Informatika e Biznesit Ligj 1

8/9/2019 Informatika e Biznesit Ligj 1

1/21

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: INFORMATIKA E BIZNESIT/

INFORMATIKA E BIZNESIT 3+1, Dr.sc. Ram Likaj, Prof.as

1. Hyrje

Organizimi i ligjratave dhe rregullat e prgjithshme Motivacioni Bazat e sistemeve informative t biznesit

2. ORGANIZIMI I LIGJRATAVE DHE RREGULLAT E PRGJITHSHME

Ligjratat jan t obligueshme pr studentt e rregullt dhe rekomandohen pr studenttme korrespondenc,

Studentt e rregullt munden q t mungojn tri her n ligjrata, Prania n ligjrata bart 10% n forminin e nots prfundimtare, Studentt q kan m tepr se tri mungesa gjat semestrit humbin 10% t nots q ka t

bj me pjesmarrjen, Ushtrimet jan t obligueshme pr t gjith studentt: t rregullt dhe me korrespondenc,

Studentt mund t mungojn n ushtrime vetm dy her gjat semestrit, T gjith studentt duhet t realizojn s paku 8 pik n secilin ushtrim,

Marrja e nnshkrimit: Plotsimi i kushteve minimale pr ushtrime, Prania, Realizimi i t gjitha ushtrimeve dhe prezentimi i tyre, Dhnia e dy kolokviumeve,

Formimi i nots: Sipas rezultateve t arritura n ushtrime dhe kolokviume, Pjess teorike t provimit, Pjess praktike t provimit.

Pjesa teorikemund t kalohet n njrn nga dy mundsit: Me kalimin e dy kolokviumeve gjat semestrit, Me kalimin e provimit prfundimtar, n afatin e provimeve.

Pjesa praktikemund t kalohet gjat semestrit me kryerjen e obligimeve n ushtrime.

Pjesa teorike Pjesa Praktike PjesmarrjaPoenat50 40 10

Principi i realizimit t pikvePJESA TEORIKE E PROVIMIT

Mnyra e dhnies Dy kolokviume Provimi prfundimtarPikt 50 50

PJESA PRAKTIKE E PROVIMITMnyra e dhnies Zgjedhja e detyrave t ushtrimeve dhe 2 seminarevePikt 40

PJESEMARRJAPikt 10

Dr.Ram Likaj 1


2/21


Tabela pr krijimin e pikve:

Ligjratat (pjesa teorike e provimit)Prania n ligjrata 10 pikKolokviumi i par 25 pikKolokviumi i dyt 25 pik

Ushtrimet (pjesa praktike e provimit)Detyrat e ushtrimeve*** 10 pikSeminari i par** 15 pikSeminari i dyt* 15 pikProvimi (pjesa teorike)Provimi prfumdimtar 50 pik

*** jan t ogligueshme q t realizohen** sht e obligueshme t realizohen t paktn 8 pik* mund t realizohen pikt e nevojshme prmes kolokviumeve apo pjesmarrjes n ligjrata dheushtrime

Mnyra e llogaritjes s pikve:Totali=Pikt_Ligj_Kol+Pikt_Ligj_Pjesmarrja+Pikt_Usht_SemoseTotali=Pikt_Prov-Prf+Pikt_Ligj_Pjesmarrja+Pikt_Usht_Sem

Vlersimin prfundimtar i studentit llogaritet sipas mnyrave t prshkruara m sipr, ndrsanga kufijt e mposhtm t pikve fitohen notat:

Nota ECTSnota

Suksesin % Prkufizimi

10 A 91-100%SHKLQYESHM njohuri t shklqyeshme me vetmdisa gabime minore

9 B 81-90% SHUM MIRarritje mbi mesatare, por me disagabime

8 C 71-80% MIR rezultat n prgjithsi i mir me disa gabime qvrehen

7 D 61-70% KNAQSHM- mir, por me mjaft gabime

6 E 51-60% MJAFTON rezultatet plotsojn kriteret minimale

5 FX 40-50% DOBT- krkohet edhe pak pun nga studenti pr tfituar kredit

5 F 00-39% DOBT krkohet shum pun pr t fituar kredit.

Dr.Ram Likaj 2


3/21


JAVA TEMA Numri i orve1. Bazat e sistemit informativ t biznesit 22. Prparsit e prdorimit t TI 23. Teknologjia informative (Hardveri) 24. Teknologjia informative (Softveri) 25. Teknologjia informative (Baza e t dhnave) 26. Telekomunikimet dhe rrjeti kompjuterik 27. E-biznesi i ndrmarrjes 28. E-biznesi dhe tregtia 29. Sistemet q mbshtesin vendim marrjen 210. Inteligjenca artificiale 211. Manaxhimi i projekteve 212. Manaxhimi i ndryshimeve 213. Siguria e sistemeve informative 214. Problemet etike 2

LITERATURA

a) Bazike:1) Mihane Berisha-Namani: Informatika e Biznesit, Fakulteti Ekonomik, Prishtin2) Ante Panjkot: Poslovna informatika za ekonomiste, Universiteti i Zars, 2008, Kroaci.

b) Plotsuese:1)K. Laudon, J. Laudon Management Information Systems 2001 Prentice Hall, New Jersey2)Zhelko Panian: Informatika afariste pr ekonomist, Victory, 2006 Prishtin.

Informatat pr kontaktDr.sc. Ram Likaj, Prof.as.e-mail: [email protected]

Dr.Ram Likaj 3


4/21


First say to yourself who you would be; /s pari tregoj vetvetes sekush dshironi t jeni

and then do what you have to do./ athere bje at q duhet.

Epictetus

MOTIVIMI

Pse menaxherve t ardhshm ju nevoiten njohurit nga kto ligjrata? Pse kemi nevoj q n punn e prditshme t shfrytzojm TI? Si ndryshojn sistemet informative mnyrn e afarizmit dhe strukturn organizative? Investimet n TI, shpaguhen shumfish.

Pse menaxherve t ardhshm ju nevoiten njohurit nga kto ligjrata?

Sistemet informative (SI) dhe TI jan pjes e suksesit afarist, SI dhe TI paraqesin fush t rndsishme me rastin e administrimit dhe udhheqjes s

afarizmit dhe organizimit, Ligjratat nga Informatika e biznesit jan pjes e grupit t ligjratave obligative ose

zgjedhore n shumicn e universiteteve/fakulteteve t biznesit n tr botn, N shumicn e rasteve mund t gjenden kto ligjrata me emrtime t ngjashme:

Sistemet informative t biznesit, Sistemet informative t menaxhmentit, Prdorimi i TI n biznes.

Pse kemi nevoj q n punn e prditshme t shfrytzojm TI?

SI dhe TI, i ndihmojn biznesit q t zhvillohet dhe t mbetet konkurent, Biznesi dhe organizimi e shfrytzojn TI dhe SI pr:

Pr prmirsimin e veprimtaris biznesore dhe n prgjithsi pr efikasitet m tlart t t gjitha proceseve,

Si mjet pr marrjen e vendimeve menaxheriale m t shpejta dhe me risk m tvogl,

Pr prmirsimin e komunikimit dhe bashkpunimit ndrmjet bashkpuntorve. Organizata e juaj duhet q pa ndrprer t zhvillohet n mnyr q t mbetet

konkuruese dhe n prgjithsi t mund t mbijetoj, Nj prej segmenteve m t rndsishme se si t mund t reaizohet kjo

gj sht prdorimi i TI. 50% e investimeve t organizatave dhe ndrmarrjeve t suksesshme ndrkombtare

jan investime n sektorin e TI. A mendoni se kto jan t rastsishme? A mendoni se kto jan vetm trende mrie t menaxherve?

Si ndryshojn sistemet informative mnyrn e afarizmit dhe strukturn organizative?

Informacionet nuk jan t prshtatshme vetm pr kuadrot menaxhuese por pothuasjepr t gjitha pjest e kolektivit,

Dr.Ram Likaj 4


5/21


Nevoja pr ndryshimin e organizimittash bazohet n qarkullimin e informatave, dhe jon nevojn pr respektimin e hierarkis,

Krijojn platformn pr raporte bashkpunimi mbrenda organizats, Mundsojn krijimin e prodhimeve dhe shrbimeve inteligjente, t cilat i jan prshtatur

nevojave reale t konsumatorve parakusht pr kalimin n ekonomin e orientuarinformative dhe largimin nga ekonomia e prodhimit dhe konsumit masiv,

Marrjen e informatave t nevojshme n kohn reale dhe informatave, Realizimin m t thjesht t t gjitha llojeve t transakcioneve.

Investimet n TI, shpaguhen shumfish.

Me investimet n teknologjin VOIP (Voice Over IP) dhe IVR (Intelligent VoiceRecognition) pr prcjelljen e thirrjeve telefonike t shfrytzuesve, t ardhurat eaviokompanis Continental Airlinesjanrritur n mnyr t pabesueshme n vitin2003, rreth 60% nga viti paraprak,

Cisco Systems me investimet e bra n e- business i ka zvogluar shpenzimet vjetorepr 400 mil. $

Me krijimin e sistemeve e learning, HP i ka zvogluar shpenzimet vjetore pr trajnimine serviserve n tr botn pr 500 mil. $ n vit,

Publikimet e shtpive botuese siq jan: McGraw Hill dhe John Willey and Sons, mebiznesin prmes internetit kan rritur t ardhurat e tyre n mnyr t dukshme.

1. BAZAT E SISTEMIT INFORMATIV T BIZNESITREZULTATET E PRITSHME PR STUDENTT

T kuptojn nocionin sistem dhe sistem informativ (SI), T kuptojn se pse njohurit mbi SI jan t rndsishme pr profesionistt e ardhshm

t biznesit, pra q t identifikojn pes fushat e njohurive mbi SI t cilat jan tnevojshme pr ta,

T kuptojn me an t ilustrimeve se n far forme mund t mbshtesin SI:

proceset biznesore, vendimet menaxheriale, strategjive pr t realizuar prparsi n konkurenc,

T mund t dallojn disa lloje t SI kryesore t organizatave biznesore nga jeta eprditshme,

Pr t siguruar shembuj t komponenteve t vrteta t SI, T konfirmojn normat etike me t cilat menaxhert mund t prballen me rastin e

prdorimit t TI n biznes, Pr t treguar q shfrytzuesit e TI, prdorin hardverin, softverin, rrjetet e t dhnave

dhe komunikuese si resurse me an t cilave prmes aktiviteteve t drejtimit, resurset et dhnave transformohen n informata t rndsishme, t cilat e furnizojn me rregullme t gjitha madhsit hyrse dhe dalse t SI, si dhe rezultatet e shum aktiviteteve

mbrenda vet sistemit, T fitojn njohuri pr mundsit e shumta t punsimit n fushn e SI.

1.1 SISTEMI Qka sht sistemi?

Sistemi sht bashksi e komponenteve t lidhura ndmjet veti, Me kufinj t definuar n mnyr t sakt,

Dr.Ram Likaj 5


6/21


T cilat veprojn s bashku pr t realizuar qllimin e caktuar, apo plotsimin ekrkesave t caktuara,

Pranimin e madhsive hyrse dhe prodhimin e rezultateve prmes nj procesi torganizuar t tranformimit, duke kmbyer ndrmjet vete materie, energji dheinformata.

Sistemi sht bashksi e strukturuar e elementeve t ndrlidhura t cilat ndrveprojn nnjra tjetrn dhe me rrethinn e tyre, me qllim t plotsimit t krkesave apofunksioneve t caktuara.

DALJA = T (HYRJES)

Secili sistem e bn transformimin e hyrjes, prmes procesit prkats, duke dhn daljene caktuarq zakonisht duhet t jet dalje e dshiruar, por nuk sht gjithmon kshtu.

Pra, secili sistem karakterizohet me:

Input(hyrja), q prmban madhsi t veqanta ose t prbashkta, t cilat hyjn nsistem pr tu procesuar, Processing(prpunimi) paraqet proceset e transformimit t cilat e shndrrojn hyrjen n

dalje, Output(dalja) jan madhsit e tranformuara, si produkt i procesit t transformimit

mbrenda sistemit - me orientim n destinimin e tyre prfundimtar.

Pra: Me sistem mund t nnkuptojm do gj. sht e qart se sistemi mund t jet pjes e nj sistemi tjetr ose nnsistem i nj

sistemi tjetr. Secili sistem prbhet nga nj numr m i madh i nnsistemeve.

Sistemi shpesh ka disa veori q nuk i kan asnj prej nnsistemeve t tij.

Secili sistem ka: Elementet (E), Strukturn (R), Qllimin q shpesh e quajm funksionin (F).

Pr t definuar dika si sisteme, duhet t prcaktojm:

Dr.Ram Likaj 6


7/21


Komponentet e sistemit, Kufijt e sistemit, Strukturn e sistemit, Rrethinn e sistemit, Lidhjet n sistem, Funksionin e sistemit, Proceset n sistem, Ligjshmrit t cilat e mbizotrojn sistemin.

Komponentet e sistemitPjest e sistemit mund t jen:

Elementet nuk mund t thjeshtohen m tutje n njsi strukturore m t vogla, Nnsisteme mund t ndahen m tutje.

Kufijt e prkufizojn/rrethojn sistemin: Gjith ka jasht kufinjve sht rrethina e sistemit, Kufinjt e sistemit mund t ndryshojn,

Si mund t prcaktohenme shtrimin e dy pyetjeve:1. A sht objekti i shqyrtuar ose dukuria nn kontrolln e sistemit?2. Objekti i shqyrtuar apo dukuria, a mund t prcaktojn funksionimin e sistemit?

Struktura e sistemit - sht e prcaktuar sipas mnyrs se si komponentet e sistemit krijojnlidhje ndrmjet vete:

Lidhjet informative, Lidhjet materiale, Lidhjet energjetike.

Sistemi krijon lidhje edhe me rrethinn (lidhjet e njjta). Hyrjet, Daljet.

1.2. SISTEMI DHE ENTROPIA

Proceset paraqesin mnyrn e ndryshimit t gjendjest komponenteve t veanta dhe t trsistemit.

Me rrjedhn e procesit sistemi prmbush funksionet e tij dhe realizon qllimet.

Me veprimin e duhur n variablat e sistemit, ai kalon n gjendjen e dshiruarrregullim isistemit,

ka sht ENTROPIA:do sistem te i cili nuk mund t parashikojm sjelljen n t ardhshmen, i cili e humb vlern dhe

mundsin n fuksion t realizimit t objektivave

themi se rriten rregullimet e sistemit, kjodukuri njihet si entropi e sistemit.

ENTROPIA = RREGULLIM

Shkalla e entropis varet nga probabiliteti i shprndarjes s gjendjeve t mundshme t sistemit.

Dr.Ram Likaj 7


8/21


Quhem Bing dhe shesme qmim shum tvolitshm..

Ju falnderit pr tdhnat, tash e dise qka mnevoitet!

ENTROPIA vs INFORMACIONET

Entropia ka natyrn e njjt sikurse edhe informacionet, por me parashenj tkundrt i informacija,

Shihet q informacionet mund ta shkatrrojn entropin n procesin e rregullimit.

1.3. SISTEMET KIBERNETIKE

T gjitha sistemet karakterizohen me hyrjen, prpunimin dhe daljen, Sistemi kibenetik (cybernetic system)sistemet vetrregulluesekan lidhjen kthyese

dhe njsin pr rregullim: Feedback (lidhja kthyese)jep t dhnat kthyese mbi punn e sistemit, Control (rregullimi)prmban nadzor dhe vlersimin e lidhjes kthyese pr tu

siguruar se sistemi a sht duke lvizur sipas cakut t dshiruar. Kibernetika (gr. E vjetr Kybernao drejtoj, drejtoj anijen)nocion i prdorur m 1948.

nga Norbert Wiener, Austri. Sistemet informative si nj kndvshtrim i sistemeve kibernetike.

Sistemi kibernetik

Dr.Ram Likaj 8


9/21


1.4. SISTEMI I BIZNESIT

Stakeholders in the business environment

1.5. SISTEMI INFORMATIV DHE AKTIVITETET

Dr.Ram Likaj 9


10/21


1.6. QARKULLIMI DHE GRANULARITETI I INFORMATAVE N ORGANIZAT

1.7. SISTEMI INFORMATIV

ka sht sistemi informativ: Kombinim i organizuar i:

Njeriut, Hardverit, Softverit,

Rrjeteve komunikuese, Resurseve t dhnave, Mnyrs s puns dhe procedurave.

I cili furnizon, merr, transformon dhe shprndan informatat mbrenda organizats, dhesipas nevojs edhe i kmben ato me rrethinn.

Detyra e sistemit informativ sht q: Tu prshkruaj n mnyr t drejt dhe sakt informatat atyre q kan nevoj pr to, n

kohn e duhur, n vllimin/sasin e nevojshm dhe n formatin m t prshtatshm, Mund t themi q sistemi informativ (SI), kryen kto detyra:

Mbledh t dhnat, Prpunon t dhnat,

Furnizon me t dhna dhe informata, Shprndan t dhnat dhe informatat shfrytzuesve, SI bashkkohore kryen edhe funsionet vijuese t ashtquajtura Data mining-

eskavim/gjurmim i t dhnave, ka nnkupton krkimin e lidhjeve ndrmjet tdhnave dhe informatava pasuese t cilat nuk jan t dukshme n mnyrdirekte, dhe n baz t ksaj gjenerimin e informatave t reja njohurive t reja.

Dr.Ram Likaj 10


11/21


Nga figura e msiprme mund t vrehen komponentet t cilat e karakterizojn do sisteminformativ (SI):

1. Hardware paisjet;a) t gjitha komponentet fizike t cilat shfrytzohen pr prpunimin e informatave,b) makinat, mediumet e t dhnave, paisjet periferike,

2. Software zgjedhjet programore;a) softvert sistemor,b) softvert aplikativ dhe procedurat.

3. Lifeware potenciali njerzor i cili punon me SI qoft si informatikant apo shfrytzuest zakonshm Shfrytzuesit e fundm (End users): njerzit t cilt e shfrytzojn SI apo informatat

nga SI, Profesionistt e SI (IS specialists): njerzit t cilt e zhvillojn dhe e mbirmbajn SI.

4. Orgware modeli organizative, i cili i ndrlidh tri komponentet paraprake n nj trsi tpajtueshme dhe funsionale,

5. Netware kanalet komunikuese t ndrlidhjes s t gjitha elementeve t sistemit n njtrsi; Interneti, intraneti dhe ekstraneti, Rrjetet telekomunikuese.

Ktyre komponenteve t SI mund ti bashkangjesim edhe: Resurset e t dhnave (Data Resources),

Njohurit mbi transakcionet afariste, Prpunimin dhe organizimin e t dhnave, Bazn e t dhnave.

T dhnat (Data)jan shnime t paprpunuara mbi dukurit fizike ose transakcionetafariste,

Dr.Ram Likaj 11


12/21


Informata (Information)jan t dhnat e prpunuara t shndrruara q ka prmbajtje tkuptueshme dhe t shfytzueshme pr shfrytzuesin,

Shembull: T dhnat pr shitjen jan emrtimet e artikujve, sasia dhe mimet, Informatat e shitjes jan sasia e shitjes sipas artikujve, vendi i shitjes.

Inputet dhe outputet e SI

INPUTET: aktivitetet e lidhura me pranimin/mbledhjen e t dhnave,

PRPUNIMI i t dhnaven informata;llogaritja,rregullimi, sortimi, klasifikimi, ...

OUTPUTET: dalja e produktit informativ; porosit, lajmrimet, formulart, grafiqet,

FURNIZIMI I RESURSEVE ME T DHNA: baza e t dhnave dhe deponimi i t dhnave,RREGULLIMI I SISTEMIT: lidhja rivepruese pr vlersim.

1.8. MUNDSIT Q OFRON PRDORIMI I SI

SI prdoren n t gjitha fushat e jets dhe t veprimtaris njerzoreduke filluar le tthemi nga sinjalizuesit e tymit e deri te kartotekat dhe katalogjet e librave n biblioteka,

Nuk ka kuptim nocioni SI pa prdorimin e kompjuterve, SI t prkrahura me prdorimin e kompjuterve (computer based information systems

CBIS)gjendja aktuale, TI paraqet infrastrukturn e SI,

Dr.Ram Likaj 12


13/21


N tabeln vijuese jan dhn mundsit q na ofrojn SI

MUNDSIT Q NA OFROJN SIKryerja e llogaritjeve matematikore t mdha pr nj koh relativisht t shkurtrSigurimi i nj komunikimi t shpejt dhe t sakt, e me kt edhe bashkpuniminmbrenda dhe ndrmjet kompanive

Furnizon me sasi t madhe t dhnave dhe informatave me an t cilavepunohet shpejt dhe duke zn nj hapsir t voglSigurojn mbledhje/shprndarje t shpejt nga vende t ndryshmeRealizojn interpretimin e nj sasie shum t madhe t informataveRritje t efiktivitetit dhe efikasitetit t puns t shum njerzve n grupe punuesenga nj apo m shum vende pune

TABELA

Automatizimin e shumics s proceseve

1.9. SISTEMET INFORMATIVE (SI) DHE TEKNOLOGJIA INFORMATIVE (TI)

SIparaqet bashksin e komponenteve dhe resurseve t domosdoshme prprshkrimin e funksioneve n ndonj organizat,

TI paraqet hardeverin, softverin, t gjitha llojet e rrjeteve dhe udhheqjen/dirigjimin met dhnat,

TI i mundson SI q ta realizoj funksionin e saj, Teoritikisht, SI mund t jet i mbshtetur n punn me shum dokumenta t letrsashtu si ka qen n t kaluarn jo t largt,

Ashtu si kemi thn edhe m heret ne do t trajtojm n kt kurs me SI tmbshtetura nga TI (Computer-Based Information Systems - CBIS)

LLOJET E SISTEMEVE INFORMATIVE

Computer Hardware Technologies, prfshijn lloje t ndryshme t kompjuterve meprmasa t ndryshme, sisteme mainframe, paisje hyrse dhe dalse, paisje pr krijim t

dhnave t cilat i mbshtesin, Computer Software Technologies, prfshijn sisteme operative, web faqet, programet

pr komunikim dhe bashkpunim afarist, aplikacione pr biznes, aplikacione prudhheqje t proceseve prodhuese etj.

Telecommunications Network Technologies,prfshijn mediat telekomunikuese,hardvert dhe softvert e nevojshm pr sigurimin e asjes me dhe pa tela, si dhe prprkrahje t asjes n internet, rrjetet private etj,

Data Resource Management Technologies, prfshijn softvertsistemor prudhheqjen e bazs s t dhnave pr zhvillim, qasje dhe mirmbajtjen e t dhnave torganizats.

TI- FAKTOR KY PR MBSHTETJEN E BIZNESIT

Realizimi i pparsis konkuruese rritjen e vlers s prodhimit apo shrbimit prshfrytzuesin/blersin prfundimtar krahasuar me at t konkurentit,

Shfrytzojeni teknologjin pr: Arritjene prsosshmris operative, Inciativave kryesore afariste, Prmirsimin e procesit t marrjes s vendimeve, Transforminin e organizats/re-inxhinieringu i biznesit

Dr.Ram Likaj 13


14/21


STRUKTURA E NJOHURIVE PR SI

Struktura e rekomanduar e njohurive t SI, pr profesionista t biznesit(sipas James A. OBrien)

KA DUHET T DIJ SECILI PROFESIONIST N BIZNES PR SI

Kuptimet bazike: kuptimet e sjelljes/reagimit, kuptimet teknike, afariste dhemenaxheriale,

Bazat e teknologjis informative (TI): Hardware, software, rrjetat, udhheqja me tdhnat dhe teknologjia e bazuar n internet,

Mundsit e aplikacioneve afariste: kryesisht mnyrn e shfrytzimit t SI mbrendaorganizats,

Rndsin e siguris s SI: sigurin e t dhnave n t gjitha nivelet, bazat ligjore, Si t udhhiqen projektet dhe zhvillimi/qasja e TI: si t planifikohet, zhvillohet dhe

implementohet SI dhe ajo q ka t bj me TI, vlersimi i kualitetit t tyre, me qllim tprmbushet strategjia afariste,

Cilat jan krkesat e udhheqjes: cila sht mnyra m efektive dhe m etike prshfrytzimin e TI,

KA I OFRON SI BIZNESIT

Prkrahje proceseve dheoperacioneve t biznesit

Prkrahje biznesit n vendimmarrje

Strategji mbshtetse prprparsi konkuruese

Dr.Ram Likaj 14


15/21


RRITJA E RNDSIS S PRDORIMIT T SI PRGJAT VITEVE

KA SHT E BIZNESI

Prdorimi i Teknologjis s Internetit pr:

Pr realizimin dhe fuqizimin e procesve afariste, tregtin dhe bashkpunimin

elektronik ndrmjet organizatave, Bashkpunimin mbrenda organizats dhe puna me shfrytzuesit e shrbimeve.

Ndryshimi on-line i vlers.

KRKESAT e E BIZNESIT

Re-inxhinieringu i proceseve t mbrendshme biznesore,

Sistemet e bashkpunimit t ndrmarrjes (Enterprise collaboration systems):mirmbatja e komunikimit, koordinimi dhe bashkpunimi ndrmjet ekipeve dhe grupevepunuese, p.sh. ekipeve virtuale,

Tregtia elektronike (Electronic commerce): blerja, shitja, marketingu dhe ofrimi ishrbimeve dhe prodhimeve me ndihmn e rrjeteve kompjuterike,

Dr.Ram Likaj 15


16/21


Infrastruktura e TI pr E-BIZNESIN

Dr.Ram Likaj 16


17/21


LLOJET E SI

I. SISTEMET PR MBSHTETJE T OPERACIONEVE ka bjn?

Me sukses bjn prpunimin e transakcioneve afariste, Udhheqin proceset industriale, Prkrahin komunikimin dhe bashkpunimin, Azhurojn bazn e t dhnave t organizats

LLOJET E SISTEMEVE Q MBSHTESIN OPERACIONET

Sistemet q mbshtesin transkacionet (Transaction Processing Systems): Regjistrojn dhe i prpunojn transakcionet e biznesit, P.sh.: prpunimi i shitjes, sistemet pr inventarizim, sistemet llogaritare,

Sistemet pr udhheqje t proceseve (Process Control Systems): Prcjellja dhe udhheqja me procese fizike, P.sh.: n rafinerin e nafts senzort shfrytzohen pr prcjelljen e proceseve

kimike. Sistemet pr bashkpunim t ndrmarrjes (Enterprise Collaboration Systems):

Prmirsimin e komunikacionit dhe komunikimit ekipor mbrenda grupeve punuese, P.sh.: e-maili, videokonferencat etj.

DY MNYRAT E PRPUNIMIT T TRANSAKCIONEVE

Prpunimi grupor(Batch Processing): Akumulon transakcionet pr nj koh t caktuar dhe bn prpunimin periodik t tyre, P.sh.: banka prpunon eqet n grup t pranuara deri n orn 20:00,

Prpunimi online n koh reale (Online Processing): Bn prpunimin e menjhershm t transakcioneve, P.sh.: banka prpunon menjhere transakcionet n bankomat.

II. SISTEMET PR MBSHTETJE T MENAXHMENTIT- MSS (management supportsystems)

ka bjn? Sigurojn infomatat dhe prkrahin marrjen e suksesshme menaxheriale.

LLOJET E SISTEMEVE MSS Management Information Systems (MIS):

U ofrojn lajme dhe aspekte t ndryshme vshtrimi menaxherve, P.sh.: lajme pr analizn e shitjes ditore,

Decision Support Systems (DSS): Ofrojn mbshtetje interaktive me rastin e sjelljes s vendimeve (raste speciale), P.sh.: ka nse analiza (what-if-analysis) pr t prcaktuar ze ku t shpenzohen

mjetet pr shpallje, Executive Information Systems (EIS):

Ofrojn informata paragjykuese pr ekzekutiv dhe menaxher, Sigurojn asje t shpejt kohore dhe informata strukturore n trajt t lajmit, P.sh. gjendja mbi prodhueshmrin e ndonj prodhimi.

Dr.Ram Likaj 17


18/21


III. SISTEMET SPECIALE MBSHTETSE

Sistemet speciale mbshtesin: Operacionet afariste, Marrjen e vendimeve menaxheriale.

Sistemet (Expert Systems): Ofrojn kshilla eksperte, P.sh. aplikimin e kshilltarit kreditor, aplikimi i kshillave pr vrtetimin e prishjeve

n automjet, Sistemi pr udhheqje me njohuri (Knowledge Management Systems):

Mbshtet krijimin, organizimin dhe shprndarjen e njohurive afariste nprorganizat,

P.sh.: qasja n intranet me operatort m t mir afarist.

IV. NDARJA E SISTEMEVE SIPAS QLLIMIT

Sistemetafariste funksionale (Functional business systems): T drejtuara n operacione dhe aplikacione menaxheriale pr funsionet biznesore

bazike, P.sh. prkrahje kontabilitetit, financave dhe marketingut.

Sistemet strategjike informative (Strategic information systems): Prkrahje n prfitimin e prparsis n aspektin e konkurencs m t madhe, P.sh. prcjellja e drgesave, e-tregtia, web sistemet,

Sistemet informative ndr-funksionale (Cross-functional information systems): Sistemet t cilat jan kombinime t disa llojeve t SI, Sigurojn mbshtetjen e nj numri m t madh t funsioneve.

KRKESAT DHE RASTET E TI

MASAT E SUKSESIT T SI Veprimtaria,

Minimizimi i shpenzimeve, Minimizimi i kohs, Minimizimi i nevojave pr resurse informative,

Prodhimsia, Si ti mbshtesim strategjit afariste, N ciln mnyr fuqizohen proceset afariste,

Dr.Ram Likaj 18


19/21


N ciln mas prmirsohet struktura organizative dhe kualitetin, A rriten t ardhurat e shfrytzuesve t vlerave t afarizmit.

FAZE E UDHHEQJES ME PROJEKTE

KONCEPTI CHANGE MANAGEMENTA

Dr.Ram Likaj 19


20/21


KRKESAT ETIKE T PRDORIMIT T TI

ETIKA DHE SIGURIA

Etika duhet t jet n rendin e par, Ashtu edhe siguria dhe privatsia.

PRGJEGJSIA ETIKE

Cila mnyr e prdorimit t TI konsiderohet e pa pranueshme, dhe si ky prdorim ishkakton dm individit dhe shoqris,

Mbledhja e informatave t cilat nuk duhet ti mbledhim ose mos dhnja e llogarispr sigurin dhe privatsis e shfrytzuesit/konsumatorit,

Cila sht mnyra e rregullt e prdorimit t internetit dhe resurseve t oragnizuara t TI? P.sh. hulumtimi i web faqeve jo t rrezikshme, drgimit t e-mailave jo t ndaluar,

mbledhja legale e t dhnave dhe informatave nga web faqet- pr qshtje biznesietj,

Si mund t mbrohemi nga kriminaliteti kompjuterik? Me prdorimin e antivirusve, antispyware, veglave anti spam, anjhere t mos i

prgjigjemi phishingut etj.

TRENDET E PUNSIMIT TI

Shpenzimet e zhvillimit t aplikacioneve dhe t gjitha SI afariste viteve t fundit kansjellur deri te przierja e qendrave t zhvillimit t zgjidhjeve programore n Indi, Kin,Iran, Kore etj,

Sa m shum q kompanit e zhvillojn zgjerimin e prdorimit t TI, edhe m shumpun t reja dhe trheqse lindin do dit,

Gjithmon ka munges pr ekspert t kualifikuar pr SI, Prparimii vazhdueshm n fushn e TI, krkon ndryshimin e vazhdueshm t

kompetencave t vendit t puns, pra krkohen kompetenca t reja, kjo pr t punsuarit

nnkupton perspektiv t mir dhe vend trheqs pune.

Dr.Ram Likaj 20


21/21


RASTET PR KARRIER N FUSHN E SI

E ARDHMJA E AFRTProfesionet m me prespektiv deri m 2012, n shumicn e vendeve t bots do t jen:

- Analist t sistemit,- Ekspert pr siguri n fushn e SI,- Administrator t bazs s t dhnave,- Ekspert t ndryshm n fushn e inteligjencs artificiale,- Pozicione t ndryshme menaxheriale,- Ekspert r rrjetit.

PRMBLEDHJESI paraqesin:

- Fushn kryesore funsionale t afarizmit,- Kontribut t rndsishm t veprimtaris dhe efikasitetit, prodhimtaris s t punsuarve,

prmirsimin e shrbimeve dhe knaqsi m t mdha shfrytzuesve t SI,- Burimin kryesor t informatave dhe mbshtetje pr sjelljen e vendimeve efektive,- Prkushtim dhe detyrim pr zhvillimin e prodhimeve dhe shrbimeve konkurente n

ekonomin globale,- SI ofrojn raste dinamike dhe t njohura pr karrier t individve,- Nuk mund t paramendohet afarizmi i sotshm pa SI.

Documents

Informatika e Biznesit Ligj 1