагогиамро ба инобат ги-рифта, ба мактаби њизбии назди Кумитаи Марказї фиристоданд, ки онро соли 1957 бомуваффаќият ба итмом расонидам. Баъд солњои 1957-63 нозир, мудири шуъбаи ташкилї, котиби дуюми Куми-таи њизбии идораи истењсолии Љиргатол интихоб шудам. Солњои 1965-66 муовини аввали раиси њукумати Ѓарм будам. Корњои сиёсї, рањбарї дар

идорањои калони давлатї аз ман масъулиятро ба кори халќу мил-лат ва њукумат дараља ба дараља меафзуданд. Кўшиш менаму-дам, ки мисли рањбарони калони Њукумати Тољикистон ва умуман Иттињоди шўрої рафтор намо-ям. Маърўзаву дастурњои онњоро гаштаю баргашта мехондам, ба нозукињои забонњои тољикию русї диќќат медодам, ки мабо-до дар калимаю ибора, љумлае хато накунам. Китобњои сиёсї, илмию бадеї мехондам, забонам равон, лаззатманду ширадор ме-баромаданд, ба луѓатњо зењн ме-мондам. Њар кори кардаамро аз зердастон низ хоњиш менамудам, ки собитќадамона иљро намоянд. Њама дар якљоягї, дар вањдату сарљамъї зиндагї ва кору фаъо-

лият менамудем, аз пешрафтњои зиндагї, корњои сиёсию љомеї хурсанду хушгувор будем. Банда фаъолияти кориро аз мак-

таб оѓоз кардаам. Нисбат ба мак-табу таълим афзун њавас доштам. Мењру шафќати нисбат ба макта-бу хонандагон дар дилам рўз аз рўз афзун мегардид. Аз рањбарони сиёсии Њукумати љумњурї хоњиш мекардам, ки маро боз ба кори мактабу маориф интиќол дињанд. Соли 1966-70 директори мактаби дењаи Фатњобод, солњои 1970-79 нозири шуъбаи маорифи ноњияи Ѓарм, солњои 1979-99 аввал муо-вин, баъд директори омўзишгоњи касбї-техникии №39-и Тољикобод будам. Дар муддати беш аз 35 сол, ки дар маориф фаъолият наму-дам, њамаи ќобилияту истеъдод, ки дар корњои сиёсию иљтимої ѓун карда будам, дар мактабу маориф низ алоњида сарф мекар-дам. Ба љуз дарс гуфтану рањбарї кардан дар корњои ташкилию ба сомон расонидани бисёр корњои ѓайритаълимї њам кўшиш мена-мудам. Мактабњои нав кушода, мактабњои ибтидоиро ба миёнаи нопурра, мактабњои миёнаи но-пурраро ба мактабњои миёнаи умумї мегардонидам. Њамин хел, беш аз 12 мактаб сохтаю онњоро ба зинањои нав мебардоштам. Бо ташаббуси банда дар Фатњобод, Мулло Кенља, Шигљї, Њисорак, Капалї, Куглї, Дараи Мазори боло, Сарипул, мактабњои 8-10-сола, дар Ќалъаи Лаби об, На-вобод, Полезак, Ќарасаѓир, Мейтанон мактабњои ибтидої сохтам, ки бењтарин муаллимњои пешќадамро ба мисли Худойќул Њамроќулов, Шаропов аз физи-каю математика, химия ёфта ба мактабњо љалб менамудам. Баъ-зе муаллимони собиќадору до-нишмандро аз Душанбе ва дигар мањалњои љумњурї ёфта меовар-дам, ки шогирдони љавонро ба дараљаи баланд таълим дињанд.Ваќте ки ба мактаби Фатњобод

рањбар шудам, чор синфхона дошт. Фаъолиятро аввал аз биносозї оѓоз намудам. Дар сохтани биноњои ин мактаб худи сарвазири Њукумат А.Ќањњоров зиёд кўмак карданд. Хотирам њаст, Р.Юсуфбеков дар мактаби № 2 Фатњобод омада, муњлати супоридани корпуси нави онро пурсиданд, банда дар чор моњ њашаракї супориданамро гуфтам. Дар њайрат мондаву шўхиомез шарт карданд: дар сурати дар

муњлат иљро кардан аз њисоби худ як ришгираки японї ва як путёвка месупоранд. Сохтмон аз моњи май ба кор шуруъ кард ва моњи сентябр хонандагон дар бинои нави барњаво ба тањсил шурўъ карданд. Он солњо маблаѓ кам буд, намерасид, би-сёр биноњои мактабњои љумњурї, њамин хел, ба таври њашар сохтаю обод карда мешуданд. Гарданкашї набуд, њамагон ба кори љомеї машѓул мешуданд. Аз пайи суроѓи мизу курсї мешудам, таълими усу-ли кабинет љорї менамудам. Дар мактабњо мањфилњои фаннї ба роњ мемондем, участкањои мењнатии наздимактабї ташкил медодем, боѓ бунёыд мекардем, ки манфиаташ ба хонандагону омўзгорон расад. Дар муњити кўњистон

мактабњои њунарї вуљуд на-доштанд. Дарздўзї, омўзиши њунарњои техникї ва њоказоро дар назди мактабњо ба роњ мемондем. Баъдтар аз Њукумату Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон, хусусан Дадобоеву Юсуфбеков дархост менамудам, ки дар таш-кил намудани Омўзишгоњи њунарї кўмак расонанд. Њамин тавр, бо пайгирии ќотеъона омўзишгоњи касбї-техникии №39-и Тољикобод сохта ба фаъолият шурўъ на-муд. Поям аз Раштонзамину Ду-шанбе канда набуд. Дар њузури Ўлљабоев, Љ.Расулов, Р.Набиев, Дадабоеву Р.Юсуфбеков ва бисё-ри дигар рањбарони Њукумату Ва-зорати маориф даромада, барои кори давлату њукумати мањаллї, мактабу маорифи он њаќталошї менамудам. Барои омўзгорон за-мину њавлї, аз хонањои ошёна љой људо менамудам, њатто њавлии худамро барои истиќоматашон вогузор кардам, ки баъд ба номи

ким-кї шахсї шуда рафт. Лекин дар замони љанги

шањрвандї барои эњтиёт кардани техникаи њамин омўзишгоњ азобу уќубати зиёд кашидам. Муљоњидон барои гирифтани техникаю маво-даш зиёд кўшиш карданд, надо-дам. Ба дурўягии баъзе сарварон борњо истинтоќ карданд, паррон-данд, лекин њељ нахостам, ки молу маводи ба душворињо пайдо кар-даам бар њадар раванд. Онњоро фарзандвор дўст медоштам. Бан-да, њамин тавр, дар сохтмони идо-раю дастгоњњои давлатї, мактаб-дорию мактабсозї ба душворињо оѓушта шуда, бо баъзе рањбарон гирудору пайкор намуда, барои мактабу маорифи мањаллї маво-ду ашё меситондам. Медонистам, ки пешрафти љомеа аввал аз мак-табу маориф оѓоз мешавад, њар чї ќадар љону мадор доштам, баро-яш сарф менамудам.Солњои 1999-2013 муовини

директор оид ба кори синфњои ибтидої, њанўз њам аз феврали ин сол мураббии интернат шуда фаъолият менамоям. Њанўз љидду љањдам зиёд аст, вале нисбат ба худам дигаронро зиёдтар кор ме-фармоям. Корфармої њам њунар аст. Маънї додан, фикр ба вуљуд овардан, маслињату машварати содиќона ними фаъолияти ама-лист...Њайдар Ќосимов, Ќудрат

Ќаюмов аз ин диёр ќањрамонњои Љанги Бузурги Ватанї мебо-шанд. Хидматњои ин мардони фозилу донишмандро њама ме-донанд, кору фаъолияти арзиш-манд дар аќибгоњ низ њамин гуна ќадру ќимат дорад. Фаъолияту пайкорњои Њамдуллоњ Расулов низ чунин ќањрамонона мебо-шанд, хидматњои бебањояш аз љониби њукумату давлат наѓз ба эътибор гирифта шуда, бо унвонњои ифтихории «Кор-манди шоистаи Тољикистон», «Аълочии маорифу фарњанги Љумњурии Тољикистон», ордени «Дўстї», дањњо Ифтихорномањои њукумативу Кумитаи Марказии Комсомоли умумииттифоќ ва нишонњои зиёд ќадр шудааст. Боре шодравон Юсуф Исњоќї дар њузури собиќ сарвари њукумат Рањмон Набиев гуфтааст: «Ним-пайкараи ин фарзанди миллатро аз тилло сохтан даркор аст, ки дар рушди кадрњои миллии Раштон-замин ва умуман, љумњурї бебањо хидмат кардааст».

Шоњзамон РАЊМОНОВ, Њадя ЊАЛИМОВА,

кормандони Донишкадаи љумњуриявии такмили ихтисос ва бозомўзии кормандони соњаи

маориф

Чунин фарзандонро халќу

мимењама(ссоибпуфануњумемемекиљоли

«Корро аз тањти дил бояд иљро кард». Ин сухани гўё муќаррарї, вале рамузно-ке, ки ба њамкори мо, устод Файзулло Умаров хос буд, панљ сол боз дар фазои факултет дигар садо намедињад, дигар шарфаи пойи ќадаммонии нарм-нарми ў, ки гўё заминро њам озор додан намехост, ба гўш намерасад ва дигар њамарўза аз дидани чењраи кушоду табассуми малењи ў бебањраем.Вале устод чун он сиву се соли кору

фаъолияти пурсамар дар кафедраи ки-бернетикаи иќтисодї њамеша дар ёди мову гўё дар пањлўи мост. Њар боре, ки ба саволи «чаро чунин аст?» љавоб љустанї шавем, њамкасбони собиќадор ва њам љавон ќаблан ба зањматпешагї, хушкорї ва мењрубонии ў ишора мекунанд.Устод Файзулло Умаровро бе њељ

тардид метавон ба рўйхати ифтихории «Фарзандони Донишгоњи миллї» ворид сохт. Зеро рўзгорномаи ў аз соли 1958, баъди дохилшавї ба факултети физикаю математика ва хатми он дар соли 1963, то тобистони соли 2008 бо ин маърифатгоњ пайваста аст. Дар ин миён чанд соли

тањсили аспирантура дар Маркази њисоббарории Академияи улуми ИЉШС, ки рисолаи номзадиро низ дифоъ намуд ва чанд соли кор дар Пажўњишгоњи мате-матикаи АИ ЉТ истис-ност, зеро фаъолиятњои омўзишї ва татќиќотии он пораи ваќт низ ќисми таркибии корњои илмию таълимии минбаъдаи устоди донишгоњ бу-данд.Зиёда аз 60 асари ил-

мию методї, дувоздањ соли роњбарї ба яке аз кафедрањои калони факултети бањисобгирии иќтисодї, се соли сарварии шўъбаи таълими ДМТ, натиљаи он омўзишу пажўњишњои мун-тазам ва худогоњиву худсозињои ин олим-педагоги маъруф бошад, сазовор

гардидан бо медали биринљии Намоишгоњи комёбињои хољагии халќи ИЉШС (1972), нишони «Аълочии ма-орифи ЉТ» (1999), ор-дени «Дўстии халќњо» (2001) ќадрдонї ёфтани кору фаъолияти софди-лонаи илмию педагогї ва љамъиятии устод Файзулло Умаров ме-бошад.

…Боре айёми тирамоњ, 7 ноябр, ки рўзи истироњат ба њисоб мерафт, гурўње аз њамкорон ба дењаи Љайрабулоќи канори

пойтахт, ба њавлии Файзулло Умаров бањри шодбоши зодрўзаш рафтем. Ў дар кунљи боѓ шоху шохчањои хушкидаи да-рахтонро ќайчї зада, ба гўшае ботартиб чинда буду хазонбаргњои љамъкардаро

бо њавсала дар кањдон ѓарам мезад.Аз дидани мо хушњол шуд ва моро ба

кати пешайвон роњбаладї кард. Мо, ки ба даргоњи ў борњо омада, аз нону на-макаш бањраманд будем, ба оѓили кунљи њавлї ишоратан њазломез гуфтем, ки «ферма» - як гову гўсола ва чор гўсфанд, ба зимистонгузаронї омодааст».Устод роњравон аз машѓулияти

«боѓдорию чорводориаш» бо шавќ наќл мекард, мегуфт, ки пас аз кор, то торикї фуромадан, дар рўйи боѓ љунбуљўл кар-дан аљаб њаловате дорад.

- Ин корро њам аз тањти дил бояд иљро кард, - бо як лањни махсуси форам гуфт устод ва моро ба дастурхони густурдаи болои кат муроот намуд.Имрўз, ки дар арафаи зодрўзаш

устод Файзулло Умаровро ба ёд меова-рем, ин суханони ба шиори зиндагиаш табдил ёфтаи ў пайваста дар гўш садо медињад.

Абдуљаббор ЉОБИРОВ,Иброњимљон МУЛЛОЉОНОВ,

дотсентони кафедраи кибернетикаи иќтисодии факултети бањисобгирии

иќтисодии ДМТ

ЁДБУД Накўкор буду накўном монд

№ 45, 8 ноябри соли 201314 ОМЎЗГОР ТАЊЌИЌ

Соли тањсили 1932-1933 аз њама зиёд (40%)-и хонандагон ба синфњояшон такроран мононда шуданд.

Дарси № 3Бузургињои физикї. Чен

кардани бузургињои физикїДар техника ва њаёти

њамарўза њангоми омўзиши њодисањои физикї аксар ваќт зарурати иљро намуда-ни ченкунињои гуногун ба миён меояд. Масалан: афти-дани љисмро омўхта, аз кадом баландї афтидани љисм, мас-саи љисм, ваќти афтиш, суръа-ти њаракати љисмро чен кар-дан зарур мебошад. Баландї, масса, суръат, ваќт ва ѓайра бузургињои физикї мебошанд. Бузургии физикиро чен кардан мумкин аст.Чен кардани ягон бузургї –

муќоиса намудани он бо бузур-гии якхелае, ки ба сифати воњид ќабул карда шудааст, мебошад. Масалан: чен кардани дарозии миз – маънои муќоисаи он бо дигар дарозї мебошад, маса-лан бо метр.Барои њар як бузургии

физикї воњидњои худ ќабул карда шудаанд. Бари ќулай будан њамаи мамлакатњои дунё кўшиш менамоянд, ки аз бузургињои физикии якхела ис-тифода намоянд.

Аз соли 1963 дар њамаи давлатњои дунё системаи Байналхалќии воњидњо – СИ (системаи интернатсионалї) ис-тифода мешавад. Дар ин систе-ма воњиди асосии дарозї - метр (1 м.), воњиди ваќт – сония (1 с.), воњиди масса – килограмм (1 кг.) ќабул карда шудааст.Пайвандакњо ба номгуї

воњидњо: г – гекто (100 ё 102);д – детси (0,1 ё 10-1);к – кило (1000 ё 103); с – санти (0,01 ё 10-2);М –мега (1000000 ё 106);м – милли (0,001 ё 10-3).Пеш аз оѓози ченкунии

бузургињои физикї ченаки таќсимоти асбоби истифодаша-вандаро муайян намудан зарур мебошад.Барои муайян намудани

ќимати ченаки таќсимоти асбо-би ченкунанда зарур аст:

- ду хатчаи наздиктарини шкалаи асбоб, ки дар назда-шон ќимати бузургї навишта шудаанд.

- аз ќимати калон ќимати хурдро кам карда, натиљаи онро ба шумораи хатчањои байни ин ќиматњо таќсим намудан. Супоришу машќњо оид ба

ченкунии бузургињои физикї:1. Номњои асбобњои чен-

кунандаи дар хонаатон мављударо нависед. Ченаки ќимати таќсимоти онњоро му-айян намоед.

2. Бо ёрии хаткашак диа-метри сўзанњои якхелаи машинањои дарздўзиро читавр муайян намудан мумкин аст?

3. Чї тавр бо ёрии мензурка ва об њаљми љисмњои номунта-зам (картошка, санг, тухм) –ро муайян намудан мумкин аст?

4. Ба мензурка 200 см3 об рехта шудааст. Ваќте, ки ба мензуркаи обдор картошкаро

дохил намуданд, сатњо оби он то нишондоди 250 баланд шуд. Њаљми картошкаро муайян на-моед.

5. Дар кўлмаке, ки даро-зиаш 5 м., пањноиаш 4 м. ва чуќуриаш 2 м. мебошад, чанд литр об мављуд мебошад?

6. Њаљми сатил 12 л. мебо-шад. Ба аквариуми дарозиаш 30 см., пањноии 50 см. ва балан-дии 40 см. дошта чанд сатил об меѓунљад?

7. Њаљми бетоне, ки ба-рои дарѓоти нерўгоњи барќии Сангтўда сарф карда шудааст, ба 120 000 м3 баробар мебошад. Ѓафсии дарѓотро муайян намо-ед, агар дарозии дарѓот 760 м. ва баландиаш 60 м. бошад.

Дарси № 4Сохти моддањо

Њанўз дар даврањои ќадим (2500 сол пеш), баъзе олимон оид ба сохти моддањо аќидањои худро баён намуда буданд. Олими юнони ќадим Демокрит (солњои 460 - 370 то мелод) њисоб менамуд, ки њамаи моддањо аз заррачањои хурд иборат мебо-шанд. Ин аќида танњо дар асри XV111ба назарияи илмї табдил ёфта, дар асри Х1Х инкишофи минбаъдаи худро ёфт. Пайдои-ши назария оид ба сохти модда имкон дод, ки њодисањо натанњо шарњ дода шаванд, балки онњо дар шароитњои гуногун чї тавр љорї мешаванд, пешгўї карда шаванд. Имконияти таъсир ра-сонидан ба раванди њодисањо ба миён омад. Њангоми гармшавї њаљми

љисмњо афзуда, њангоми хунукшавї њаљми љисмњо кам мешаванд. Кўшиш карда шуд, ки сабабњои таѓйирёбии њаљми љисм дар чунин њолатњо шарњ дода шавад. Аз афташ њамаи љисмњо аз

заррачањои хурде таркиб ёфта-анд, ки дар байнашон фосилањо мављуд мебошанд. Агар ин заррањо аз њамдигар дур ша-ванд њаљми љисм меафзояд. Баръакс, њангоми ин заррачањо ба њамдигар наздик шудан њаљми љисм хурд мешавад. Дар ин сурат савол ба миён

меояд: агар њамаи моддањо аз заррањои хурд иборат бошанд, пас, чаро онњо ба назари мо яклухт менамоянд (масалан: оњан, об, шиша, чўб ва ѓайра)?Илми њозиразамон исбот

намудааст, ки заррањои модда чунон хурд мебошанд, ки мо онњоро дида наметавонем. Ба-рои ба ин аќида боварї њосил намудан таљриба мегузаронем.Дар зарфи обдор ќатраи

хурди ранги кабудро омехта менамоем. Пас аз лањзаи му-айяни ваќт оби зарф ранги ка-будро доро мегардад. Як ќисм оби ранголудро ба зарфи дигар рехта, онро бо оби тоза пур ме-намоем. Ранги мањлул дар зар-фи дуюм нисбат ба зарфи якум пасттар мешавад. Сипас, аз зар-фи дуюм як миќдор мањлулро ба зарфи сеюм рехта, боз онро бо оби тоза пур мекунем. Дар зарфи сеюм ранги мањлул нис-бат ба зарфи дуюм боз пасттар мешавад.

Азбаски дар об ќатраи хурди рангро омехта намудем ва танњо як ќисми он ба зарфи сеюм аф-тод, он гоњ хулоса баровардан мумкин аст, ки ќатраи ранг аз шумораи зиёди заррањои хурд иборат мебошад.Ин ва бисёр дигар таљрибањо

назарияи аз заррањои хурд ибо-рат будани моддањоро тасдиќ менамоянд.Саволњо, супоришњо,

масъалањо ва машќњо: 1. Моддањо аз чї таркиб ёф-

таанд? 2. Бо таѓйрёбии масофаи

байни заррањои љисм њаљми он чї гуна таѓйир меёбад?

3. Аз кадом таљриба нињоят хурд будани заррањои модда бармеояд.

4. Чаро ќатрањои равѓани болои об дар њуљраи салќин нисбат ба њуљраи гарм, тезтар сахт мешаванд.

5. Чаро пуфаки дамкардашу-да њангоми аз њуљраи гарм ба њуљраи сард гузаронидан њаљми худро таѓйир медињад?

6. Чаро истаконњои шиша-гини бо оби гарм шусташударо дар дохили њамдигар гузоштан тавсия дода намешавад?

7. № 41(Л). Дар расм андозаи ќисми намоёни диаметри моле-кулаи модда ба 0,5 мм. баробар мебошад. Диаметри аслии моле-кулаи моддаи мазкурро муайян намоед, агар маълум бошад, ки расми мазкур бо ёрии микро-скопи электронии ќобилияти калонкуниаш 200 000 маротиба гирифта шуда бошад.Њал:Барои муайян намудани диа-

метри молекулаи љисм андозаи ќисми намоёни диаметри мо-лекулаи расмро ба калонкунии микроскоп таќсим намудан ки-фоя мебошад, яъне:

d=0,5 мм:200 000=0,0000025 мм.

8. № 42(Л). Ќатраи равѓани њаљмаш 0,003 мм3 дар сатњи об пањн шуда, пардаи тунуки масоњаташ 300 см2 –ро њосил мекунад. Ѓафсии ќабати тунуки равѓанро ба сифати диаметри молекулаи равѓан дониста, ди-аметрро ёбед?Дода шуда аст: Тањлил:

азбаски њаљми ќатраи равѓан V=S : d аст,

V = 0,003 мм3 пас аз ин љо d=V : S мешавад.

S = 300 см2 = = 30 000 мм2d - ?Њал: d=0,003 мм3 : 30 000

мм2 =0,0000001мм=10-7 мм.Љавоб: d = 10-7 мм.№ 44(Л). Оё гуфтан мум-

кин аст, ки њаљми гази дар зарф мављуда, ба њаљми њамаи молекулањои ин газ баробар мебошад?Љавоб: не, мумкин нест, азба-

ски дар баёни молекулањои газ фосилањо мављуд мебошанд, пас, њаљми умумии молекулањои газ аз њаљми њамин газ хурд ме-бошад.

Р. БОБОЕВ, омўзгори литсейи№1-и ш. Душанбе,

М. МАДАТОВА, директори литсей-интернати Президентї барои кўдакони лаёќатманди

Љумњурии Тољикистон,Ё. ШАРИФОВ, омўзгори физи-каи мактаби №1-и ш. Душанбе

ФИЗИКАИ СИНФИ 7 НИГОЊ

Муќаддима: Физика дар мафњумњоимодда, майдон, фазо ва ваќт

Аз њамин љост, ки њамагон майлу муњаббат ва вобастагї ба зебої доранд, мекўшанд, ки зебо бошанду ситоиши зебої бику-нанд. Адабиёти бадеї ва илмию публитсистї моломол аз тавси-фу тавзењ ва ситоиши зебоист. Ва зебої бештар аз њама иртибот бо занон дорад ва њаќиќат он аст, ки занро бидуни њусн , яъне зебої на-метавон тасаввур кард. Бонувон

бо њусни назаррабову дилфиреби хеш њамаро мафтун мекунанд, ба зиндагї маънии тоза, таровати тоза эњдо менамоянд. Бонуи соњибистеъдоду бохирад,

номзади илмњои филологї, устоди Донишкадаи давлатии забонњои Тољикистон ба номи С.Улуѓзода Мањбуба Бобомуродова ба масоили мазкур њусни таваљљуњи вижа дорад ва солњои тўлонист, ки воситањои гу-ногуни миллию анъанавии ороишо-ти занонро меомўзад. Ў вобаста ба ин мавзўъ дар нашрияњои кишвар, аз љумла, дар маљаллањои «Бонуво-ни Тољикистон», «Фирўза» ва дар

њафтаномаи «Омўзгор» силсилаи маќолањоро ба табъ расонидааст. Ва инак, ин бонуи эљодкор ва љўянда китоберо бо номи «Баёзи њусн» пешкаши хонандагон намуд, ки ба мавзўи зебої ва зан, аниќтараш, ташрењу тавзењи асбоби ороишии бонувони тољик бахшида шудааст. Ин китоб як навъ љамъбасти кови-шу љустуљўњо ва сафарњои эљодии муаллифи ѓайратманду ќавиазми он аст. М.Бобомуродова барои даќиќу амиќ гардидани далелу тавзењоти китоб дар баробари рўй овардан ба китобу сарчашмаю маъхазњои гуно-гун ба аксар мањалњои Тољикистон сафар карда, бо занони солхўрда, бонувони бомаърифат ва духтарони њунарманди зиёде вохўрда, бо онњо суњбатњо оростааст, ба суолњояш посух дарёфтааст, њунари бонувон-ро ба мушоњида гирифтааст… ва њамаро дар дафтари ёддошт ба ќайд гирифта, барои иншои китобаш за-мина гузоштааст.Китоби «Баёзи њусн» аз се

ќисмат: «Ороишоти филизї», «Пардози рўю даст» ва «Хушбўињо» иборат аст.Дар ќисмати аввал сухан дар

бораи ангуштарї, дастпона, гўшвор, зеби гардану марљон ва зевари арўсї меравад. Ба масал, оид ба ангуштарї муаллиф, аз

љумла, менависад: «Пайдоиши ангуштарї ва ороиши занона миёни мардум ривоятњои зиёде дорад. Дар кишварњои Шарќи куњан ин падида барваќттар миё-ни бонувон роиљ гаштааст. Вале он ваќтњо ороишот ва ангушта-рию гўшвор на барои афзудани зебої, балки бештар ба љои пул, ё худ, василаи табодули мол ис-тифода мешудааст… Аввалин

маротиба ангуштарињои тиллоро њамчун рамзи ишќи абадї мисри-ёни ќадим истифода кардаанд». Дар идомаи китоб оид ба таърихи такмили ангуштарї, анъанањои халќњои олам вобаста ба он, навъњои ангуштарї, тарзњои сохтан ва истифодаи ангуштарї, таркиби вожаи ангуштарї, сухан гуфта шудааст ва байте чанд аз шоирон дар ситоиши ангуштарї иќтибос гардидааст. Зеваролоти дигар низ ба њамин

гуна тавзењу тањќиќ ва ситоиш шу-даанд. Вобаста ба ќисмати дуюм

њафтќалам, сурма, њино, усма, са-феда, ѓоза, зулф, гесў, абрў, шона мавриди тавзењу ташрењ ќарор гирифтаанд. Муаллиф зимнан далелу њикоёти љолиб вобаста ба мавзўъ меоварад ва мекўшад, ки гуфтораш барои хонанда љолибу судманд бошад. Дар ќисмати нињоии китоб су-

хан аз хушбўињое чун мушку ан-бар, атр, шамъдонї (анљибар), сур-масанг, гул… меравад. Ин ќисмати китоб, њамчунин, маќолањои пурмуњтавои «Кўлоб-маркази зебу зинати занон», «Ороиши ниёгон», «Њунарњои суннатї», «Зебу зинат аз санг» ва «Олињаи Саразм»-ро дар бар мегирад. Ин маќолањо ањамият ва муњтавои китобро боз њам афзудаанд. Китоби «Баёзи њусн» маќолу

њикоят ва байту порањои шеърии зиёдеро фаро гирифтааст, ки њама аз вусъати назари муаллиф ва дарки амиќи мавзўъ аз љониби ў гувоњї медињанд. Ба вижа, овардани байтњо вобаста ба ороишоти занон гуфтори муаллифро тобиши тозае бубахши-даанд. Чунончи, дар мавриди зулф:Биё, ки зулфи каљу чашми

сурмасо ин љост,Нигоњи гарму адоњои дилрабо ин

љост.ЗЕБУНИСО

Китоби «Баёзи њусн»-и М.Бобомуродова дар бахши фи-лологияи тољик ва њамчунин, дар илмњои этнографияю таърих па-дидаи нав аст ва аслан, то ин дам бо забони тољикї бо чунин мав-зуву муњтаво китобе нигошта на-шуда буд. Ба ин маънї Шоираи халќии Тољикистон Зулфия Атої дар пешсухани китоб возењ ишо-ра мекунад: «Китобе, ки рўи даст доред, рољеъ ба фарњанг, ороишу зебоишиносии бонувони тољик дар њама давру замон наќл мена-мояд. То таълиф гардидани ин китоб мо рољеъ ба мавзўи ороиш ва зебу зинати занони тољик танњо аз асарњои мардумшиносони рус маълумот пайдо мекардем. Ки-тоби мазкур барои эњёи анъана ва урфу одати ќадимаи бонувони тољик маводи хубест».

А.МУРОДЇ,«Омўзгор»

Њамосаи зебої

(Идома аз шумораи гузашта)

№ 45, 8 ноябри соли 2013 15ОМЎЗГОР ЭЉОД

20 январи соли 1935 дар бораи ташкили Институти такмили ихтисоси кадрњои соњаи маориф ќарор ба ба тасвиб расид.

АНДЕШАЊО

МУАРРИФЇ

НАЗМ

Модар неруест, ки моро аз нињеби пирї њимоят мекунад. Њамин ки аз ин неру мањрум гаштем, пирї бемамониат моро ба асорат мегирад.

ХХХПадарам мегуфт: - Бадбахтї

аз беэътиної нисбат ба суха-нони дигарон оѓоз меёбад.

ХХХДалел, ки аз њад зиёд шуд,

бўи дурўѓ мекунад.ХХХ

Тарсу девор месозад, далер – роњ.

ХХХХоњишатро гўй, дониша-

тро мегўям.ХХХ

Љањл душманест, ки камин андар ботини мо дорад ва дар њар лањзаи мувофиќ метаво-над њамла ба мо орад.

ХХХЊељ ѓозае рўйро ба гунаи

ханда ин ќадар њусну тароват эњдо намекунад.

ХХХПул оташ аст: ба он бисёр

наздик шавї, месўзонад, аз он дур равї, хунук мехурї. Андо-за нигањ дор!

ХХХПадарам мегуфт: - Дари хо-

наатро њамеша пўшида мон. Дари кушода чун дањони ку-шода аст: пашша даромада-наш мумкин.

ХХХЉавонї шитоб ба фардост,

пирї - гурез аз фардо.ХХХ

Афсўс! Гоње селоби

андешањои зишт даста-даста афкори некро дармекашад.

ХХХТахт курсии марги истеъ-

дод аст.ХХХ

Бе нардбон фатњи баландињо кардан мумкин, бе китоб – не.

ХХХМасти мансаб аз масти ша-

роб хатарноктар аст.ХХХ

Бењтарин шеър нигоњи гарм аст.

ХХХКўњафтода бошу рўњаф-

тода не.ХХХ

Парандавор озод будан хушбахтист, вале парандавор тамоми умр як суруд хондан бадбахтист.

ХХХКасе, ки дар гуфтугў бо

аблањ ѓазаби худро идора карда метавонад, ба њама кор ќодир аст.

ХХХТаќдирсоз бояд буд, на

таќдирсўз!ХХХ

Гоње њикматеро, ки кас аз як хато меомўзад, аз сад ман-баъ наметавонад омўхт.

ХХХНеруеро, ки табассум до-

рад, силоњ надорад.ХХХ

Аќл машъал аст, машъале, ки тавассути китоб фурўзон шудааст.

ХХХЧун омадї бањри чароѓ, Магў сухан аз боѓу роѓ.

ХХХАз хунукї бимиру даст дар

оташи љанг гарм макун!ХХХ

Аќлро кор нафармої, занг мезанад!

ХХХОташи иѓво гарм намеку-

над, месўзонад!ХХХ

Мудњиштарин ќашшоќї китобе надоштан аст. Худоё, касе то бад-ин дараља ќашшоќ мабод!

А.МУРОДЇ

Ќàòðàњîè њèêìàòðåç Тољикистон- љаннати рўйи замин,Тољикистон- давлати бахтофарин.Тољикистон тољи давлатњостї,Зебу зиннат бар љањон оростї.Тољикистон љисми ман, љони ман аст,Тољикистон чун гулистони ман аст.Чун Бухоро шуд Душанбеи азиз,Пойтахти Тољикистони ман аст.

Маъруфхўља ОДИНАЕВ, омўзгори мактаби №12-и

ноњияи Зафаробод

Тољикистон Забони тољикї – пайвастаи

љон,Забони Рўдакию Оли Сомон.Бидоредаш азиз њамсони

модар,Забони обшору кўњсорон.Басо поку шарифу безавол аст,Бувад њар вожааш чун риштаи

љон.Бихонеду биёмўзед онро, Тамоми умр, эй озодамардон!

ЉамилбонуКАМОЛОВА

Ёди ту равшан, аё омўзгор,Мисли шамъе дар шаби ин рўзгор.Илму ирфонро ба тифлон додаїЧун сабаќ, сарномаву пирўзгор.

Як љањон мењру муњаббат дардилат

Сўи мактаб бурдаї аз манзилат. Дарси одобу тариќи дўстї, Сарнавишти ќиссањои хушгилат.

Лангарат аз маркази дењ дур буд, Роњи рафтан андаке нољўр буд. Бо муњаббат рафтуомад доштї, Дар сарат андешае аз нур буд.

Нури илму маърифат, фарри адаб, Њамрањи хуршеду моњат рўзу

шаб.

Олами ояндаи тифлон ба дил, Ќисмати фархундаи тифлон ба

лаб.

Рањ ба рањ тухми сухан мекоштї,

Кў ба кў афсона мебардоштї. Дар дилу дар дидаат монанди

халќОрзуи мактаби нав доштї.

Љома пўшид орзуят оќибат, Боз шуд он дар ба рўят оќибат. Мактабе дар Њазрати Лангар

бисохт, Мардуми иќболљўят оќибат.

Ин замон тифлони нозимактабат,

Ќуввати ояндасози мактабатЁд меоранд аз њастии ту, Њамчунон оѓўши бози мактабат.

Солњо кўшидї, то мактаб шавад, Ин мањалла соњиби матлаб

шавад. Шукри истиќлол дорад ањли дењ, Метавонад соњиби маќсад шавад.

Халќи Лангар шукри истиќлол кард,

Мактабашро нек истиќбол кард. Њар муаллим бо сабаќњои накўТабъи волидайнро хушњол кард.

РањматуллоњНЕЪМАТОВ,

омўзгори мактаби №40-иноњияи Айнї

Ёде аз устод Асадуллоњи Дўстмуњаммад

Забони модарї

Некмард

Профессор Р. Николсон дар дебочаи тарљумаи «Асрори худи»-и Иќбол ба забони англисї таъйид намудааст, ки «дар услу-би нигориш ва санъати шеърна-висии Иќбол таъсири бевоситаи Шелли дида мешавад».Њамин ки Иќбол дар муњити

дигар ва бозтар чашми худро ку-шод, тафовути байнитабаќавї ва фарќиятњои мухталиф дар кишвари Њинд таваљљуњи ўро љалб намуд ва минбаъд ба суру-дани ашъори ватанхоњона шу-руъ кард. Масалан, сурудањои ў «Тасвири дард» ва «Навои дард» аз вазъи риќќатбори Њинд ва тањти њукмронони бе-гонагон ќарор доштани он ва дар «Наяа шавала» (Маъбади нав) аз иттињод ва ягонагии бай-ни ањолии Њинд сухан меронад ва њиндињоро ба илм ва љидду љањд барои ба даст овардани озодї њидоят мекунад. Рољеъ ба ин муњаќќиќ Х.А.Ирфонї мегўяд, ки «Иќбол орзу дошт, ки њинду ва мусулмон муттањид шуда, юѓи истеъмор аз гардани худ дур бияндозанд». Вале чи тавре ки рўшан аст, ин орзуи Иќбол амалї нагашт.Шеъри точикї-форсии

Иќбол таъсири зиёде дар шеъ-ри урдуи ў доштааст. Мутолиаи маљмуањои ба забони урду офа-ридаи Иќбол, ки баъд аз «Бонги даро» ба дасти нашр расидаанд, нишон медињад, ки тарзи фикру услуби баёни Иќбол батадриљ ба адабиёти точикї-форсї майл намудааст. Ва чи тавре ки дар оѓози шеъри урду нуфузи шеъ-ри англисї намоён аст, дар охирин осори урдуи Иќбол низ

таъсири осори Њофиз, Бедил ва Мавлавї ба чашм мерасад. Ва ин њама ба ашъори урдуи шоир салиќаву нафосат ва равониву љаззобиятро ворид намудааст. Эљодиёти Иќбол хеле

пурѓановат буда, доираи васеи мавзуотро фаро гирифтааст. Дар байни навиштањои шоир мо бо ду тарона вомехўрем, ки дар ав-валин маљмўаи ба забони урду навиштаи Иќбол «Бонги даро» љой дода шудааст ва хеле љолиби таваљљуњ аст: «Таронаи њиндї» (The Indian anthem) ва «Таронаи миллї» (The Muslim Anthem). Ин ду шеър дар фосилаи таќрибан се сол рўи коѓаз омада, аз машњуртарин навиштањои Ал-лома ба њисоб мераванд.

«Таронаи њиндї» бори на-хуст бо номи «Saare Jahan Se Achchha» (Бењтар аз тамоми дунё) 16 августи соли 1904 дар маљаллаи њафтавори «Иттињод» ба табъ расидааст, ки шоир ин сурудро ба тарзи ѓазал ба-рои кўдакону љавонон иншо кардааст. Њамон ваќт Иќбол ба њайси муаллим дар коллељи давлатии Лоњур адои вазифа мекард ва дар мањфиле аз та-рафи донишљўён барои анљом бахшидани маљлис ба сањна хонда мешавад. Иќбол ба љои суханронї бори аввал суруди «Saare Jahan Se Achchha»-ро манзури њозирин мегардонад. Ва ин тарона дере нагузашта дар саросари Њинд мањбубият пайдо мекунад.

«Saare Jahan Se Achchha» бо номи «Таронаи њиндї» соли 1924 дар маљмўаи «Бонги даро» интишор гаштааст ва дар маљмуаи «Таронаи њиндї» дар

ќатори ашъори то соли 1905 навиштаи шоир љой дода шуда-аст:

Таронаи њиндїЗеботар аз љањон аст,

Њиндустони мо,Мо булбулони ўем, вай

гулситони мо. Гар берунем аз он, дил дар

ватан бимонад,Љое, ки дил гузинад, он љо

бувад макони мо.Парбат, ки мезанад бўса бар

осмон,Бошад сутуну нигањбони

остони мо.Гашта равон рўдњо

садњо-њазор аз ў,Гулшан шуда њама замину

замони мо.Эй оби рўди Ганга! Дар ёд

дорї он рўз?К-омад фуруд канорат

корвони мо.Мазњаб наёмўзад низоъ

миёни мо,Њиндистему ватан аст

Њиндустони мо.Аз байн рафта Руму Юнону

Миср, аммоБоќї бувад дар олам ному

нишони мо.Гўянд, ки хоки мо шуста касе

натвонад,Њарчанд ки асрњо карданд

ќасди љони мо.Иќбол! Љуз худат нест њељ

марњами љоне,Охир кирост маълум дарди

нињони мо!(тарљ. тањтуллафзї)

(Давом дорад)

Љовид ХОЛОВ,номзади илми филология

Пажўњишгоњи фарњанги форсї – тољикии сафорати Љумњурии Исло-мии Эрон дар Тољикистон солњо боз ба хотири дастгирии ањли ќалами љумњурї ба пажўњиш ва тарѓиби асарњои бузургони илму адаби тољикї – форсї машѓул аст. Муассисаи маз-кур мањсули бењтарин асарњои адабї – бадеї, маќолоти пурарзиши адибон ва муњаќќиќони оламро низ пешкаши ниёзмандони илму адаб мегардонад. Инак, пажўњишгоњи зикргардида

чанде пеш шумораи навбатї (дуюм) –и фаслномаи илмї – пажўњишии «Андеша» - ро аз чоп баровард. Дар он намунањо аз нигоштањои Мењрдоди Бањор – «Дар бораи љашни Сада», Эмил Бенвинист – «Пањлавї: Астах ан «Устухон», Муњаммади Ќазвинї «Боди шурта», Девид Лодљ «Модернизм, антимодернизм, постмо-дернизм», Муњаммади Муин «Худо чї гуна падар гардид?», Абулњасани Наљафї «Адабиёти татбиќї чист?», Андре Пар-ро «Кашфи мабдаи достони офариниш», Бањмани Саркоротї «Тањќиќе дар њошияи устурашиносии татбиќї», Жан Пол Сартр «Ахлоќи экзистенсиалистї», Ањмади Тафаззулї «Њарзбад» дар «Шоњнома» - и Фирдавсї, Сируси Шамисо, Шањнози Валипур нигоње ба осори Љорљ Лукас» ва ѓайра гирдоварї шудаанд.

Њотами ЊОМИД, «Омўзгор»

Инъикосгари дунёи адаб

Гиряњои нимишабїСОЛГАРДИ ИЌБОЛ

(Аввалаш дар шумораи газашта)

№ 45, 8 ноябри соли 201316 ОМЎЗГОР

Суњбати љонпарвар аст суњбати «Омўзгор»

Муассис: Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон

Сармуњаррир: Ноилшо НУРАЛИЕВ

Њайатитањрир:

Н.САИДОВ, Ф.РАЊИМОВ, Т.МАЊМАДОВА, Ф.ИСМОНОВ, А.РАЊМОНОВ, М.САЙФИДДИНОВ, А.МУРОДЇ (љонишини сармуњаррир), М. РУСТАМ (котиби масъул)

Почтаи электронї: info@omuzgor-news.tjСайти њафтанома: www.omuzgor-news.tj

Суроѓа: 734024, ш.Душанбе, к.Нисор Муњаммад, 13а. Телефонњо: ќабулгоњ – 221-63-36, љонишини сармуњаррир – 227-36-29, котиби масъул ва шуъбањо – 227-25-49

Њафтанома дар Муассисаи ХЊЊФ «Мушфиќї» ба табъ расидааст. | Индекси обуна – 68850 | Адади нашр: 29 435 нусха | Тарроњ: С. Ниёзов | Њуруфчинон: О.Љабборова ва Ш. Зафарзода

«Омўзгор» дар Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон тањти раќами 21Р – 405 19.12.2000 сабти ном шуда, тањти раќами 0018/рз, аз 14.09.2007 дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон аз нав номнавис гардидааст. Нашрия ба хотири чандандешї маводе низ ба табъ мерасонад, ки идораи њафтанома метавонад бо муаллифон њамфикр набошад ва барои онњо масъулият ба уњда нагирад. Дастхатњо ва суратњо ба муаллифон баргардонида намешаванд.

ОМЎЗГОР

ХАНДАРЕЗПАНЉ ЛАТИФА

АНЉОМ

Судя ба љавобгар мурољиат мекунад:

- Магар шумо намедонед, ки бо табар задани зан одати ха-тарбори бой иву феодалист?Сафедкунанда даъво меку-

над:- Аз суд хоњиш дорам, ки

дар ин маврид табари сохти Шўравї будани табари исти-фодакардаи љавобгар ба назар гирифта шавад.

***Мўйсафеде аз љавоне пур-

сид:- Писари кї мешавї?Љавон бо ѓурур љавоб дод:

- Холабачаи раиси шањр!Мўйсафед афсўс хўрд:- Сад њайф, ки чунин љавони

зебо падару модар надоштааст!***

Љабрдида ба шуъбаи милиса занг зада гуфт:

- Ало, рафиќ милиса! Дуздњо гови маро бо мошин бор карда бурданианд. Зудтар биёед!Милиса љавоб гуфт:- Бачањо «обед» рафтагї.

Ариза навишта, пагоњ зудтар ба назди мо њозир шавед. Боз дер накунед, ки дуздњо гурехта раванд…

***Аз наќли ронандае: Дар

мамлакати хориљие мошин мерондам. Ваќте ки ба дењаи калоне наздик омадам, дар канори роњ овезаеро хондам: «Хоњишмандем, дар роњњои ноњамвори мо эњтиёткор бо-шед! Њам табиб ва њам ќабркан дар рухсатии мењнатианд».

***Марди якпое дари хонаи ба-

хилро кўфта, садаќа пурсид. Ба-хил дарро кушода бо љањл гуфт:

- Ман пойи зиёдатї надо-рам, ки ба ту садаќа дињам. Рав аз ин љо!

Шањодатномаи гумшудаи АБ №107706, ки онро соли 2002 мактаби 46-и ноњияи Варзоб ба Њикматов Фаррух Шохмањмадович додааст, эътибор надорад.

Номаи камоли гумшудаи Т-ШТА №0094478, ки онро мактаби №75-и шањри Душанбе ба Те-шабаев Абдурауф Таджибаевич додааст, эъти-бор надорад.

Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТУ №0259654, дар бораи хатми синфи 9, ки онро мактаби миёнаи №29-и ноњияи Шоњмансур ба Субњони Љамшеди Аскарзода додааст, эътибор надорад.

Эътибори шањодатномаи гумшуда ба-рои њуќуќи амалї гардонидани фаъолияти соњибкории инфиродии №0065090, ки онро Раё-сати баќайдгирии андозсупорандагон дар ноњияи Шоњмансур 08.05.2013 ба Исмоилов Рустамали Абудкадырович додааст, ќатъ карда мешавад.

БОРОВАЯ МАТКА- (ДАВОИ ЗАНОНА)БОРОВАЯ МАТКА-и гиёњї њадяест барои

занњо, зеро дар навбати аввал он ба узвњои занона таъсир мерасонад. Њангоми табобати бенаслї, хунравињо аз бачадон, токсикоз, вай-роншавии давраи њайз, часпидани батну найњо, халалдоршавии гузариш аз найчањои бачадон истифода мешавад.БОРОВАЯ МАТКА таъсири пешоброн до-

шта, њини табобати равандњои илтињобї дар гурдањо, кори тамоми системаи љинсї ва пе-шобдон самарабахш аст.Ин мањсулот дар асоси технологияњои ба-

ланд бо тарзи тар (холодное перессование) дар Русия истењсол шудааст.Тарзи истеъмол: Калонсолон рўзе 2 бор 15-

20 чакра чакконда истеъмол намоянд. Давраи истеъмол - 1 моњ. БОРОВАЯ МАТКА дар таркибаш спирт ва ќанд надорад, би-

нобар ин, барои гирифторони як ќатор беморињо аз ќабили диа-бет, атеросклероз, фарбењї зарар надорад. Бе дорухати духтур метавонед истифода баред. Нархаш 22 сомонї

Раќам барои алоќа: Душанбе 95-178-85-08; в. Суѓд ва ноњияњои он 927-49-33-47.

Мањсулот дорои сертификат аст. Аз дорухонањо пурсон шавед!

«ФЛАВИГРАН-ОЧАНКА» -РЎШАНИИ ЧАШМОНИ ШУМО!

«Флавигран- очанка» мањсулоти дар њар синну сол фоидаовар буда, таъсири бараълои зиддиоксидантї дорад, норасоии оксигенро

бартараф ва рагњоро устувор мекунад. ТАВСИЯЊО ОИД БА ИСТИФОДА:-осебёбї ва илтињоби ѓўзаи чашм; - илтињоби

пилки чашм; -захми ќарнияи чашм; - катаракта; глаукома; - гузаштани хун ба шаба-

кияи чашм; - људошавии шабакияи чашм;-Миопия (наздикбинї ва дурбинї) новобаста ба

дараљааш; -њангоми кори бошиддати тўлонии чашмон ва кор бо оргтехника (хонандањо, истифодабарандагони компютерњо).

- барои мустањкам кардани рагњо ва бењ сохтани биноии чаш-мони беморони ќанд.Тарзи истифода: рўзе 3 маротиба давоми 1моњ истеъмол на-

моед. 2-3 карат дар 1 сол то бо пуррагї шифо ёфтани чашмонатон такрор намоед.

Мањсулотро аз дорухонаи «Гарант»-и рў ба рўи бозори Саховат дастрас намоед, ё бо телефони 918 47 93 93 мурољиат

намоед. Истењсолкунанда: Русия.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОНДОНИШКАДАИ ОМЎЗГОРИИ ТОЉИКИСТОН ДАР ШАЊРИ ПАНЉАКЕНТ

1. Вазифаи мудири кафедра барои кафедрањои назарияи иќтисодї ва идоракунї, таърих, таърихи бостоншиносї ва мероси фарњангї, забон ва ада-биёти тољик, забон ва адабиёти рус, забони англисї, педагогика ва психология, математика ва информа-тика, биология-химия, география ва туризм, тарбияи љисмонї, кафедрањои умумидонишкадавии фанњои љамъиятї ва њуќуќї, методикаи таълими фанњои алоњида аз љумлаи омўзгорони дараљаи илмии док-тори илм ва номзади илм дошта.

2. Вазифаи профессори кафедра барои кафедрањои география ва туризм (1љой), биология-химия (2 љой), тарбияи љисмонї (1 љой), математика-информатика (1 љой), назарияи иќтисодї ва идоракунї (1 љой), забон ва адабиёти тољик (2 љой).

3. Вазифаи дотсенти кафедра барои кафедрањои биология-химия (2 љой), таърих (2 љой), забон ва адабиёти тољик (3 љой), забон ва адабиёти рус (1 љой), математика-информатика (2 љой), таърихи бостоншиносї ва мероси фарњангї (1 љой)

4. Вазифаи устоди калони кафедрањои назарияи иќтисодї ва идоракунї (4 љой), таърих (7 љой), таърихи бостоншиносї ва мероси фарњангї (2 љой), фанњои љамъиятї ва њуќуќї (5 љой), забон ва адабиёти тољик (7 љой), забон ва адабиёти рус (7 љой), забони англисї (6 љой), педагогика ва пси-

хология (7 љой), математика-информатика (5 љой), биология-химия (6 љой), география-туризм (7 љой), тарбияи љисмонї (4 љой)

5. Вазифаи ассистенти кафедрањои назарияи иќтисодї ва идоракунї (4љой), таърих (2 љой), таъ-рихи бостоншиносї ва мероси фарњангї (2 љой), фанњои љамъияти ва њуќуќї (1 љой), забон ва ада-биёти тољик (1 љой), забон ва адабиёти рус (2 љой), забони англисї (7 љой), педагогика ва психология (1 љой), математика ва информатика (6 љой), био-логия - химия (1 љой), география-туризм (1 љой), тарбияи љисмонї (2 љой)Мўњлати ќабули њуљљатњо: муддати 1 моњ пас аз

нашри эълон.Барои иштирок дар озмун њуљљатњои зерин (ду

нусха) ќабул карда мешаванд: ариза ба номи рек-тор, барномаи довталаб оид ба ишѓоли вазифаи мудири кафедра, рўйхати тасдиќкунандаи корњои илмї – методї (шакли №16), вараќаи шахсї, нус-хаи дафтарчаи мењнатї, дипломи тањсилоти олї, дипломи дараљаи илмї, аттестати унвони илмї, тавсифнома, њолнома.

Нишонї:Љумњурии Тољикистон, вилояти Суѓд, шањри

Панљакент, хиёбони Рўдакї, 106, Донишкадаи омўзгории Тољикистон дар шањри Панљакент.

Телефон барои маълумот: 93 583 00 55.

барои ишѓоли вазифањои холї дар кафедрањои донишкада ОЗМУН эълон мекунад:

Аз боло ба поён:1. Милтиќи кўтоњро гўянд. 2. Аслињаи

пурќуввати љангї. 4. Моддаи сабзранги нашъадињанда. 5. Унвони њарбии аввали асри 20 – уми Россия 6. Давлат дар ќитъаи Осиё. 9. Тавассути он ба болои бом ме-бароянд. 10. Силсилакўњ дар Љумњурии Тољикистон. 11. Талабаи мактабњои њарбї. 13. Ќобилияти нигањдории њолати пештараи љисм дар илми физика. 17. Яке аз Президентњои собиќи Фаронса.18. Ан-дози давраи амирї. 20. Њуљум, њамла бо забони русї, ки бештар дар соњаи њарбї истифода мешавад.23. Халќ, мардум бо арабї. 24. Муќобилмаънои гарм. Аз чап ба рост: 1. Рутбаи њарбї. 3. Коршиканї бо за-

бони русї. 7. *** Баќозода, шоири тољик. 8. Иморатро гўянд. 12. Силоњи тарканда дар илми њарбї. 14. Пойтахти давлат дар ќитъаи Амрико. 15. Он, ки эљодкор аст, љинси зан. 16. Њаммаънои дашт. 19. Он, ки бо навохтани мусиќї сари кор дорад. 21. Тамѓаи мошини сабукрави хориљї. 22. Шањрак дар ноњияи Хуросон. 25. Коре, ки то ба охир иљро нашудааст. 26. Хоњиш кардан. 27. Мактаби динї.

Мураттиб Њотами ЊОМИД

Муаммои «Инерсия»

Раёсат ва кулли кормандони ДМТ ба директори До-нишкадаи такмили ихтисоси омўзгорони муассисањои

тањсилоти олии касбии назди ДМТ Ѓаффоров Абдуњалим бинобар даргузашти бародараш ЃАФФОРОВ Абдуљаббор

изњори њамдардии амиќ мекунанд.

Ањли њафтаномаи «Омўзгор» ба муаллифи фаъоли нашрия, узви Иттифоќи нависандагони Тољикистон, кор-манди маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатии шањри Панљакент Саиди Юнусиён (Суруш) бинобар вафо-ти ПАДАРАШ изњори њамдардї ва тасаллият мекунанд.

Њайати омўзгорон ва хонандагони мактаби №5-и ноњияи Айнї ба устоди таълимгоњи мазкур Имомназар Холназаров ба сабаби даргузашти ЌИБЛАГОЊАШОН изњори тасалли-ят намуда, ба эшон аз даргоњи Яздон сабри љамил хоњонанд.

Коллективи омўзгорони мактаби раќами 91-и шањри Турсунзода аз марги бемањали омўзгори собиќадор Розиќов АБДУЌАЊОР андуњгин буда, ба наздикону пайвандони

марњум изњори тасаллият менамоянд.