Informatika e Biznesit

Besart Hashani

Pyetje nga java paraprake?

Rrjetat kompjuterike

•• ÇkaÇka nënkuptojmënënkuptojmë me me rrjetarrjeta kompjuterikekompjuterike??

• Lidhjet e dy apo më shumë kompjuterëve përtë mundësuar komunikimin dhe shkëmbimin e të dhënave ndërmjet sistemeve, aplikacionevesoftverike, dhe përdoruesve.

ÇfarëÇfarë tëtë miramira ka ka ndërlidhjandërlidhja e e kompjuterëvekompjuterëve nënë rrjetarrjeta kompjuterikekompjuterike??

• Lidhje ndërmjet kompjuterëve në lokacione tëndryshme

• Komunikim më i lehtë dhe shpërndarje më e lehtë e informacioneve

• Përdorim i përbashkët i pajisjeve hardverike

• Përdorim i përbashkët i aplikacioneve softverike

• Rritja e sigurisë së të dhënave

Fazat e zhvillimit te rrjetevekompjuterike

• Faza e zhvillimit të përpunimit të kufizuar të tëdhënave në distancë

• Faza e zhvillimit të përpunimit jo të kufizuar tëtë dhënave në distancë

• Fazat e rrjetave të multimediave

Rrjetat e multimediave

•• ÇkaÇka ështëështë multimedia?multimedia?

• Multimedia, është lloj i medias që përdorëforma të shumëta të informimit dheprocesimit të informatave, si tekst, zë, grafikë, video, animacion, interaktivitet, për tëinformuar ose kënaqur shfrytëzuesin, audiencën.

Shembuj…

• ISDN (Integrated Services Digital Network)– Standarde për transmetim digjital të të dhënave

multimediale duke shfrytëzuar linjat telefonike

– Dial-up lidhje

• ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line)– Lidhje e përhershme

• SDSL (Symmetric Digital Subscriber Line)– Lidhje e përhershme

Mediumet e transmetimit te tedhenave

• Transmetimi i drejtuar i te dhenave (me tela)

• Transmetimi i te dhenave pa tela (wireless)

Konfiguracionet e rrjetavekompjuterike

• Në kuptim të gjerë ekzistojnë dy lloje tëkonfiguracioneve të rrjeteve kompjuterike:

– Rrjetet peer-to-peer

– Rrjetet klient/server

Sistemet peer-to-peer

Sistemi klient/server

Topologjitë e rrjetave kompjuterike

• Rrjetat kompjuterike magjistrale (bus)

• Rrjetat kompjuterike yll

• Rrjetat kompjuterike hierarkike (pemë) – yll izgjeruar

• Rrjetat kompjuterike unazore

• Rrjetat kompjuterike të lidhura plotësisht

• Rrjetat kompjuterike të përziera

Rrjeta kompjuterike magjistrale (bus)• Ka një magjistrale në të cilën lidhen të gjithë

kompjuterët• Sinjali nga burimi udhëton në të dy drejtimet• Makina që do të komunikojë me tjetrën mbrenda

rrjetit dërgon një mesazh në bus• Vetëm makina të cilës i përket sinjali e pranon

atë• Instalohen lehtë• Të thjeshta dhe të lira• Nëse një kompjuter dvshton, nuk I afekton tjerat• Nëse kablli kryesorë bie e merr me vete tërë

rrjetin• Vështirë të gjenden problemet dhe të sanohen• Numër i limituar i lidhjeve• Siguri më e vogël• Ndeshje të paketave

Rrjetat kompjuterike yll• Te gjitha pajisjet janë të lidhura në një pikë.• Nuk është e thënë t’i ngjajë yllit për t’u

quajtur topologji e tillë.• I gjithë trafiku kalon përmes Hub-it. • Është fare e thjeshtë të shtohen anëtarë të

rinjë në rrjetë• Parandalon kalimin e trafikut nëpër të gjitha

pajisjet (më së shumti tri pajisje dhe dylidhje)

• Lehtë për të gjetur problemet dhe për tizgjidhur ato

• Nuk pengohet rrjeti kur shtohen ose heqenpajisje

• Më shumë kabllim• Varësi e lartë në hub-in qendrorë.

– Dështimi i saj sjellë dështimin e rrjetit– Rritje e kufizuar e kapacitetit

Rrjetat kompjuterike hierarkike (pemë) – yll izgjeruar

• Paraqet përzierje të formësmagjistrale dhe yll të rrjeteve

• Përdorë njërën ose tjetrënformë varësisht prej nevojës

• Implementim i lehtë

• Organizim për një menaxhimmë të mirë

• Varësisht se ku dëmtohetsegmenti varet edhe shëndeti irrjetit

Rrjetat kompjuterike unazore

• Secila nodë lidhet me saktësisht dynoda tjera

• Kur ka ngarkesë të madheperformon më mirë se bus-i

• Ska nevojë për nodë qendrore

• Një lidhje problematike mund tëshkëputë gjithë rrjetin

• Shtimi ose largimi i pajisjeveshkakton ndryshime të tërë rrjetit

• Vonesa në komunikim është direktproporcionale me numrin e nodeve

• I gjithë brezi ndahet nga të gjithapajisjet

Rrjetat kompjuterike të lidhura plotësisht

• Çdo nodë lidhet me çdo nodëtjetër

• Nëse një linjë dështon, e dhëna transmetohet në rrugëtjera

• E dhëna mund tëtransmetohet te disa pajisje nëtë njejtën kohë

• Shtimi ose largimi i pajisjevenuk e pengon rrjetin

• Më shumë kablla

• Më e shtrenjtë

Rrjetat kompjuterike të përziera

Klasifikimi i rrjetave kompjuterike sipashapësirës gjeografike

PAN = Personal Area Network

LAN = Local Area Network

MAN = Metropolitan Area Network

WAN = Wide Area Network

Rrjeta globale - Interneti

• Origjina në ARPANET – zhvilluar në vitin 1969

• U zhvillua nga ARPA = Advanced Research Project Agency – Departamenti Amerikan iMbrojtjes

• Internet = International Network

• Interneti ka rritje të vazhdueshme tëpërdoruesve edhe për shkak të ndikimit që ka në biznes.

Arkitektura e Internetit

Shërbimet e Internetit

•• CilatCilat janëjanë disadisa nganga shërbimetshërbimet kryesorekryesore tëtëInternetitInternetit??

•• WWW = World Wide WebWWW = World Wide Web•• EmailEmail•• Video Video konferencatkonferencat•• Video and audio streamingVideo and audio streaming•• VoIPVoIP

WWW = World Wide Web

• Interneti nuk është i njejtë me Web-in.• Interneti – rrjet global kompjuterik• Web-i është një servis i internetit• Koleksion i dokumenteve tekstuale dhe resurseve

tjera të ndërlidhura me anë të hiperlinqeve oseURL-ve.

• Protokoli themelorë i WWW është HTTP (Hypertext Transfer Protocol)

• HTTP – protokol për transmetim efikas të tëdhënave

WWW = World Wide Web (2)

• HTML (HyperText Markup Language) – gjuhëqë përshkruan se si duhet të formatizohendokumentet

• HTML – mundëson përdorimin e grafikave, tekstit, videove, audiove, ndërlidhjeve me faqe tjera, etj., në Web.

• Qasja në WWW bëhet përmes Web Browsers– Google Chrome, Mozilla Firefox, Microsoft

Internet Explorer…

WWW = World Wide Web (3)

• DNS (Domain Name System) – në esencë njëskemë hierarkike për emërimin e domenëve

• DNS gjenë ekuivalentin e URL-ve në IP adresa

• Psh. Nëse shkruajmë http://example.iana.org/atëherë i qasemi DNS, që gjenë që IP adresapërkatëse është 192.0.43.10

• Ndarja e Internetit në mbi 250 domenë tënivelit të lartë.

Ndarja hierarkike e domenëve

Posta elektronike

• E-mail ka tri dekada që po përdorët për publikun e gjerë

• Mjet shumë i rëndësishëm i komunikimit• 9/10 e e-mailave janë spam/junk mail (McAfee,

2010)• E-mail i ofron mundësi komunikimi secilit.• Dikush që ka ide të mirë mund të ketë efekt të

madh• Përdoret edhe zhargoni• Përdoren edhe simbolet e tilla si• Përdoren të ashtuquajturat lista të kontakteve

Intraneti

• Intranet – rrjete kompjuterike që përdorinprotokolet të internetit për të shpërndarëinformacionet, sistemet softverike ose hardverikembrenda kompanisë.

• Protokolet si HTTP, SMTP, FTP mund të gjenden nëintranet

• Shumë organizata e bëjnë ndalimin e kyçjes së pa-autorizuar në rrjetet e tyre të intranetit– Përdorin Firewalls

• Intranetet private që lejojnë qasje të shfrytëzuesvetë jashtëm quhen extranete

Aplikime tjera te informatikes ne biznes

Zyra e Informatizuar

Fabrika e informatizuar

• CAD (Computer Aided Design) – Dizajn i mbështetur nëkompjuter

• CAM (Computer Aided Manufacturing) – Prodhim imbështetur në kompjuter

• CAE (Computer Aided Engineering) – Inxhiniering i mbështeturnë kompjuter

• CAP (Computer Aided Planning) – Planifikim i mbështetur nëkompjuter

• CAQ (Computer Aided Quality Control/Assurance) –Kontrol/Siguri i qualitetit i mbështetur në kompjuter

• CIM (Computer Integrated Manufacturing) – Prodhim iintegruar kompjuterik

Përparësitë e përdorimit të CIM

• Zvogëlon shpenzimet e prodhimit të produktit

• Shkurtohet koha e daljes në treg

• Mundësia për të intervenuar më shpejtë nëdizajn në rast se nevojitet një gjë e tillë

Robotika

Fabrikat e vete organizuara

• http://www.siemens.com/innovation/apps/pof_microsite/_pof-spring-2013/_html_en/industry-40.html

Biznesi Elektronik

• E-Biznesi – përdorimi i ICT-së për të mbështeturtë gjitha aktivitetet biznesore.

• Termi e-business ka origjinën nga IBM (1996)• E-biznesi përfshinë:

– Tregun elektronik– Marketingun elektronik– Bursat elektronike– Transaksionet elektronike bankare– Distribuimin elektronik të njohurive dhe shërbimeve– Industrinë elektronike

• Aplikacione kryesore që mundësojnë biznesitelektronik janë:– Posta elektronike (e-mail)– Posta me zë (Voice mail)– Faksi (Fax)– VoIP– Telekonferencat– Shkëmbim elektronik i të dhënave (EDI =

Electronic Data Interchange) – kompanitë e mëdha përdorin kompjuterë për të bërëtransmetmin e dokumenteve të formatuara

– Rrjetet sociale• Facebook, Twitter, LinkedIn, Solaborate…

Teknologjia e biznesit elektronik

49

Fazat e zhvillimit të e-biznesit