Православна Светлина (05)

Stradawata Hristovi - Freski od Polo{kiot manastir ““Sv. \or|i””

P r a v o s l a v n a S v e t l i n a

Spisanie za pravoslavna vera, obrazovanie i kultura; broj V, april 2008, izleguva ~etiri pati godi{no. Izdava~: Povardarska eparhija na Makedonskata Pravoslavna Crkva, Veles.Glaven i odgovoren urednik: Mitropolit Povardarski g. Agatangel.Ureduva~ki odbor: |akon Vlatko Stoimenov, ѓакон Jani Mulev, dipl. politikolog Nikola Cilakov, dipl. teolog Sneàna Kolevska. Dizajn i kompjuterska podgotovka: Nikola Cilakov. Lektura: Kosovka Saveska. Pe~ati: “1kniga” - Veles. www.povardarska-eparhija.org.mk e-mail: [email protected]

S o d r ` i n a :

Veligdensko Poslanie - Mitropolit Povardarski g. Agatangel

Osnovi za slikawe na Voskresenieto Hristovo

Smislata na stradawata - J. Rastorgujev

Duhovna Akademija - Nedela na Pravoslavieto - |akon V. Stoimenov

Pravoslavno sfa}awe na predanieto - II del

Pouki od starec Pajsij

Potraga po “zlatniot vek”

Ispoved na eden lo{ sve{tenik

Podgotovka za ispoved

Sovet da ne se masturbira

Starec Jeronim Eginski - ìtie i pouki

Чetirite zaveti na Sveti Naum - II del

Pokloni~ko patuvawe vo Svetata Zemja

Manastir Sv. \or|i Polo{kiSpisanieto izleguva so blagoslov na

Negovoto Visokopreosve{tenstvo

Mitropolit Povardarski

g. Agatangel

pravoslavna SVETLINA

1 A G A T A N G E L

PO MILOSTA BO@JA

MITROPOLIT POVARDARSKI,

NA SVE[TENOSLU@ITELITE, MONA[TVOTO I VERNITE ÊDA

NA MAKEDONSKATA PRAVOSLAVNA CRKVA,

ODNOSNO POVARDARSKATA EPARHIJA,

PO POVOD VOSKRESENIETO HRISTOVO - VELIGDEN,

IM ISPRA]A ARHIPASTIRSKI BLAGOSLOV I MIR OD BOGA

Dragi bra}a i sestri!

Povardarskata Eparhija , odnosno Makedonskata Pravoslavna Crk-

va , poleka za~ekorija vo vremeto na golemoto torèstvo i praznuvawe.

Celoto hristijanstvo poglednato vo svojata su{tina se temeli vrz dve

osnovni doblesti , a toa se radosta i qubovta . Za ~ovekot od sekoga{

glaven problem i osnovna zagatka pretstavuvalo nadminuvaweto i pobe-

data nad smrtta . ôvekot po padot na Adam imal za {to da bide taèn

i poti{ten, bidej}i od site strani go demnela neizvesnosta , koja e

isklu~itelno neprijatna samata po sebe. Radosta i qubovta vlegoa vo

ovoj svet tokmu poradi dene{noto klu~no istorisko sobitie, a toa e

Voskresenieto Hristovo - Veligden.

Po Voskresenieto Hristovo, po nastanot koj denes go praznu-

vame, si zaminuva stariot, a voskresnuva noviot ~ovek i na istoriskata

scena se pokaùva ~ovekot osloboden od bremeto na grevot. Voskrese-

nieto e pobeda tokmu nad grevot i smrtta . So voskresenieto na golema

vrata vleguva slobodata vo ~ove~kiot ìvot, i taa e najgolemiot dar

{to nekoga{ kako bitija sme go dobile. Po Veligden skapocenostite na

~ovekoviot ìvot dobivaat sosema novo vrednuvawe. Veligden e den

po koj sé {to postoi , nesakaj}i i nesvesno, se preobrazuva . Veligden e

praznik i simbol na mirot, bidej}i toga{ ~ove{tvoto so Boga na eden

vistinski na~in se pomiruva . Po voskresenieto Hristovo ~ovekot e

izdignat na visok piedestal , pred ~ovekot se otvora nova mo`nost , a

2

H r i s t o s V o s k r e s n a

toa e preku poboèn podvig da sedne od desnata strana na Otecot

i da go zdobie Carstvoto Bo`jo - {to e edinstvenata va`na cel vo

na{iot hristijanski ìvot. Tokmu zaradi ovie navedeni pri~ini apos-

tol Pavle }e re~e deka „dokolku Hristos ne voskresne{e zaludna }e

be{e na{ata vera i prazna }e be{e na{ata nade`“ . Veligden e sr`ta

i su{tinata na hristijanstvoto, za{to bez voskresenieto Hristovo

~ove{tvoto }e dobie{e samo u{te eden eti~ki sistem, samo u{te

edna prazna nade` i teorija . Sega ~ovekot moè slobodno da se

nadeva na svoeto li~no voskresenie, na svoeto li~no izbavuvawe i

preobrazuvawe. ôvekot, po voskresenieto, ja dobiva i otkriva smis-

lata na ìvotot, a vo negoviot ìvot se kanaliziraat i osmisluvaat

negovata qubov, negovoto razbirawe i tolerancija kon drugite.

Praznikot Voskresenie Hristovo - Veligden dragi bra}a i ses-

tri postoi za site nas kako narod vo dobroto da né obrazuva i vos-

pituva . Nie, Makedoncite, imame dolga tradicija vo hristijanstvoto,

zapo~nata u{te od negovite prvi ~ekori na evropskoto tlo. Nema

da bide preterano ako kaème deka Makedonija e mestoto od kade

po~nala da se {iri hristijanskata civilizacija koja , pak , vo sebe nosi

i izgradila ve~ni i nepropadlivi vrednosti koi vaàt i do dene{niot

den. Na{iot povik e sekoga{ da se potsetuvame na svetlite i slavni

momenti od na{eto minato za{to starata mudrost veli deka istori-

jata e u~itelka na ìvotot, a narod bez minato ne moè da ima idnina .

Iako kako Makedonska dràva i kako Makedonska Pravoslavna Crkva

doìvuvame novi isku{enija koi se povtorno povrzani so pogazuvawe

i napadi na na{eto ime i na na{iot nacionalen identitet sepak os-

tanuva faktot deka od Boga imame blagoslov i priznanie. Ova se gleda

od na{iot razvoj i napredok vo crkovniot ìvot. Za àl, dragi bra}a

i sestri Makedonci , na{ite sosedi Grcite i Bugarite, u{te edna{, po

koj znae koj pat , so zdruèni sili , licemerno ja napadnaa Makedonija

i makedonskiot narod. Mnogu izvitopereni teorii se iznaslu{avme vo

ovaa èstoka antimakedonska kampawa . No , najstra{no i najtragi~no od

sé e toa {to mal del od me|unarodnata zaednica pokaà razbirawe

i dokumentirano ja opravda i verifikuva{e omrazata . Makedonskiot

narod niz vekovite istrpil na svoite ple}i mnogu nepravdi od poli-

tikata na istite ovie narodi, }e ja istrpi i ovaa i na krajot so Bo`ja


3pomo{ }e izleze kako pobednik , bidej}i Bog gi zakriluva vo svojata

pregratka onie koi ìveat vo vistinata , koja e besmrtna vo svojata

su{tina . Vo ovie te{ki i neizvesni momenti na{a dol`nost kako

makedonski pravoslaven narod e da pokaème trpenie i da se ugle-

dame na voskresnatiot Spasitel, Koj i pokraj site progoni i napadi

ja ostvari zadadenata cel od Negovoto voplotuvawe. Na{ata li~na

cel, pak , e da ne go mrazime nitu da go osuduvame svojot blièn pa

koj bilo i da e toa , za{to so osuda i omraza vo svoite srca stanu-

vame realni gubitnici , nalik na na{ite otvoreni neprijateli . Da

postavime nova tula vo izgraduvaweto na na{ata li~nost i vo na{eto

li~no vospitanie, da se naoruàme so mir, qubov, radost i toler-

ancija i da ne otstapime od verata na{a pradedovska , a sè ostanato

}e ni se pridodade. Ova se zborovite Hristovi i ova se Negovite

zaveti do koi nie negovite sledbenici bezrezervno treba da se

pridrùvame. Svetiot sinod na Makedonskata pravoslavna crkva na

svoite prethodni dve sednici zastana odlu~no pozadi opredelbata

za nemenuvawe na na{eto ustavno ime. Ova nie ne go napravivme

od nacionalisti~ki pri~ini , tuku od vistinoqubivi pobudi, bidej}

i Crkvata Hristova e taa koja najpove}e e povikana da svedo~i za

vistinata i so site svoi duhovni sili da ja odbrani pravdata .

Povardarskata Eparhija vo godinata koga go slavime 50-godi{niot

jubilej od vozobnovuvaweto na Ohridskata arhiepiskopija vo liceto

na Makedonskata pravoslavna crkva i 30-godi{ninata od sozdavaweto

na na{ata bogomspasuvana Povardarska eparhija prodolùva i po-

natamu so gradeweto na noviot hram vo centarot na Veles, posveten

na semakedonskite u~iteli i prosvetiteli svetite Kiril i Metodij .

Ovoj hram, za nas kako eparhija ima prioritetno zna~ewe, se raz-

bira ne zanemaruvaj}i gi ostanatite graditelski potfati , koi nie vo

prethodnata godina ve}e gi imame zapo~nato. Morame da priznaeme

deka vo ovie te{ki ekonomski uslovi vo Republika Makedonija gra-

ditelski potfati i proekti mnogu e te{ko da se izvedat na vreme

onaka kako {to porano bilo planirano. Brzoto realizirawe na ovie

bogougodni dela sepak zavisi od finansiskite sredstva . Nie kako

Povardarska Eparhija iako celosno posveteni i so radost i qubov

pristapuvame kon ova zna~ajno delo, sepak so finansiski sredstva


4

V e l i g d e n s k a p o s l a n i c a

sme krajno ograni~eni . Od finansiite zavisi i dinamikata na izvedba

na rabotite. Zatoa napomenuvam deka site na{i bra}a i sestri koi

pomagaat vo izgradbata na pravoslavni duhovni svetili{ta vo isto

vreme se gradat i sebesi , ja gradat i istorijata , no i vkusuvaat od

zalogot na ve~nosta . Gradeweto na hram kolku {to e asketsko, tolku e

i estetsko delo. Vo ìvotot sè se promenuva - se menuvaat vremiwata ,

civilizaciite, gradovite rastat ili se namaluvaat , no svetili{tata

ostanuvaat ve~ni , tokmu poradi ve~nite vrednosti {to vo niv se

slu~uvaat . Zatoa bra}a i sestri da gradime, bidej}i so toa na idnite

generacii im ostavame vo nasledstvo kultura , dobrina i ubavina .

Vo ovie momenti koga go ~estvuvame i slavime praznikot na

praznicite da se pozdravime me|usebno i da go pozdravime celiot

svet so najbitnite i najradosnite zborovi :

Hristos voskresna - navistina voskresna ! “ .

Za mnogu godini . Amin .


5

Osnovi za slikawe

na Voskresenieto Hristovo

Otec Aleksandar Jasiukovi~, zograf

6


Osnovi za slikawe

na Voskresenieto Hristovo

Задајаразберемеприродатанаиконатаидаможемедагичитаменејзинитесодржини, треба да ја разбереме основата на определената икона. Во овој текст,испитувајќи ги изобразувањата на Воскресението на нашиот Господ, ние ќе горазгледамеизворотнаканонскотосликањевоправославнатаиконографија. Празникот на Христовото Воскресение стои пред сите други празници направославнатаЦрква.Најголемо внимание е дадено на овој настан, бидејќи ова екрајниотГосподовчинвоискупителнатамисијазацелоточовештво.СпоредсветиотaпостолПавле: „Ако, пак,Христос не воскреснал, суетна е верата ваша“ (1. Кор.15, 17).Ова значи дека надежта на следбеницитеХристови низ вековите би билабезвредностзанив–воскресениетоодмртвите,ветенотоБожјоЦарствобибилонепостоечко.

Д у х о в н о о б ј а с н у в а њ е

Ниту еден од евангелистите нени кажува како Христос воскреснал одмртвите.ЕвангелиститеникажуваатсамозапојавувањетонавоскреснатиотГоспод,тиенегоопишуваатсамотоВоскресение.Свети Матеј најблиску го опишувамоментотнаХристовотоВоскресение,когани раскажува за моментот на слегувањена ангелот чијашто „појава (лице) бешекако молња“, кој го отстрани каменотод гробната врата „и седна на него... aстражарите, уплашени од него, трепереаибеакакомртви“(Мат.28,2-4).Овојописподоцнабешеземенодиконографитекакопредмет за иконата на ВоскресениетоХристово.АвтентичнатаиконографијанаЦркватајапокажувадуховнатастрананаХристовото Воскресение, ...слегувањетона победникот Господ во пеколот,ослободувањето на Адама и Ева заедносо другите затвореници на пеколот одСтариот Завет, и вистинското сведочењенаженитемироносицидекаИсусповеќенеевогробот,декаОнвоскреснал.

И с к р и в у в а њ а

Силното влијание на Западниотреализам(XVIIвек)навлезеводомовитеи црквите на православните христијани.Иконографијата претрпе значителенудар, од кој почна да заздравува дуриво последниве децении. Една такваслика, сè уште популарна, го покажуваВоскреснатиот Господ како излегуваод гробот, држејќи победничко знаме.ВпечатокотедекакаменотбешеотстранетодгроботзадаможеХристосдаизлезе,

исто како воскресението на Лазар, ивојницитеилистражаритекајпештератабеа толку преплашени, не толку многуод појавата на ангелот, колку што беаод самото Воскресение. Не е тешко дасе види колку длабоко искривување наЕвангелскиот настан е дадено, каквоуметничко сликање, или поточно, какваслободнареинтерпретација. Ангелот го отстранил каменот неза да го пушти Воскреснатиот Господ,тукунапротив,задапокажедекаОннеевогробот:„Оннееовде,воскресна“,изадаимдаденаониекои„ГобарааИсуса,Распнатиот“, можност да се уверат одпразниот гроб, кој тие го гледаа со своиочи,гледајќигоместото„кадештолежелГоспод“. Воскресението веќе се бешеизвршило пред слегувањето на ангелот,пред каменот да биде поместен; бешеизвршено на неопислив начин, којне е подложен на човечкото гледање.Војниците не можеле да го посведочатВоскресението. Евангелистот јаснони кажува дека жените што носеамиро и мириси беа сведоци не само наземјотресот, слегувањето на ангелот,туку исто така и на преплашеноста навојницитекоибегаа.Женитебеатамукогасеслучилоова.Ангелот,разликувајќигиниводпреплашенитевојнициимвели,„неплашете се“ и потоа им ветува дека тиеќеГовидатГосподподоцна.АкоженитемироносицинеговиделеВоскресението,тогаш навистина е неверојатно декавојницитеговиделе. Такви искривени слики навистината во западната фантазија не се


7прифатливи во јазикот на канонскатаиконографија во Православната Црква,бидејќитиесетуѓинаСветотоПисмоиПредание. Фантазијата или погрешнототолкувањенаБожјотооткровениенемаатместо во учењето за искупувањето.Евангелијата молчат за фактот какоХристосвоскреснал.Нитупакиконатагопокажуватоа.

З о ш т о м о л ч е њ е ?

АкосветлинатанаПреображениетона Господ беше пресилна за апостолитеда ја поднесат, колку посилна би билана Христовото Воскресение! Ако бешеможно или полезно за луѓето да бидатсведоци на самото Воскресение, тогашќе им беше покажано. Сведокот не биможел да Го следи Него во пеколот,кадештосеслучувашепокорувањетонатемнината, ниту биможел непречено дагогледаВоскресениетонаСемоќниотБогво преобразеното тело. Воскресениетона Исус Христос е сложено чудо надчовечкиотфизичкидопир.

Х и м н о г р а ф и ј а

Нашата Црква во нејзинатахимнографија,какоивоиконографијата,секогаш останала доследна на даденитезаписи во евангелијата. Химните восветите служби ни помагаат да горазберемечудотонаВоскресението. Во Пасхалниот канон (Песна6, 1), пееме: „Зачувувајќи ги печатитенедопрени, Христе, си воскреснал одгробот“. Не само што каменот не бешепоместен,тукуипечатоткојбешеставенна него беше недопрен во моментот наХристовото воскресение. И „Животзасвети од гробот кој сè уште бешезапечатен“.ВоскреснатиотГосподизлезеод гробот исто како што Он дојде кајапостолите„иаковратитебеазатворени“(бездагиотвори).Онизлезеодгроботбезникакви надворешни знаци, кои можебиби биле забележани од надворешнитенабљудувачи. „Иако затворен во гроботво ограничено (тоа е ограничување одвообичаените закони на просторот идругите материјални услови на нашиот

живот на земјата) тело, навистинаВоскресна,Христе,ТиКојнесиограничен(слободен од сите сегашни форми инеподложен на земско набљудување)“(каноноднеделатанасветиТома,песна3,2).Особено:„ВојницитекоиТечуваа,не го почувствуваа моментот на ТвоетоВоскресение“.КакоиДевственотоРаѓање,Воскресението Христово останува тајна„запечатена за оние кои бараат доказ“(неподложназаиспитувањеначовечкатанаука) и како чудо, останува „тајната наВоскресението,којасеоткривавоверата“(стихира, глас 5). Обичните научницикоибијаиспитувалетајнатанапразниотгробќеоткријатништоповеќеодонашто

го знаеја самитевојници:декаОној,Којбешепогребеннеетаму,тукувоскреснал.А како Он воскреснал е чудо, кое им еоткриеносамонаверниците.

Т а ј н а – П р е о б р а з е н о т е л о

Невозможно е да се замислидека Господ, воскреснувајќи од местотокаде што го положиле, се ослободил однеговите повои како од обична облекаили, како Лазар, би требало да бидеодвиткан од други. Гробната облека наВоскреснатиотХристосостанавогробот,


8

свиткана, како да била обвиткана околутелотонаОној,Којбешеположендалеживогробот,самоштоОннебешеповеќевонеа.Оваелекцијакојатребадасенаучиод Евангелијата, како „крпата, што Мубеше на главата Негова не стоеше приповојот, туку одделно, свиткана на едноместо“. Ова значи дека крпата останасвиткана,какоштобешеобвитканаоколуглаватаХристова.Неетешкодасесфатизошто токму „другиот ученик“ штом јавиде напуштената гробна облека, „видеи поверува“ (Јован 20, 5-8). Toj веднашвиделдекаовдесеслучилонештомногунеобично за коеМаријаМагдалена првасе посомневала: Овде не станува збордека Господа „го дигнале... од гробот“иМарија не знаела „каде Го положиле“(Јован20,2).НевозможнобилодагозематпогребаниотИсусодповоите(кои,споредвреметонаупотреба,бибиленатопенисолепливаматерија, инајверојатно, целитеизлепени меѓу себе) без да ја одвиткаатлененатаоблекаибезпритоадајаискинат.Па оттука, јасно е, дека Господ заминалодгроботвовоскресениезаживотидекагробнатаоблеканеможелада го задржипреобразеното тело на ВоскреснатиотГоспод,Којстанаделнадругсвет(Јован5,28-29). НашиотСпасителможешедабидевидлив или невидлив, како што Он ќепосакаше.ГосподнесамоштоможешедабиракомуОнсакадасепојавитуку,акоможедасекажетака,гоконтролирашеистотакаинадворешниотизгледнаНеговотопојавување. Он ги придружуваше ЛукаиКлеопана патувањето, разговараше сонивнапатот,имсепридружинавечерата,иодеднашисчезнаодпреднив(Лука24,31).Преобразеното телонаГосподбешеслободнодапоминенизситематеријалнипрепреки. Прославеното тело на СинотБожји беше, од земски аспект, толкуматеријално очистено, толку слободноодгруботоматеријалнонесовршенствоиограничување,накоениесменавикнати,така што апостолите помислија „отигледаатдух“(Лука24,37). Созерцанието на ХристовотоВоскресение е можно само за нашитедуховниочинаверата,слободниодсèштоможеданигопопречипогледот.Нашиот

поглед мора да биде фокусиран повеќена духовниот извор наживотот, отколкунаматеријалниоткомфорт.ЗатоанашатаЦрква го почнува нејзиниот Пасхаленканон со зборовите: „да ги очистименашите чувства и ќе Го видиме Христа(духовно), блескајќи со недостапнатасветлина на Воскресението, и ќе Гослушнеме како јасно ни вели: Радувајтесе!...“

С л е г у в а њ е в о П е к о л о т

Според православното учење,слегувањето на Христос во Пеколотбеше последниот чин од искупувањетона човекот. Бидејќи првиот Адам умрево грев, Вториот Адам, Христос, Кој јаприми создадената природа требаше дастигнедоиститедлабочинидокоипрвиотчовекслегол.Иаковоевангелијатанесеспомнува за овој настан, св. ап. Петарзборува за тоа на денот наПедесетница(Дела 2, 31) и во неговото послание (1.Петр.3,19):„Откакослезе,импроповедаи на духовите, кои беа во темнина“.Исто така, главна тема низ Пасхалнатахимнографија е искомбинирана соГосподовото слегување во Адот иНеговотоВоскресениевоплот. Иконата на Слегувањето во Адотја прикажува духовната реалност наВоскресениетоипоследицитеодНеговотослегување.НастанотнаиконатасеслучувавоАдот,покажанкакодлабок,црнамбис.На средината на иконата е Спасителотоблеченвобело.ТојсепојавувавоАдот,не како заробеник, туку како Победник,избавителнастарозаветнитезатвореници;не како слуга, туку како Господар наживотот. Он е прикажан во кругот намандорлата (символ на Божјата сила ислава) во разни сини зраци, проникнатиодзлатнизраци,коиизлегуваатодтелотонаГоспод.ТемнинатанаАдотеисполнетасо светлината на Воскресението штодоаѓа, зраците и мугрите на Пасха.Спасителот стоинадве вкрстеништициод вратите на пеколот. Под вратите, воцрниот амбис, се гледа врзаната фигурана кнезот на темнината, Сатаната, соделови од скршени синџири, клинци,


9клучеви,катанцирасфрленинаоколу.ГосподгиослободувадушитенаАдамаиЕва,заедносодушитенаситедруги,коисоверагочекаатНеговото доаѓање. Христос е опкружен содве групи на старозаветни светители, поеднаодсекојаНеговастрана.ОдлевосецарДавидиСоломонвоцарскиоблекиикрунисосветиЈованПретеча;десноеМојсеј,држејќија книгата на законот, и другите пророци.ЗдогледувајќигоприсуствотонаСпасителотво Адот, тие веднаш Го препознаваат,покажувајќи им Го на другите, Чиештодоаѓањетиегопретскажаа. Слегувањето на Христос во Адотстава крај на Неговото понижување и гоозначува почетокот на Неговата слава.Он ни ги отвори вратите на Рајот. Он гипоставитемелитенановживотзаситеониекои се соединиле со Христа. Победата нададот е изгрејсонце на едно ново, прероденочовештво.ВоскресениетоХристовоесимволнанашетовоскресение.

Ж е н и м и р о н о с и ц и

Враќањето на нашиот Господод мртвите е прикажано на иконата наЖенитемироносицинаистначин, какоштоевангелијата го опишуваат моментот наНеговотоВоскресение.Женитебилесведоцина земјотрес, виделе ангел кој слегол одНебесата и го поместил каменот од влезотнагробот,иговиделестравотнастражарите(Мат.28,1-4). Според евангелието, на иконата се

Превододанглискијазик:ДејанБелчовски,апсолвентнаТеологија

TheFaithfulSteward,TheresurrectionofChristandbasisforitsIconography,

byFatherAlexanderJasiukowicz,Iconographer,issue18,2004

прикажува погребната пештера со празенгроб, каде што беше положена лененатаоблека.Обично,левоодгроботстоигрупаодженииангелотвобеланаметка,којсединакаменот,штотојготргналодвратата,ена десната страна. Ангелот покажува конпразниот гроб покажувајќи им на женитедека Господ не е повеќе таму, дека Онвоскресна. Опишувањата на евангелијатасеразликуваатвоодноснабројотнаженииангеликрај гробот.ВоЕвангелиетоспоредсвети Лука бројот на жени воопшто не ени спомнат. Ете зошто, на некои икони,бројот на претставените жени може да епетилиповеќе.Наистиотначин,имаиконикои покажуваат или еден ангел – споредевангелијата на Матеј и Марко, или два,споредЛукаиЈован:„Едниоткајглавата,адругиот кај нозете, кадешто беше лежалотелотоИсусово“ (Јован20,12).Генерално,овааПасхалнаиконаевистинскакопијанаевангелскитераскажувања,точнидонајмалдетаљ. Дури и крпата, „што Му беше наглавата Негова“ е прикажана „настрана“(Јован20,7)

И д н и о т ж и в о т

ВоскресениетонаГосподсеслучиловоутротопоседмиотден(посаботата).Овабешепочетокотнапрвиотденодседмицата.Поради оваа причина, првиот ден одседмицата е празник за сите христијани,накојсеславипочетокотнановиотживотво Исуса Христа. Раните христијани гонарекувалеовојденосмиден,илиосмиденод создавањето, какошто сенарекува сегабогословски. Не само да го прославувамеденотвокојХристосвоскресна,тукудагопрославувамепочетокотипретскажувањетона вечниот живот со Бога, кој ќе дојде заобновеноточовештво.Какоштопрвиотденодсоздавањетобешепочетокотнаденовитевовремето, такаиденотнавоскресениетоХристово е почетокот на деновите надвород времето, односно, исполнувањето наветувањето на нашиот Господ за иднотоЦарство,кадештоГосподесèвосè.

10


J. Rastorgujev

Иоваамалаплаштаницанèпотсетуванаониедалечниденови,коганашиотСпасител,,вопониженвид“слезеназемјатакакоБогочовек;слезе,зашто,,Богтолкуговозљубисветот,штоГодадеСвојотЕдинороденСин,тасекојштоверувавоНего,данепогине,нодаимаживотвечен“(Јован3,16). Премногубилтежокгревотнанепослушностанапрвиотчовек,гревотнанеговотонеисполнувањенаБожјата волја, но уштепоголемабилаљубовтанаБога кон човекот,кој се заглавил во калта на гревот и се наоѓал ,,во темнинаи сенка смртна“. Злобниотѓаволгопредизвикалгревот,агревотзапоследицаморалдагоимазлото,односно,смртта.Човекотзападналвоволшебенкругодкојнемалоизлез.Несамофизичкатасмрт,тукуидуховнатасмртпочналадалебдинаднеговиоткратокземенживот.Исполнетсоочајаниеи во душевнимаки човекот ја признал суетата наживотот, па проговорил: ,,Суета надсуетите-сèесуета!“(Проп.1,2).Смрттавладее,управуваизаповедавотекотнацелиотживот.Тааепосилнаодживотот.Итуканемаспас.Ноитогаш,воминатотонастаритевекови,вовреметонаробувањетонагревотисмртта,веќесенавестувалазоратанановиотживот.Ине самоизбраниот еврејскинарод, тукуинезнабожечкиот свет, кој исто така

Koja e smislata na Hristovite stradawa?

Повторно плаштаница, повторногроб... И сега како и секоја година ниепредсебејаимаметажнатасликанаИсусХристос, Кој дава живот на сè, а СамиотОнвопреграткитенасмрттасегалеживомалиотгроб. Он, Кој е бесконечен во Својатабожествена љубов кон луѓето, со злобаи неправда е сместен во тесен простор.Повторно светата Црква во нашата свести во нашите срца ги обновува светите испасоносни спомени и длабоки мисли.Колку многу христијански поколенијаниз минатите векови црпеле моќ предсветиот гроб на Спасителот, од тој изворкој е исполнет со благодатни утехи вотешкотиите однашиот трновит земенпат.Ќепоминатуштемногувекови,носилатаназборотзаХристоватасмртзасекогашќеостанедуховнахраназахристијаните. Со тажнимисли ние пристапувамеконсветатаплаштаница,носејќигисвоитемали,личнитагиимакипредОној,Кој ги зедеврзСебегревовите, страдањата имаките на сите луѓе, нацелоточовештво.


11страдалвомракотнанезнаењето,јанасетувалзоратанановитедни. ЅвездатаодЈаков,жезолотодкоренотнаЈесеј,Месијата,очекуваниотСпасител...ИОндојде...Идонесеновазаповед-заповедзаљубовта.Но,човечкатанеправдабилауштепосилна.КакоБожјиСинОнзнаелдекадоброволнотргнувавосмртизнаелдекаволуѓетосèуштеимаголемазлобаиомразакондоброто.Сепак,споредСвојатабезмернаљубовОнсклучилновзаветсоискупеноточовештво;завет,којезацврстенсоНеговатасмртипрославенсоНеговотославновоскресение.ОваХристовослужење,когаОн,,јададедушатаСвојазаоткупнамнозина“(Мат.20,28),постанувапојдовнаточказановиотблагодатенживотначовештвотокоеепрепороденосоХристовиоткрст.Чесниоткрстзанасстанува,,чуварнацелатавселена“.ИкрстотштогоноселХристосстанувазадолжителензанас,заштопрекукрстотОннигоотворановиотпат,патотконнебото,кадештотребаниедасеупатиме,соблекувајќигоодсебестариотчовекипримајќинованасоканаживототвоХриста. Во што, пак, се состои доброволното страдањена Исус Христос? Целта на Христовото доаѓање наземјата се состоела во воплотувањето на Неговатабожественаљубов,која несепокажувасозборови,тукусоделаивистина. За да стапи во врска соисториското човештво Христос требало да гипримиврзсебемаките истрадањатанареалниотчовечки живот. Он сакал да го победизлотонесоуништување на животот, туку сопобеда над злото и страдањата восамиот живот, во неговите реалниуслови. Силата која ги измирилаБога и човекот била љубовта вонејзинитенајвисоки форми. Затоа вохристијанството нема отстапки одборбата со злото, какоштопостоивобудизмот,кадешто човекот доаѓа досознаниенасвојата бе спомошно ст,самотија и ништожност, пакако резултат на сето тоа доаѓа допрекинвоборбатасо злотоипотопувањево нирвана, во н е п о с т о е њ е .Проповедајќи за време на целиотСвој земен живот за активната борба созлото и покажувајќи го секогаш патот наактивното совршување во тоа дело, Исус Христосдалличенпримеркакоможедасепобеди злото, какоОн,бидејќивосèбилсличенначовекотосвенво гревот, какобезгрешеннемалпотребадапостиида семолинаБога,сепак,тоагонаправилзадагоправатистотоилуѓето.Овабилесамопомошнисредства,додекаглавниотпсихолошкимоментнанашиотсојузсоБога,ХристосгодалвоСвојатамолитвавоГетсиманскатаградина.ВоовојактсепокажаласетаапотеозанаситеНеговипреживувања,страдањаимакинацелотогрешночовештво. ЗарадичовечкитегревовиОнтргнувавосмртисетоонаштотребалодагоистрпичовештвотозасвоитегревови,сетотоасеконцентрираловоНего.Сонајостратаболка,сосетатежинанагревотиначовечкатамрачност-сосетооваОнморалдасесретне.ОбичниотстраводсмрттатолкумногунеГовознемирувалХристовиотдухичистатаневинадушанаСинотчовечки.Честопатиинајзакоравениотзлосторникиразбојник,какоиневиниотчовек,восознаниетонасвојатаправичност,мирноибезстравтргнуваатнагубилиште,паспоредтоа,нитукајХристанеможелодаиманикаковстрав.НегосмрттанеГоплашела.


12

Ималонештомногупоголемоодсамиотстраводсмртта.Тоабилотаинственататежинана гревот одцелиот свет којаГоисполнувала срцетонаСпасителот.ПрибожественатабеспорочностнаСвојотчовечкиживотОнморалдавкусиодгорчливатачаша,затруенаодгревотичовечкатанеправда.ОнморалврзСебедапримиодговорностзарадичовечкотобеззакониеинеправда,коидовеледоможностназадоволувањенаБожјатаправдасамонатаковначин-Он,БожјиотСин,даодивосмрт.Јасносевиделоколкумногубиластрашнасилатаназлотовосветот,когазаискупувањесебараложртваодСамиотОн.ТоазначелодекаОн,соСвојотсрдечендух,исполнетсобескрајнаљубов,гопочувствувалсетоонаштоенајодвратновочовечкатанеблагодарност, јапреживеалсеталицемернаиотровнасекојдневностназемниотживот,почувствувалдекаиНеговиотизбраннародеисполнетсокрајнаомразаконНего,Којбилвоплотенаљубов,чистотаидобрина.Неговатаоблекакојабилабелакакокрин,светлакакосончеватасветлина,одеднашседопреладовалканицитеинечистотијата,коисесекојдневнапојававочовечкиотживот. ИСамиотОн,напуштендурииодСвоитеученици,споредСвојатачовечкаприродаиводушевнанемоќизвикува:,,Оче,некаМеодминеоваачаша“.Но,таамоменталнаслабостсоновиодлучувачкистав: ,,Но,некабидеволјатаТвоја“,кадештојапокажуваСвојатацврстина ,,поучувајќинèинаскакотребада јаизвршувамеБожјатаволја“(светиЈованЗлатоуст).СознаниетозаогромниоттоваркојврзСебегопримилБожјиотСинидуховната

напрегнатост биле премногу мачни, па дури и прекумерно тешки, па какошто кажуваевангелистот,крвавапотпаѓаланаземјатаиангелоднеботослеголзадаГозакрепнува.Значи, толку голема била Неговата мака, такашто била потребна и објективна помошоднебото,којабијаодржувалаворамнотежаидушевнатасостојба,пазатоаХристосидоброволнопострадаиниподаривоскресениевоновиотблагодатенживот.ЗатоаЦркватаможепобедоноснодапраша: ,,Смрт!Кадетиеосилото?Пеколу!Кадетиепобедата?“.СоСвојатасмртивоскресениеИсусХристосì јаосигуралпобедатанаЦрквата,заштосамоодовојмоментпочнувареалниотживотвонеа,заштоаконебешевоскресението,залуднабибиланашатавераиапостолскатапроповед,какоштовелиапостолотПавле,асосамототоанебиималониЦрква,небиималониновблагодатенживот.ЗатоаЦркватаинèповикувадапристапимеидасепричестимевоголемиотДен-Велигден,одродотнановотолозје,одбожественатавеселбанаХристовотоцарство“.Цркватанèповикувасобожественавеселба,совеселбанаживототвоЦрквата, заштокојживеевоЦрквата,живеевоХриста,акојживеевоХриста,живеевоблагодатта.АкоИсусХристосјасоздалСвојатаЦрква соСвојата крв, односно, соСвоето спасително страдање, бидејќи реколдекаоваекрвтанаНовиотзавет-новиотсојуз,новиотдоговормеѓуБогаилуѓето,тогашсосемаприродноедекалуѓетомораатодсвојастранадагиисполнатситеусловизадабидатполноправничленовинацрковнатазаедница,задасесоединимепотполносоНегоидапостанемегранкиналозата.ЗатоајаимамесветатаТајнаПричест,којанèпотсетуванадуховнотоединствосоХриста,нèпотсетуванаНеговитестрадањаимаки;ОннèповикувадабидемеНеговисоучесницивоситенашичувства,намериидела.Атаквоучество,таквозаедничарењесоНегонеседаватолкулесно;зашто,иакониедаденаблагодат,гревотвонассèуштеесилениЦркватабуднобдеенасекојнашчекоривнимателнонигиподаваовиесредствазаспасението,односно,заослободувањеодгревотидуховнатасмрт.КакопримерзатакватапобеданадсмрттаХристосналуѓетонеимгинагласуваСвоитефизичкистрадања,тукуморалните,заштолуѓетовоСтариотзаветдоброволносеоткажувалеодсвојотживотспоредБожјатаволја,папосакалетиесамитедабидатбоговиидастанатизворицелнасвоитенамериидела.Заремнатаковначинтиенестаналедуховнимртовци?


13Да,станаа!Затоапотребнобилодасеизвршинивновоскреснувањеодмртвите,нотоанеможелодасеизвршибезстрадање,безсмрт.,,Акозрнотонеумре,немадаоживее“.Акосмрттаефизичкоуништувањенаживототодтелото,тогашдуховнатасмртеуништувањенадобротоначеловолуѓето,почетокнацарствотонагревот;асмрттанагревот,пак,еуништувањенагревовниотживот.Какоглавенпсихолошкимоментвочовекотповторносе јавуваборбатамеѓудва човека: старозаветниот - законскииновиот - благодатниот.Ако за старозаветниот човек била невозможна борбата против злото и создавањето наБожјотоцарство, заштотоабибилоборбанауниверзалноточовештвопротив злотонауниверзумот,тогаштааборбанановозаветниотчовекмуеолеснетасофактотштоИсусХристосвеќегопобедилзлотокакоуниверзално-космичкипроцес,анамни јаоставилборбатасоличниотгрев.Но,итааборбаимапотребаодситедуховнисилиначовекот,заштоБожјотоцарствонасила седобива; човекотморачекорпочекордаодипопатотнадуховнотоиздигнување,коносвојувањенацарствотонебесно.ИакоХристос,КојнèљубиигипонесенашитенемоќииболестиврзСебе,когавоСвојатадуша јаопфатилсетаонаатагакојачовештвотојаноселозарадисвоитегревови,когаОнплачеитагувадоизнемоштеностзарадиситегревовинасветот,тогаш,многуимеполесноналуѓетодаплачатсамозарадисвоителичнигревови.Сознаниетозасвојатагрешностисоздавањетоодвратност кон гревот создаваат премин кон сострадалноста за гревовите од другителуѓе,асотоаиконуниверзално-космичкотозло,што,пак,веќенèобраќаконНеговиотживот,какоштоговорисветиотапостолПавле,деканиеучествувамевонеговитестрадања(спореди:Фил.3,10).Одрекувањетовосебеодстариотчовек,којеврзанзазлотовосветот,какоиискренотопокајаниезанаснавистинасепрезирисрам(спореди:1.Кор.4,9).,,Накаковначиндагоозаконимевосебеовастрадање,какодасеубедимесебесидекаовојпрезир,всушност,еслава?ТоаќеможемедагонаправимесамосоприфаќањенафактотдеканајвишатаПравда,предвечниотРазумнисеоткритокмувоспасителнотострадање.ДанèискуписострадањаиданèпримивоСвојотживотможелсамосличенчовекнанас;тогаш,етезоштосамоБогочовекотСтрадалник,УмрениотиВоскреснатиотможедабиденашСпасител“(МитрополитАнтонијХраповицки).ВоИсусХристоснашитепокајничкистрадањадобиваатновакарактеристика,новоосветување,тиезанаспрестануваатдабидатстрадањаистануваатрадост. ВотаканареченатапрвосвештеничкамолитваХристосговоридека,,живототвеченетоа,даТепознаатТебеЕдиниотвистинскиБог,ииспратениотодТебеИсусаХриста“(Јован 17, 3). Овде Христос не го подразбира простото знаење, теоретското знаење научењетозаверата,тукутежнеењетонасрцетоконБогаиХристос,вистинскатаљубовдасеостваривонашитесрца.,,ОчеПраведни...имгообјавивиметоТвое,иќегоизвестувам,таљубовта,сокојаМевозљубиТи,дабидевонив,иЈасвонив“(Јован17,26).Таканекабиде,Господи!

Превододруски:протојерејЗлаткоАнгелески


Поповодпразникот„НеделанаПравославието“воСоборниотхрамнаПовардарскатаепархија „Св. вмч.Пантелејмон“ воВелес, на 16. 03. 2008 год. беше одржанаДуховнаАкадемија,накојаепархискиотсекретар,ѓаконотВлаткоСтоименовгизапознаприсутнитесоисторискитеоколностинаСедмиотВселенскиСобор,накојповторнобеавоспоставенииконите во храмовите, како и со теологијата на иконата. На Духовната Академија ипретходешеВечернабогослужбанакојаприсуствувашецелотопатствонаПовардарскатаепархија,аманифестацијатабешезбогатенаисовелелепнитезвуцинацрковниотхор„Св.вмч.Пантелејмон“. МитрополитотПовардарски г.Агатангелистакнадекана овој ден,секојагодинатрадиционалноќесеодржуваатсличниманифестации.

D u h o v n a A k a d e m i j a

14

Празникот Недела на Православието е востановен во 842 лето Господово како победно празнување над конечниот пад на иконоборството и повторно

воспоставување на почитувањето на иконите. Оттогаш свечено се прославува во првата Недела од Великиот пост, како спомен на торжеството на вистинската вера

не само над иконоборството, но над сите ереси.


15

Ако накратко јапогледнемеисторијатанаВизантија,ќезабележимедека со почетокот наVII век во нејзинатаисторија започнал еденнов период. VII век сезавршил со анархија иопасностодпропаѓањенацарството. На почетокотод VIII век, Арапите годржеле Цариград подопсада, а внатрешностаод царството била лесенплен за освојувачите.Царството го спасилЛав Исавријанец, којпотекнувалодисточнитепокраини, и е еден одмногубројните војнициво византиската армијакои стигнувале донајвисоките чиновии врз кои де факто сеодржувала империјата.Лавгипоставилосновитена новата Исавријанскадинастија. Лав инеговиотсинКонстантинКопроним преку низапобеди, ја поправилеположбата и однатрего зајакнале царствотосо сериозна државна,

воена, административнаиекономскареформа. Оваа реформа јапретворила Византијаод светска империја ворелативно мала држава,вокојасèбилоподреденона потребата за да сеоддолее на притисокот- од исток од исламот,од север од Словените,од запад од Норманите.Можеме да кажемедека, Римската Вселенаконечно се претворилавоВизантија. За Црквата овојнов период започналсо нова криза, којазасекогаш во нејзиното

паметење ќе ги втиснеимињата на царевитеИсавријанци.Н о в а т акриза е иконоборството,противкоеборбатаќетраеоколу век и половина. Запричините за појаватана иконоборството вотеологијата,философијатаи историјата е зборуваномногу. Едни во негогледале влијание намуслиманскиот исток сонеговатазабраназачовечкипретстави, обид да сенаправинекојпсихолошкикомпромис со исламот;Некои во него гледалепрв бунт на секуларнатаидеја и култура, борба

РефератпрочитаннаДуховнатаакадемијапоповодНеделатанаПравославието

ѓакон Влатко Стоименов

Во Името на Отецот и Синот и Светиот Дух.Ваше високопреосвештенство, почитувани оци, драги браќа и сестри,


16

за ослободување од„сакралноста“ која гигуши уметностите;Трети, пак, вои к о н о б о р с т в о т овиделе една новаексплозијанаелинскиот„спиритуализам“, закој почитувањето наиконите, претставувалопојава на сетилното,односно материјалнотово религијата. ОдX век па наваму,станало вообичаено,сета одговорност запојавата на ереста инејзиното ширењеда им се префрла нацаревите. М е ѓ у т о а ,мнозина православнитеолози сметаат декаспорот околу иконитенастанал најпрво восамата Црква, а дурипотоа во него одлучносе замешала државнатавласт. Почитувањетона иконите има долгаи сложена историја.Раната Црква не гипознавала иконите вонејзиното современо,догматскозначење. Почетокот нахристијанската уметност(сликарството вокатакомбите), ималоединствено символиченкарактер. Тоа небило изобразување(претставување) наХриста, светителитеили разните настани одисторијата на Цркватакако на иконите, тукутоа било изразувањена одредени мисли за

Христа и Црквата и тоапред сè, изразување

на Светотаинскотоискуство наКрштениетои Евхаристијата, прекукои на оној кој ќеповерува му се даруваспасение. Уметноста вокатакомбите, всушностбила причина запојавата на една новасредновековна,потполнорелигискаихристијанскауметност,којапостепенопуштила свои корени,како на Исток, така ина Запад од царството.За да се појави оваауметност,билопотребноликовите и телесно- душевните формида постанат духовни,н а т у р а л и с т и ч к а т ауметност да постанетрансцендентална. За даоживее и да се прероди,уметноста морала дасе одрече од себеси и

да се нурне (потопи)во крстилницата,односно во чистатастихија на верата.Така, за уметностаможеме да кажемедека го прифатила„покајанието за својживот“исеизмилаво„бањатанаповторнотораѓање“, за да бипостанала„новатвар“.Иконата била плодод оваа „обнова“ науметноста и нејзинотопојавувањееповрзаносо откривањетона смислата наБ о г о ч о в е ш т в о т оХристововоцрковнатасвест. Нејзинотопојавувањееповрзано

со откривањето наполнотата на Бога, Којпрестојува во Христателесно. Бог никојникогаш не го видел, ноНего во потполност ГообјавилЧовекотХристос.Во Него Бог станалвидлив, а тоа значи Богстаналиопишлив.ЛикотнаЧовекотИсусеЛикотБожји, бидејќи Христосе Богочовек. Значи, акособлагодаттанаСветиотДух светот и неговататвар можат да бидатосветени, и хранејќи гонашетотело,можатдагонахранат и нашиот духили поточно „целиот“човек,аколеботивинотонè причестуваат соТелотоиКрвтаинèправатучесници во СамотоТело и Крв Христови,тогаш претставата и


17изобразувањето наХриста, кое е дело начовечката уметност,може да биде исполнетосо благодатта наНеговото присуство иНеговата Сила и тоаможедапостаненесамоикона, туку и духовна

реалност. Самиот збор„икона“, потекнува одгрчкиот термин „икон“- што во македонскипревод би значело сликаили портрет. Смислатана самата православнаикона е тесно поврзанасоЛитургијата. Иконата е аспектилиделодправославнатапобожноститеологија.Задајаразберемесмислатанаиконатаќеморадасезадлабочимевонејзинатадогматскасуштина.Овденакраткоќепроговоримезадогматскатастрананаиконата. Православнитетеолози, не ја сметаатиконата како производна творечката фантазијана човекот - уметник,всушност тие за иконатавоопшто не мислат декае дело на човекот, тукутие неа ја сметаат заодразнасамиотНебескиПралик. Иконата воизвесна смисла е прозор

кој се наоѓа помеѓуземниот и небесниотсвет,прозорпрекукојсеодразуваат вистинскитецрти на НебеснитеПраликови. Ликот наХриста,наМајкатаБожјаи на светителите, кој сеизобразува на иконата е

вистинскиотЛик,односноотпечаток, наНебесниотПралик. Преку иконитенебесните ликови сеобјавуваатназаедницатаи со неа се соединуваат.Значи, православнататеологија учи декаиконитегипретставуваатархитиповите, образите,праликовите на светителичности од небесниотсвет. Во иконата, одуште една страна, сеоткрива длабочината наХалкидонскиот догмат итааìдавановадимензијана човековата уметност,бидејќи Христос мудал нова димензија насамиотчовек.Зашто,доХристовотовоплотувањебиле можни самосимволи, само „сенки“.Во извесна смислацелиот свет е полн со„природни претстави“наБога,нонештососеманово почнува од онојмомент кога „Логосот

стана Тело“. Бог до крајсе соедини со човекоти токму заради тоа,претставувањето наЧовекотХристос,воистовреме, е претставувањеи на Самиот Бог. ОтецЃорѓи Флоровски ќерече: Сè што е човечко

во Христа, веќе е живлик на Божественото.Во ова соединување исамата твар се обновуваи постанува достојна запофалба. Тоа значи декасè во светот и самиотсвет по Воплотувањетона Бога добива новасмисла, сè станувадостапно за осветување,самата материја стануваносителнаСветиотДух,такаштотааповеќененè одвојува,тукусеоткривакакопатконсоединувањесоНего,односно,патконсоединувањесоБога. Почитта којаим се укажува наовие изобразувања(претстави) на иконата,се разликува одпоклонувањето кое Мудоликува единствено наБожјото Естество. Честакојасеукажуваналикотизобразен на иконата сеповрзува, како што веќерековме,соПрволикот.Ионојкој сепоклонувана

18


иконата, всушност не сепоклонуванадаскатаилибојата или материјатаод која е направенаиконата, туку сепоклонува на Личностакоја на неа е изобразена( п р е т с т а в е н а ) .Така, со догмата за

иконопочитувањето сезавршува догматската „дијалектика“наепохата на Вселенските Собори,која во својот центар гиимала двете основнитеми на христијанскотооткровение: Учењето заСветаТроицаи учењетоза Богочовекот Христос.Во оваа смисла, вератана светите ВселенскиСобори и верата наСветите Оци, е вечна инепоколебливаоснованаПравославието. Г о л е м а т азаштитничка направославието, царицатаИрина, била главниотиницијаториорганизаторнаVIIВселенскиСобор,одржанвоНикејаво787г.,накојеутврдендогматотзаиконопочитувањето. Овде секако, ќемораме да ги спомнемеголемитеоцииборцизаправославието св. ЈованДамаскин, св. НикифорЦариградски,св.Тарасиј

Цариградски, св. ТеодорСтудит, кои своетоаскетско искуство гоимааттеорискиобјаснетои врз чие објаснување,почива самата догмаза иконите. Но, иакопобедено догматски,и к о н о б о р с т в о т о

воскреснало веднашпо смртта на царицатаИрина, за чие време,во Црквата и воИмперијата, ималорелативенмир.Царевитенаследници на Ирина,ги обновиле прогонитеза иконопочитувачите.Конечната победана Православието,повторно е постигнатаблагодарение наедна жена. ЦарицатаТеодора, веднаш посмртта на својот мажТеофил, ги прекиналапрогоните. Во март 843г. на патријаршискиотпрестол дошолМетодиј,еден од постраданитезаради почитувањетона иконите. И така,по отфрлањето наиконоборечката ерес,во првата недела одВеликиот Пост на 11март843г.,воСоборниотхрам „Света Софија“,свечено било огласеновоспоставувањето на

и конопочи тување тои овој ден останалво спомен на ЦелатаЦрква како ден когасе слави „Победатана Православието“,од тогаш па наваму,секоја година во прватанедела од Великиот

Пост, Црквата ја славипобедатанадпоследнатаод големите ереси исвечено огласувајќија Вистината, од себеги одлачува сите ониекои таа Вистина не ја признаваат.За„Победатана Православието“,можеме да кажеме декае еден вид епилог наепохата на Вселенскитесобори.Исегаисекогашивовечнивекови,

АМИН.


19

Преданието и Божјите луѓе Прашањетоевакапоставено:какоможемедајапроверимевистинитостанаПреданието?ПатријарситеодИстокгодадоаследниоводговорвонивнотопослание:„БранителнавератаетелотонаЦрквата,атоаенародот(λαός)“.НародотБожји,земензаеднокакоцелина,поседувадуховносетилосокоештоможедасепроверидалиеилинее,идокојстепен,нашитедејанијаипроповеди(κηρύγματα)севосогласностсоживототизборотнасоборнатаЦрква.НаовојначинПреданиетоезаштитеновнатревоцелотоцрковнотело.ЕрархијатанаЦркватаучи,односноготолкуваПреданието,анародотвосвојатацелосностправидекларациивоврскасонивнатаверностнаПреданието.Овдеимамевнатрешенреципроцитет.УчителитенаЦрквата го толкуваатПреданието, го пренесуваатЕвангелието до народот, анародотпресудувадалионатолкувањекоеимепренесеноеавтентичноилине.ОвазначидекаситекоиготолкуваатЕвангелиетоникогашнеможатданегоземаатпредвиднародот,заштонародотвосвојатацеловитостеносителнаПреданието.На овој начин, и оние кои поучуваат и оние кои се поучувани, и ерархијата инародот, конституираат целина која се труди околу чувањето на вистината, зазаштитаиразбирањенаПреданието.Секојодсвојаспектпридонесувазаистатазадача.ЕрархијатаизнесувасудзаПреданието,анародотрасудувазасудовитенаерархијата.Наовојначинсеодобруванејзинотоучењеинејзинитеодлуки.Когасв.ПавлеимнапишанаСолунјаните,„чувајтегипреданијата“(2.Сол.2,15)тојгопотврдуватокмуова:правотокоегоиманародотзадагочуваПреданиетоидаотфрласекаквитуѓиелементи,коиможатдавлијаатврзчистотатанацрковниотживот. На овој начин целото тело ја извршува огромната задача за чување навистинитоста на Преданието. Со инстинктот кој доаѓа од самото искуство наПреданието,имаспособностдаконстатираштосесодрживоconsensuspatrumetapostolorumаштоостануванадвороднего.Овапосебносетило(чувство)коегопоседуванародотБожјиикоенакрајлуѓетогиправи„чуваринаверата“нееништодруго,освенплоднаопитотпроживеанодапостолитеиприменипроживеанодотцитеисветителитенаЦрквата,иживосочуванвосекојисторискипериоднаЦрквата.Споредова,тоаеидентитетотнаискуствотокоејапотврдуваверностанаПреданието.Низвековите,ЦркватагопроповедаиживееистотоЕвангелие,истатавистина.И,серазбира,оваавистинанееидеја,концепт,тукупосебналичност,богочовечкаталичностнаХристос (Јован14,6).Тогаш„Христосеиствчера,иденес,ивовеки“(Евр.13,8),иСветиотДухКојгооживуваверниотнародБожјиигообезбедуваединствотонаживотот.Споредова,искуствотонаверниотнародБожјиденес,неепоразличноодискустватанаапостолитеисветителите.ОваееднотоиистоискуствонанародотБожји,коевсушностеверностконПреданието. ОчигледноедекакогазборувамезаверностконПреданиетонејалишувамеЦрквата од правото, ниту ја доведуваме под прашање нејзината обврска, да

Pravoslavno sfa}awe

prodolènie od minatiot broj


20

ја изразува на нов начин, кој одговара на потребите од секој период, едната уникатнаевангелска порака. Наспроти ова, верноста кон Преданието често пати нè присилувада се откажеме одформите ишемите наминатото.Такашто верноста конПреданиетоникогашнегиспречувашеотцитенаЦркватавоизразувањетосоноватерминологијаимодерно,сèонаштоЦркватавеќегоимапроживеаноиискусеноуштеодсамиотпочетокнанејзинотопостоење.Оттука,штоидабешеформулираноодотцитеилиВселенскитеСобориподоцна,токмузатоаштотоапроизлезеодистатасоборнаполнота,имаеднаквавредностиавтентичностсосèштобилокажаноуштеодсамиотпочеток.

Предание и преданија ОвдеенеопходнодасепотсетименаразликатапомеѓуПреданиетоипреданијата.Воонаштогонапишавмедосегајаимавмепредвидовааразлика.Човечкотопреданиенетребада семеша со соборнатаполнотанаживотот воЦрквата, со еднотоуниверзалноПредание.СпротивнонаоваедноПредание,коејаконстируирасвестаиидентитетотнаЦркватанизвековите,преданијатаседелоначовечкираце;тиедоаѓаатисизаминуваат,семенуваатидополнуваат,отфрланисеилиподдржувани,возависностоддуховнатаклимакојапреовладува.Овиепреданијаможатдабидаткорисни,позитивниикреативни;ноистотакаможатдабидатибеззначење,илидуриипроизводначовековатагрешност.МожноедапомогнатворазбирањетонаПреданието,нотогашповторно,истотакаможедастанатнепремостливапрепрекавоприближувањетонахристијанскатапорака. Затоа,когазборувамезаПреданието,немислименаситеониечовечкиелементикоисесретнуваатвоисторискатаЦрква,тукунаедниотиединствендепозитнаверата,којсенаоѓавоЦрквата,изарадикојЦркватае„столбитврдинанавистината“(1.Тим.3,15).ЗаедничкатаДоктринарнакомисијадоговоренаодвселенскиотпатријархиархиепископоткентерберискизаконсултациивоврскасосогласувањатаиразликитепомеѓуАнгликанскатаиИсточноПравославнитеЦркви(1930)гоиздадеследновосоопштение: СесогласувамедекаподСветоПреданиегиподразбираме,вистинитекоислегоаоднашиотГосподиапостолитепрекуОтците,коибеаисповеданиедногласноиконтинуирановоцелатаЦрква,исепредадениподраководствонаСветиотДух. СèштоенеопходнозаспасениеможедасенајдевоСветотописмокакокомплетирано,објаснето,протолкувано,иразбрановоСветотопредание,подраководствонаСветиотДухКојпребивавоЦрквата. Сесогласувамедека,ништоодонаштосесодрживоПреданието,неевоспротивностсоСветотописмо.Иакоовиедвеможатдабидатлогичкидефиниранииистакнати,сепакнеможатдабидатодвоениеднооддруго,нитупакодЦрквата.

Светото писмо и Преданието СегаенеопходнонакраткодагоиспитамепрашањетозаСветотописмоиПреданието.Општокажано,СветотописмоиПреданиетонетребанитудасеодделуваатнитудасемешаат(„иакоовиедвеможатдабидатлогичкидефиниранииистакнати,сепакнеможатда бидат одвоени едно од друго ниту пак од Црквата“). Светото писмо и Преданиетоконституираат една неделива целина, едното се содржи во другото. Или ако сакаме дабидеме поексплицитни, Светото писмо се содржи во Преданието. Апостолот ПавлесосемајасновеливоПосланиетодоСолунјаните:„Браќа,стојтеидржетегипреданијата,штогинаучивтебилопрекунашетослово,билопрекунашетопослание“(2.Сол.2,15).ПреданиетоеканализирановоЦркватапрекузборилипрекуПисмото.Овденемаодносна надреденост или подреденост. Кажаниот збор и Писмото поседуваат поврзаност исогласност,меѓусебноисполнувањеипотврдување.Какоштовелисв.Василиј:„иобетеимаатеднаквасилазапобожноста“.Исв.ЈованЗлатоустдодава:„тиенегипренесоаситенештапрекупосланија;многуработибеапренесенибезпишување.Насличенначин,и


21овиедвеиобетесеверодостојни.Преданиелие?Тогашнесераспрашувајповеќе“. Возападнотохристијанство,разликатапомеѓуСветотоПисмоиПреданиетобешепосилноизразена.Такаштотиедурисесметаникако„дваизворанаОткровението“(Рим)или поинаку,Преданието е комплетно отфрлено такашто се создаде концептот на solascriptura (Реформацијата).Всушност,немаразликапомеѓуРимиРеформацијатавоовојпоглед.ИводватаслучаиразликатапомеѓуСветотоПисмоиПреданиетоенагласена.РимгигледаСветотописмоиПреданиетокакодваизворанаверата,додекапакРеформаторитесе одлучија само заСветото писмо. Во двата случаимислењето декаСветото писмо иПреданиетоседверазличнинештаепретпоставка. Противоваагледнаточка,којанакрајотјасведувадуховнатаврскапомеѓуСветотоПисмо и Преданието на една легална (на еднаквост или супериорност), Истокот гопоставувасвоеторазбирањезанештата,штоебазирановрзначалото,декаСветотоПисмои Преданието сопостојат во Црквата. Црквата, раководена од Светиот Дух, го разбираСветотоПисмо(составеноподвдахновениенаСветиотДух)восветлинатанаПреданието(истотакаделонаСветиотДух).

Црква, Свето Писмо и Предание Содругизборови,ПреданиетоеСветописмопротолкуваноодЦрквата.ИтокмукакоштоЦркватагоразбираСветотописмовосветлостанаПреданието,така,насличенначин,горазбираПреданиетовосветлостанаСветотописмо.ПреданиетоеисполнетоодСветотописмо;токмузатоанејзинататеологија,теологијатанаОтцитеиСоборите,нееништодруго,тукубиблискатеологија. СветотописмоиПреданиетосеразбираатмеѓусебноипостојатзаедно.ОбетесесоединетинепоколебливосоЦрквата.СветотописмоероденовоЦркватаизаЦрквата,иПреданиетоуштеодпочетокотгоносипечатотнаЦрквата.ВоЦрквата,СветотописмоиПреданиетосепојавијаисесодржат.НаовојначинСветотописмо,ПреданиетоиЦркватасе меѓусебно поврзани преку внатрешна врска, хармонично сопостоење, меѓусебнодополнувањеисогласување.СветотописмоиПреданиетокакооткровенско-харизматични(благодатни) реалности се содржат во Црквата, којашто исто така е откровенско-харизматичнареалност. ОниекоигиразделуваатСветотописмо,ПреданиетоиЦркватадоаѓаатдопогрешензаклучокдекаилиСветотописмоесупериорнонадЦркватаиПреданието,илидекаЦркватае супериорна над Светото Писмо. Првото мислење се наоѓа помеѓу протестантскитетеолози,подоцнаиворимокатоличкататеологија.ОваахиперболаводиконпроменувањеназначењетонаЦрквата,иликонподреденост(субординација)иликоннадреденост.СтавајќијаБиблијатаврзилинадЦркватаиПреданието,јауништувамерамнотежата,јауништувамеканонскатапоставеност,игопреземамепрвиотчекоркониндивидуалистичкататеологијанадвородЦрквата.Оддругастрана,пак,идејатадекаЦркватаесупериорнанадСветотоПисмо, води конмислењето декаЦрквата е способна да го изнесе секој догмат од неасамата.СамоакоприфатимедекаЦрквата,ПреданиетоиСветотоПисмосе,нитуделливинитупомешани,бивајќисоединетибезмешање,ќебидемеспособнидаразберемедекасаматаЦркватаетаакојаможедагонајдевистинскотозначењенаСветотоПисмо,токмукакоштоСамиотСинеОнКојштоеспособендагиразберезборовитенаОтецот.

Превододанглиски:ѓаконЈаниМулев

Насловнаизворникот:ConstantineScouteris,

Paradosis:TheOrthodoxunderstandingofTradition,Sobornost4(1982),pp.30-37.

22


ЕднашгозапрашавместарецотПајсиј:Вие, отче, постојано зборувате да мислиме позитивно. Би

сакале да нè посоветувате како да се соочиме со следниов проблем.ЧестонидоаѓаатлуѓеивелатдеканекоисвештенициземаатмногупаризавршењенасветитеТајни,велатдекасвештеницитепушатиседатвокафеани,падуриговелатитоа,деканекоисвештеницисевплетканивонеморалниработи,генерално,жестокогиобвинуваатиизнесуваатдоказизадагиоправдааттиеобвиненија.Штодаимодговорименалуѓетокоигообвинуваатсвештенството? -Од искуство знам, дека луѓето се поделени на две категории.Трета категорија не постои; луѓето припаѓаат или на едната или надругата.Првитепотсетуваатнамува.Главнаособинанамуватае,деканеајапривлекуванечистотијата.Кога,например,муватаќесенајдевоградинаполна соцвеќињакоипрекрасномирисаат, таанеманида гизабележииќезастаненанекојанечистотија,штоќејанајденаземјата.Ќепочнедалетанаоколуиќесечувствувасосемапријатновосмрдеата.

Когабиможеламуватадазборува,ивиебипобаралеоднеадавипокажетрендафилвоградината,таабиодговорила:„Јасвоопштонезнамкакоизгледатрендафилот.Самознамкадеданајдамѓубре, тоалетиикал“.Постојатлуѓекоипотсетуваатнамува.Луѓетокоиìприпаѓаатнаоваакатегоријасенавикналедамислатнегативноивоживототсекогашгибараатлошитестрани,омаловажувајќигоиодбивајќигоприсуствотонадоброто“. Вторакатегорија се ониекоипотсетуваатнапчела, чија главнаособинае,секогашдабаранештослаткоипријатнозадасеспуштинанего.Когапчелатабисенашлавособаполнасонечистотија,носоеднопарчебонбонавоаголот,таабијазанемариласетаонаанечистотијаибисеспуштиланабонбоната.Когаодпчелатабипобараледавипокажекадесенаоѓаѓубретовоградината,биодговорила:„Незнам.Самоможамдатикажамкадеданајдешцвеќиња,сладост,медишеќер“.Таазнаесамозадобриработивоживотот,додекаониелошитеìсенепознати.Тоаевторатакатегоријаналуѓе,коиимаатпозитивнимислиијагледаатсамодобратастрананаработите.Тиесекогашсетрудатдагоприкријатзлотоза да ги заштитат ближните; напротив, луѓето одпрвата категорија сетрудатдагоизложатзлотоидагоизнесатнаповршина. Коганекојќедојдекајменеиќепочнедаобвинувадругилуѓе,медоведувавотешкаситуацијаијасмугокажувамовојпример.Тогашмувеламдаодлучинакојакатегоријасакадаìприпаѓа,задаможеданајдесличнинанеголуѓеисонивдаседружи“.

Муви и пчели

Извадок од книгата „Солзи за светот“


23

Ч е с т о п а т и ,професоритевобогословскитешколи внесуваат во своитеученициапокалиптиченстрав,одвлекувајќи ги нивнитечувстваимислиодреалниотцрковенживот. Пораноимаше монаси-преподобни,епископи-светители, а сега„неостананиеденправеден“.И тогаш, невозможно е дане се отиде во раскол („вознак на протест“), и така, битребало, двосмисленоста ибесконечната одговорностна историското постоење дасе разрешат со молњите наоткровението.

Затоа потребно е дасе напомене за плачот, којсе провлекува низ целатасветоотечкалитература,дасенапоменезатоа,деканикогашвоисторијатанаапостолскатацрква немало век, кој би сесметалза„златен“.Патака:

II век: „Сега ви зборувам

вам,коијаводитеЦркватаистоитеначело:нестанувајтерамни на злосторници.Злосторниците, во крајналинија,својототровгоносатвосадови,авие,својототровизлобагичуватевосрцето“(Ерма).

„Сета слава вибеше дадена и се исполнинапишаното:’ИјадешеЈаковисенасити,носеодвратиодтааљубов,иГооставиБога,Кој го создаде, и отстапиод Бога, Спасителот свој‘(5. Мојс. 32, 15). Па оттука

љубомораизавист,омразаираздор,гонењеинемир,војнаиропство.Затоасеоддалечивистинатаимирот– бидејќи сите го напуштија стравот Божји, станаарамнодушниконНеговатавера,негиследатНеговитезаповедииневодатживот,достоензаХриста“(светиКлиментРимски).

III век: „Не се гледа искрена побожност кај

свештениците,чиставеракајслужителите,милосрдиево делата, во однесувањето благочестие“ (светиКипријанКартагински)

IV век: „АЦрквата е речиси во таква состојба, како

штоеимоетотело:неманикаквадобранадеж:делатапостојаноодатконполошо“(светиВасилијВелики).

„Прашувашкакви се нашите дела?Крајно лоши.Цркви без пастири; доброто исчезнува, злото сепокажанаповршина;требадасепливаноќе,никаденема ѕвезди патеводителки. Христос спие“ (светиГригоријБогослов).

„ХристијанитегоуништуваатонаштомуприпаѓанаХриста,повеќеоднепријателитеиуништувачите“–светиЈованЗлатоуст.

„Епископите, кои се во заедница сомене, одмрзливостли,одсомнежинеискренодносконменели,несакаатдамипомогнат.Немипомагаатдуринивонајнеопходното“(светиВасилијВелики).

„Многумеболитоаштосветоотечкитеправилаповеќенедејствуваатисекојастрогостеизгонетаодцрквата“(светиВасилијВелики).

„Љубовтасеизлади,сенарушуваучењетонаотците,честисепропастивоверата,молчатуститенаблагочестивите“(светиВасилијВелики).

Итој„златенвекнапатристиката“билсличеннанашиотвектокмупотоашто,слушателинаЗлатоустиБогословбиленамдобропознатите„бабички“.„Ниесме Галилејци, луѓе презрени, ученици на рибари,ние,коизаседавамеипеемепсалмизаеднособабите“(светиГригоријБогослов).

\akon Andrej Kuraev


24

V век: „Некојгопрашалстарецот:каконекоисетрудат

во градовите и добиваат благодат, како древните?Старецотмуодговорил:тогашимашељубов,исекојго влечеше својот ближен нагоре; а сега, кога сеизладиљубовта,секојговлечесвојотближеннадолу,изатоанедобивамеблагодат“(Старечник).

VI век: Север Антиохиски сведочи за благочестието

вонегововреме:„Имаденовикогаслужатпомени,накоитребаситедадојдатвопрвиотред,нонакои,дабидемеискрени,негледаменитуеденверник.Самониеприсуствуваменабогослужбитеитребаистовременодагикажувамемолитвитеидаодговараменанив“.

АвваОрентеднашвонеделаотишолвосинајскатацрква,кинејќијасвојатаоблека.

–Старче,зоштонèсрамишпредтуѓинци? „ВиегорасипавтеСинајиникојништоневи

вели,аменемеукоруватезатоаштосумјаискиналсвојатаоблека?Отидете–поправетегоонаштостего расипале, и јас ќе го поправам она што сум горасипал“.

„Нашите отци до самата смрт запазувалевоздржувањеисиромаштија,аниесамогирашируваместомацитеипаричниците“(авваАтанасиј).

VII век: „Погледнете, светот е полн со свештеници,

но ретко можеш да сретнеш работник на ниватаБожја, зашто ние се согласуваме да се облечеме воепископскичин,ноданегиисполнувамеобврскитеод нашиот чин. Возљубени браќа, во животот наепископитеимаедноголемозло,коеметишти.Заданесипомислинекојдекасакамнекомудананесамличнанавреда, јас себеси прв се изобличувам за тоа зло;противмојатаволјајассепредадовнапобарувањатанаварварскотовреме.Тоа зло се состоиво тоаштосепосветивменаработиодовојсветиштонашитеделане соодветствуваатнадостоинствотоначинот.Гоотфрливмепроповедањето.Тоаштосмеповиканизаепископскичин,веројатноезанашаосуда,заштоимамесамоименаепископ,нонеидостоинство.Ониекоиниседоворени,отпаѓаатодБога,аниемолчиме;тиетонатвозло,аниенеимподавамерака,задагиизвлечеме.Зафатенисосветовниделаниестанувамерамнодушни за судбата на душата“ (свети ГригоријДвоеслов,папаримски).

VIII век: „Многу се изопачи сегашниот век и сиот е

исполнет со гордост и лицемерие. Може и да иматрудови,попримеротнанашитедревниотци,носе

покажува дека со нивнитедаровиникојнесеудостојува–бидејќиневотрудовите,тукуво простотата и смирениетосе јавува Бог“ (преподобенЈованЛествичник).

X век: „Што да им се каже

на оние, кои сакаат да бидатважнилицаисакаатдабидатпоставени за свештеници,архиереи и игумени, когагледамдекатиенезнаатништооднеопходнитеиБожественинешта... Ох, колку големабесчувственост и презиримамеконБогаиконсèштое Божествено... Зашто ни сочувството не го разбираме,она што се зборува, нитупак што е христијанство,не ги разбираме и не гизнаеме точно таинствата нахристијаните, а другите гипоучуваме. Одрекувајќи сеод Неговиот поглед, јавнопокажуваме, дека ниту смеродени,нитусмепроизлезениод светлината, која слегуваодозгора, туку уште каконедоносчиња, или, подоброкажано, пометнати бебиња,а ги грабаме свештенитечинови, се искачуваме наапостолските престоли. Анајлошоетоаштовонајголемдел со пари ги купувамесвештените чинови, и иаконикогаш не сме биле овци,сакамедагопасимецарскотостадо,атоасеслучувазатоа,за слично на животните,да ги наполниме своитежелудници“ (преподобенСимеонНовБогослов).

XIII век: Парискиот епископ

Гијом де Оверн зборува затоа, дека подивувањето наЦрквата станало такво, штосекој, кога ќе го види, паѓа


25воскаменетостиужас.„Тоавеќенееневеста,тоаебезобразно и сурово чудовиште, кое предизвикуваужас“.

Кон крајот на XVII век,грчкиотпроповедникИлија Минјатиј ја анализира својата паства и госпомнуваДиоген,којпријаснасончевасветлина,созапаленфенерворацетенаплоштадитебаралчовек.„Тешкомиедаправамспоредби,нотребадасекажевистината. Во тоа време, кога православието светикакосонценапладне,гокревамијасмојотсветилникнаевангелскатапроповед,влегувамвоцркваибарамхристијанин.Сакамданајдамбаремеденвоогромниотхристијанскиград,ноненаоѓам.Христијанинбарам,христијанин!Одамодместонаместо,задагонајдам.Гобарамнаплоштадите,помеѓугосподарите,нотукагледамсамосуетнавообразеност.Немахристијанин!Го барам на пазарите, помеѓу трговците, но тукагледам само ненаситна алчност. Нема христијанин!Гобарамнаулицитесредемладината,игледамкраенразврат. Нема христијанин! Излегувам надвор одѕидинитена градоти го барампомеѓу селаните, нотукајагледамсеталаганасветот.Немахристијанин...Јассакавдавлезамводворцитенамоќнитеисилнилуѓе,задавидам,данеиматамухристијанин,нонесеосмелувам,сеплашам...Ситеклирициимирјани,кнезови и сиромаси, мажи и жени и деца, младии старци отпаднале од верата, почнале да живеатнепристоен живот, нема ниту еден кој би живеелспоред верата. Христијани, вие кои без солзи гогледатеова!Аконесакатедаплачетеодскрушеност,тогашплачетеодсрам!“

Во XVIII век,црковниотживотвоНовгородсе опишува со овие зборови: „Од свештеничкотоневнимание уште многу наши Руси ќе отидат вопогубните ереси. Во Велики Новгород вака бешедо сегашнава1723 година, воцрквитепустош, такаштовонеделенденнемашенидва-тројца верници.А сега со архиерејска одлука, слава на Бога, малкупомалкупочнуваатдаодатвосветатацрква.Онамукадештоимашеподва-тројцавоцрква,сегаподва-триесетлуѓеимавонедела,анаголемитепразнициимаиповеќе,итоаодстрав,анепорадивистинскообраќање“.

Во XIX век свети Игнатиј Брјанчаниновја опишува сликата на духовното разрушување:„Бедотијаводуховнитешколи,којајавидоввовашитеобители,мепотресе.Новокојманастиртааневладее?Световнителуѓе,коидуховносехранатодСергиеватаПустина, имаат неспоредливо поголеми и поточнизнаења, отколку самите жители на манастирот.Живеемевотешковреме.„Неостананиеденправедникназемјата“.НастанагладзасловотоБожјо!Клучевитена познанието ги чуваат книжниците и фарисеите.

Самите не влегуваат, а имзабрануваат и на другите давлегуваат. Христијанствотои монаштвото ги живеатпоследните часови.Надворешната побожностсе запазува најлицемерно, алуѓетосеоткажалеодсилатана побожноста. Треба даплачемеидамолчиме“.

Неколку деценииподоцна идниот митрополитЕвлогиј (Георгиевски),по завршувањето напровинцијална духовнасеминарија, отишол воМосковската академијаво Сергиевата Лавра, изабележалдеканекоистудентии професори секојдневнопред почетокот на наставатасемолатпредсветитемошти– бил поразен од толкупосебна манифестација наверата. (А по катастрофатавоXXвекзанашитесегашнистуденти, напротив, да сеотиде наутро кај моштитена светителот – е внатрешнапотреба, незадолжително).Затоа,воXIXвек,професоротна Московската духовнаакадемија, Е. Голубинскиј,смета дека приоритет е „дасе воведе добро предавањеи учење во просветнитецрковни институции и да сеисфрлиоднивпијанствотонапрофесорите и учениците“.Но, „најтажно е тоа што,не само што не се исфрлапијанството, туку уште и сезголемува: пред четириесетгодининиекакодецарастевмевосело,средебаснословнотопијанство на свештенствотовоцелатаоколија,новокрајналинија, немавме слушнатоза случај, некој да умрел одпијанство;асегавеќезнаеменеколкумина но од нашитедругари и блиски, кои сизаминаа на оној свет поради

26


пијанство“. Во XX век,вонавечериетонагоркитенастани

од нашиов век, последниот протоереј на рускатацарскаармијаистотакавиделпустошвоцрковниотживот:„Тешкоедасизамислишнекојадругаслужбаназемјава,којабистаналатолкуразвратнаинеморална,какошто е архиерејската кај нас. Треба само да говидиме начинот како се доаѓа до архиерејски чин– за да признаеме, дека непријателот на човечкиотродмногусепотрудил,задајаизопачи,обезвреднинајвозвишенатаслужбавоБожјатаЦрква“.

И во времето на гонењата противЦрквата –немало само исповедници и дијаманти на верата.Сегашниот митрополит санкт-петербуршки Јованспомнува,декаподпритисокнавластавохрушчевскотогонење, од свое име, издавале чудовишни наредби,со кои им се забранувало на децата да одат воцрква.„Да,мачниденовипреживуваРускатацрква.Самите епископи гиразрушуваатнејзините темели,ги измачуваат бедните и ги исмеваат сите.Ете тие,епископитеодпоследнитевремиња,закоисемолелпреподобенСерафимСаровскиидобилодговор,данесемолизанив,бидејќиГосподнемадагипомилува!Паизоштонавистинадагипомилува?Требадагиказни.КолкусиТи,Господи,долготрпеливконнас,грешните!Спасија,Создателу,ТвојатаЦрква,којасеизмачуваодбезумствотонанејзинитеводачи“.

Покајанието, како начин за обновување

Црквата секогаш го чувствувала своетонедостоинство и го оплакувала. Но само затоа таауспеала да го зачува својот дух. Токму плачот нанејзинитесветителизасвоитегревовиизацрковнитепороци,билнајдобриотзнакзасèуштенеумртвенотодуховно здравје. „Таквитемисли не ме оставаат нидењениноќе,госушатмојотмозок,гоистоштувааттелото,мелишуваатодсвежината,немидозволуваатдаодамсоисправенаглава.Тиегосмируваатмоетосрце, му ставаат вериги на мојот јазик и ме тераатда размислувам не за првенство, не за поправањена другите, туку за тоа, како самиот јас од себе даја истругам `рѓата на пороците“ (свети ГригоријБогослов).

Непознавањетонареалнатацрковнаисторијанèправинеспособнидаживеемеводенешновреме,бездабегамевоутопистичкиградови,изградениводалечнотоиидеализираноминато.

ЗборувавмезаметафизичностанаПреданието.Неговата „двојност“, (припаѓање на два света) неможе да не биде болна. Доколку христијанството еметафизичко,иимприпаѓанадвасвета–тогаштоанеможеаданебидепричиназарасцеп.Арасцепот,пак,

боли.Аконејачувствуваметааболка,тоаезнакдеканесмесени допрале до Другиот свет...Христијанствотоесолнарани,предсèнанашитерани,аненараните на незнабошците илијудејците.Доколкуние самитене доживееме болка од нассамите–неодсветот,тукуоднашетонесигурнобитие,неодконкретната постапка, туку одсамото устројство на нашиотживот–тогашниесменадвородПреданието.Надушатанеì елесносоХриста,нобезНегоìеуштепотешко...

Онаму, каде штоисчезнуватааболка,тамусераѓаконфесионална триумфалност,ритуалнанадменост,ипсевдо-подвижничка мизантропија...Впрочем, аскетиката велидека искушенијата излегуваатпоради нашиот неправиленоднос кон предметот наискушението.Неесветотлош,туку нашата маѓепсаност одсветот;неетелотолошо,тукутоа што го користиме за зло.Такаеитука:неелошотелотона Преданието, туку лошо енеговото примање. Патот за„очистување и обновување“на Црквата не се наоѓа ворасчленувањена „историскотохристијанство“, туку воразјаснување на сопственатацрковна, светопреданскаерархија на вредности. Немора да се укинува саботата.Доволноедасекажевокаководносетаасочовекот.

Превод од руски јазик:Никола Ѓорѓиевски,

апсолвент на теологијаНаслов на изворникот:Диакон Андрей Кураев,Традиция, Догмат, ОбрядМосква, 1995.


27

Тогаш Исус му проповедаше на народот и на учениците Свои, говорејќи: На Мојсеевото седиште седнаа книжниците и фарисеите.

Затоа, сè што ќе ви кажат да пазите, пазете и извршувајте; а според делата нивни не постапувајте (Мат. 23, 1-3)

Јас не сум добар човек, но она што го зборувам за Бога е вистина.

–МитрополитАнтонијСурожски

Како може „да се побие верата“

Отче!Вие навистина ли веруватево сето она што го проповедате, илиедноставно,таквавиеработата? - Кога луѓето, оддалечени одЦрквата,призапознавањемипоставувалепрашања од таков вид, на почетокот јасреагирав како на простотилак: непознатчовек,безбилокакваоснова,гообвинуваатза бессовесно лажење и лицемерие.Притоанамоетопрашање„Ашто,заремсамите вие не верувате во Бога?“ Ситемиодговараа:„Не,пасеразбирадекајасверувам во Бога, но мислам дека многусвештенициневеруваат...“Потоа ислушувајќи ги раскажувањатана таквите случајни соговорници, завпечатоците од свештениците што тиеги познавале почнав да сфаќам деканавистина, попусто се лутам. Не за тоашто јас би дознал многу новости засвештенството–наоваатематешкодеканештобимезачудило–поскоро,почнавда размислувам за тоа, каквипоследициостава,бирекол,нашетоснисходењеконсебеси, во душите на луѓето околу нас.„Неверниците не можат да ја побиваатверата, но верниците можат – кога неживеат според својата вера“ – велиархиепископотЈован(Шаховски). Додека бев мирјанин јас многу

грешев осудувајќи ги свештениците.При што не само за нивните очигледнигревови (јас тогаш немав видено толкумногу), туку едноставно ми се чинешедека некој свештеник „не е доволнодуховен“. Јас мислев дека штом ќеоблечешрасо (мантија), веќене емногутешкодастанешсветител,бидејќирасотообврзува. Едноставно да не грешиши духовните дарови ќе дојдат еден подруг. Откако примив свештенички чинмногу помалку ги осудувам собраќата-свештеници(навистина,продолжувамдаги осудувам архиереите, но со тој гревпотребниседругиначинизаборба). Честопати си спомнувам за еднаепизода од мојата младост. Имав околудваесет години. Јас гневно гледав воотецотН.,чиештооднесувањевоолтаротмиизгледашенедолично.Какоодговорнамојатаредовна„благочестива“–дрскост,отец Н. ми рече: „И јас на твои годинибевисткакотебе.Потоасетатаасветостнекадесеизгуби.Ќетевидамтебе,когатиќеимаштриесетгодини,ајасчетириесет“.Јас во себе избувнав – божем и јас ќебидам таков, - но сепак не изреагирав.ОтецН.,сегатиимашчетириесетгодини.Гледајибидиуверендекасиималправо.Јассумполошодтебе,итоагознаммногудобро.Ноипокрајсè, јаснемавкротостда претрпам нечии забелешки и да им

Ispoved na eden lo{ sve{tenik

С. Сташкевич


28

простувам онака, како што ти тогаш метрпешеимипростуваше.

Дозвола на задоволување на култните потреби

Доколку го ставевме во насловотзборот „исповед“, читателот, сигурно ќеочекуваопишувањенамоитебеззаконија.Извини, ама не очекувај од мене дабиде херој од „Декамерон“: ништоневообичаено. Господ по своја милостме сочувал од тоа да имам канонскипречки за служење на престолот. Ноосвен таканаречените смртни гревови,можно е да се преполни чашата наБожјото долготрпение и од многу другиработи... Јас никомунемупосакувамдајадоживеетаасостојба,когацелатадушае преполнета со гнасотии, и ти сфаќаш,дека едноставнонеможешда застанешпредпрестолот,неможешдаседопрешдоЧашатасоТелотоиКрвтанаГоспода,нотааЛитургијајачекааттвоитепарохјани,одкои,типовеќеодситесинедостоензатоатаинство,асепактисидолжендагоизвршиш. Менемиепознатасамоеднакнигаод светската уметничка литература, кадешто авторот длабокопотресно навлегуваво психологијата на христијанскиотсвештенослужител: Грем Грин, романот„Силаислава“.Херојотнакнигата,чиештоиме е премолчено, е римокатоличкисвештеник, кој богослужел, иако билпод закана за стрелање, во времето набезбожната диктатура во Мексико, велидека само еднаш во животот се плашелда служи миса – по првото паѓање восмртен грев (блуд). Ова е важно – тоа есамопрвиотпат...Споредонаштовеќегореков,јасноедека,славанаБога,јаснегидоживеав чувствата на Гремгриновскиотхерој целосно (но не благодарение намоето благочестие, туку едноставно неможам да си замислам како во таковслучајби јапогледналвоочиженамиинашитедечиња...),нотоанезначидеканеразбирамзоштотојстравнесеповторувалкај херојот на Грем Грин. Човекот,грешејќи со умот, еднаш прави напоризадајасрушипреградата,аследниотпатвеќемуеполеснопотојпат–патекатае

разгазена. Последица за тоа е губењена живата, дејствителна вера. Когаизвалканотосрценееспособносољубовда одговори на Божјата љубов (а тоа сеслучува кога нема искрено покајание -цврстарешеностдасеочистиодтојгрев,посекојацена)тоасекриеодбожественатаљубов,какоАдамвоЕдемскатаградина.За да се посомневаш со разумот воБожјото постоење или во реалноста наизвршуваното Таинство, неизбежно еда бидеш во потполно духовно безумие.Тоаекраенслучај.Многупочестовератапреминува во областа на теоретскитеубедувања, кои не се одразуваат надушевнитедоживувања.„СтрашноедасепадневорацетенаЖивиотБог“(Евр.10,31)идоколкунеманипокајание,ниљубов,тој страв ја убива молитвата: со умотсфаќаме дека од Севидното Око никаденеможешдасескриеш,затоапочнуваме„да го наведнуваме погледот“.Читањетонамолитвитестануваформално.Долгитеслужби силно го истоштуваат човекотшто не се моли. Па така, ги скратувамеслужбитеедноставнозатоаштонеумеемедасемолиме.Неумеемеилинесакаме. БезмолитвеногорењепредГосподасвештенослужењетосепретворавозанает.Властштониседаванаракополагањетоза врзување и одврзување, можноста заизвршување на Таинствата со силата наСветиот Дух, почнува да се прима самокако лиценца за определен вид работа– задоволување на култните потребина народот. Станувајќи служители нена олтарот, туку биро за услуги, ниезабораваме на одговорноста за нашетоповедение во очите во луѓето: вас и неве интересираат личните квалитети нанотарот кај кого одите за заверување надокумент (а валидноста на извршенототаинство,какоивалидностанаставениотпечат, не зависи од степенот на нашетоблагочестие),авиесамонам,напоповите,нинаоѓатемаани? Инашите...Иакое еднина, зоштопреминав на множина? Самиот јаспостојаноимобјаснувамнапарохјаните,дека кога се исповедуваат треба дазборуваат само за себе; да се рече „ниесме грешни“ е многу полесно отколку


29„јасзгрешиввотоаитоа“.Итака,мојатагрубостиневнимателностконпарохјанитеистотакаенедостатокнаживавера,затоаштохристијанскатаљубовконближниотиљубовтаконБогасенеразделни.Аверабезљубов–такаверуваатибесовите(Јак.2,19)...

Уште колку такви души има...

Колку ме погоди една девојка,којадојдевонашиотхрамодедносело,оддалеченодваесетинакилометриоднас,ме потресе со сериозноста и длабокатаподготовка за исповед и причест. Потоаво текот на годината за неа ништо неслушнав. Еднаш додека осветував едендомвоселотомипристапиеднажена,ими рече дека нејзината ќерка умира одрак,ипрашадалиможесамата таадаì чита Псалтир на ќерка си, додека тааумира. Во текот на разговорот сфативдекајазнамнејзинатаќерка.Ìреков:„Таа

веќееднагодинанесепричестила,требазадолжително да се причести, додека ежива!“Седоговоривмедадојдатпоменево наредните денови. Јас не ги прашавни за нивното презиме, ни за адресата.Ибевмногурастроен,когапоминаеднанедела, а никој од тоа село не дојде помене. Потоа јас отпатував на неколкуденаводругатаобласт (парохија); зедовсосебееденмојблизоксвештеник,икогасе сетив на девојката од селото, почнавда ги искажувам моите гневни емоцииконнејзинатамајка.Мојотсобратнатоами рече: „Да бев на твое место, јас биотпатувал во тоа село, би се распрашалкадеживеедевојката,којаумираодракибијапричестил“. Сфативдекатојевоправо,исамогикренаврамењатакакоодговор.ДаодамвотоаселосоСветитеДарови,(неможев,затоаштонемававтомобил,аистотакаимојот соговорник) да одам низ селото иситедагипрашувам,кадеживеедевојката

30


болнаодрак?!... Тојсевратиназад,ајасуштееденден останав во тој град. Кога се вративво парохијата дознав дека истиот тојсвештеникпредменедошолвохрамот,гизел светитеДарови и отишол во селото,каде што живееше болната девојка, јанашол и ја причестил. Ми раскажуваапотоадека тааблескала, спомнувајќи сиза таанеочекуванапосета.А тој уштеимемолеше за прошка кога се сретнавме– наводно, не сакал да ми додева, тукуедноставно му било жал за девојкатакојаумираше...Братемој,патисотоанесамоштонејзеì покажа големамилост,тукуименемеизбавиододговорностзанејзинатадушанаСтрашниотСуд. ...Уштеколкутаквидушиима, закоиќеодговарам,аќенемакојдамеизбави?!

Уште малку во врска со одговорноста.

Еднагодинапомоеторакополагањеменемибешеблагословенодамубидамкум на мојот другар. Тој имаше нејасеноднос кон православието, кон Црквата,и одлуката да се крсти не беше лесназа него, а моите обиди со него да гисподеламмоите религиозни доживувања(читај „товарање“) создаваа кај негонегативен ефект. Дојде тој ден, когаотидовмевопарохискатацрква,кадештојасвотоавремебевпсалт,ивечертапредизвршувањето на Таинството останавмеданоќевамевопарохискиотдом.Јасвидовдекатојвнатрешносеизмачуваше,шеташенизсобата,асеизмачувавијас.Сиреков,што да правам? Која е мојата улога воживототнамојоткумашин?Сеобидовдасемолам,колкуштоможев.Баравутеха,го отворив Евангелието; првите стиховикои ги видов беа следниве: „Тешко вам,книжници и фарисеи, лицемери, заштообиколувате по море и по копно за дадобиете еден последовател, и кога ќеуспеете во тоа, тогаш гоправите синнапеколот,двапатиполошодвас“(Мат.23,15). Сеисплашив.Нонесфативништо.Зошто ми беа покажани тие стихови,разбрав дури по неколку години, кога

видовкаквадуховнаштетамунанесовначовекот... За „своите гробишта“

Еден мој стар познаник умре воболница по една сообраќајна несреќа.Додека беше во болницата, нашитезаеднички другари ми кажаа дека тој ево болница, а јас, знаејќи ги неговитенеправославни ставови, се загрижив,бидејќи тој можеби е некрстен. Понеговата смрт тој сомнеж се потврди.Во болницата тој лежеше неколку денапотполно свесен. Во тие денови јас бевво истиот град, размислував дека требадаотидамвоболницатаидасеобидамдавлезам во одделението, да поразговарамсонего–ноне се обидов.Неуспеавдасоберам храброст. Можеби, немаше дамепуштат.Аидамепуштеа,можебитојнемашедаприфатидасекрсти.Можебии не.Но тоа „можеби“неме оправдува.Бидејќипостоешеможност. Соголематагајасмугораскажавсето тоа на еден од нашите заедничкидругари, и го добив одговорот: „А тиза кого жалиш? За него? Или за себе?“Прашањето е јасно. Да, има разниразмислувања: честопати ние наместопокајаниеимамесебесожалување.Мојататагабешепоголемазанего.Јассумкрстен.Ивоменеиманадеж,декапомолитвитенаоние,коиипокрајмојатанедостојностќемезасакаат,Господнемададозволидаотидамвовечнапогибел,тукуќемидадеможностзапокајание. Но сепак постои едно прашањекое ì противречи на мојата надеж: акосе појават некои души, кои не го нашлепатот на спасението по моја вина – коиси заминале од Црквата поради моетонедолично однесување, не добивајќидуховна поддршка поради мојатаневнимателност и мрзливост, кои сезаблудилепорадимоитепогрешнисовети–какоеможно јасдасеспасам,акотиебидат во маки? Прашањето не е во тоа,далиетоаможно„јуридички“,тукукакоби изгледало тоа при нивните маки?Одсвоите другари – лекари јас слушнаведна страшна поговорка: „Секој хирургима свои гробишта“. Но, свештеникот,


31духовниот лекар, нема право на „своигробишта“. Инаку, првиот гроб на тиегробишта ќе биде негов. Треба да семолимезаситеоние,сокоинèповрзалаволјатаБожја... ...Господ тебе ќе ти рече: „Ајде сега сам“

Набрзопомоеторакополагањевосвештенички чин јас на улица сретнаведен свештеник, кај кого во последнитегодини пред моето ракополагање многупатисеисповедав.Тојмепоздравиимирече:„Сегатебетиелесно.Господправисè наместо тебе. Така ќе биде половинагодина, а потоа Господ ќе ти рече:Ајдесегасам“.Јасразбравнаштомислитој.Навистина, посебна состојба имав напочетокот од моето ракополагање. Безмногунапоримавтаквамолитва,закојапорано ми требаше голем напор. Некоиискушенија кои порано ме вадеа одколосек, сега незабележано поминуваа,без проблем. Толку очигледно сечувствуваше присуството на една Сила,која ме заштитуваше, ми содејствуваше– тешко е да се опише ова на некој, којне искусил нешто слично. Само штокај мене тоа чувство се задржа двамесеца, а можеби и пократко. Мисламдека половина година не е некое општоправило, туку личен опит на отецот(спомнијаГосподидушатанапочинатиотслуга Твој, свештеник Евгениј) што господели со мене. А зошто кај мене тоа„заминување на благодатта“ се случитолкурано– јас знам.Нетребашедасеопуштам во радостите. Бидејќи пораномисеслучувашедагииспуштамутренитеи вечерните молитви, си дозволувавнекои нешта кои не беа во согласностсо духовниот живот, „опуштено“да го поминувам времето со своетобадијалџискодруштво–тогашпроменатана мојата духовна состојба не можешеда задоцни. Потребно ми беше силнопокајание, за да го вратам изгубениотмир, да ì се вратам на молитвата. Поракополагањето со чудење открив декамолитвата лесномиоди, дурии кога невнимавав на себе. Не, јас не почнав даизведувамнештоневообичаено,носекој

воцрковенчовекзнаекакоекогасеимадуховна концентрација, а како е кога јанема. А јас тогаш заборавав дури и дамисламнатаадуховнаконцентрација,ноинаспротитоа,еднасилаодозгорамијадржешемојатасвестстабилна.Доденес.Сепак, кога човекот со својот односупорно покажува дека она што Господму го дал на дар, нему не му е мило,пораноилиподоцнаГосподќепрестанеда му го дава... Мојот кумашин еденмесецпокрштевањетодојдекајменесосолзи и ми рече: „Никогаш во живототнемибилотолкумачно.Јасвоопштонезнаев дека на човека може да му бидетолку многу мачно“. Потоа уште двајцамои пријатели, кои се крстија возрасни,некое време по нивното крштевање миго кажаа отприлика истото. Тешко декатиедоживеаленештонеобичнострашно;едноставно, когавоТаинствотоимбилададена,дотогашзанивнепознатачистотанадухот,тиенезнаелештоетоа,акогапочнале да ја губат, ја почувствувалеразликата.Ноимашеидруги,накоинеим стана „мачно“. Оние кои сериозносе подготвуваа за Таинството. Оние коисфатија дека, семето посеано од Господво нивните души, треба да расте и дапринесуваплодови. Јас бев крстен во детството; носепак,знамштодоживеалемоитеблиски,коисекрстијавозрасни,бидејќинивнитечувства се слични на чувствата кои гиимаме при ракополагање. Бидејќи икрштението,иракополагањетоидругитеТаинства на Црквата – тоа е соработкана Бога со човекот, комуму се дава тоаТаинство; во крајна линија, така требада биде. Но многумина од нас еден подруггиповторувамеситетиегрешки.Адасепотрошивобезумиеонаштосмегодобиле дарум од Бога е многу потешко,отколку да се прими внимателно, соблагодарност,идасесочува.Ех,когабизнаеламладоста... Не еднаш ме прашувале далижаламштосум јаизбралсвештеничкатаслужба, дали имало разочарувања.Не, во самото свештенство, ни за миг;мисламдека слични разочарувањане севозможнизаверник.Новосебе–да,восвојата „професионална употреба“. По


32

изминувањетонанеколкугодини,сфаќамдека за примање на свештенички чинне требало да се брза, би имало смислапосериозно да се подготвуваме за тоаслужење;едноставнотребадасесозрее. Се разбира, годините на служењевочиндуриикајмногулошиотсвештеникгиумножуваатнесамогревовите,тукуиискуството. И ако речам, дека по моеторакополагање јас само го запоставувавдуховниот живот, тогаш не ја кажувамвистината.Какоидае,Господнèтерадасемолиме,когавонаснемаусрдност;когалуѓето бараат духовна помош, потребное заедносонивдасепрезематодреденичекори.Ноиманешто,штогоизгубивнапочетокотнамоетосвештенство,штододенденеснеможамдаговратам.

За магарето, кое чекори врз палмовите гранки

Немидоликуваконситеостанатигревови да го додавам и гревот насамооправдување. Ни останува самопокајанието, а заедно со можноста запокајаниедаденаниеинадеж.ОсновазанадежтаељубовтаБожја,ипотврдадеканесмеоставениодтааљубов,ниепостојаногледаме во нашиот живот. Не гледајќина нашите пороци и слабости, и прекунас, недостојните свештеници, дејствуваГоспод – понекогаш и без нашата волја.Уштенапочетокотнамоетовоцрковувањеми беше дадено да доживеам очигледничуда,извршенипрекусвештеници,коивотоавремејасгиосудувавзанекоинаводнигревови. Некои случаи – ненадејночудесноисцеление,неочекуванвистинскиодговорнанепоставенопрашање, до којневозможнобешедаседојде– јасчестосиспомнувамидоденденес;сесеќавамисерадувамштонемипадналонапаметдаимгикажамовиечуданасамитетиесвештеници–јассумубедендекатиененипретпоставуваледекаГосподменемиоткрилнештопрекунив.Уштетогашјассеплашевдагиставамвотоаискушение,чијаштоопасностсумјапочувствувалнасвоја кожа: да си го припишеш на себеона,што и покрај нашето маловерие, гоправиГосподпрекунас. Заова,восвоетонеобичночитање

наевангелскиоттекст,заВлегувањетона Господ во Ерусалим, зборувамитрополитот сурожски Антониј:„Кутротомагаре,веројатносимислелодека пред него луѓето постилаатцвеќиња,облекиипалмовигранки,инемумувоскликнуваат’осана‘–нотоанесфаќалодекаврзнегоседиГоспод...Свештеникот,слушајќиблагодарностиили признанија за резултатите одсвоетослужење,акогиприманасвојаадреса–станувасличеннатоамагаре“. Ниегрешиме,заштознаемештоправиме.„Онојслуга,којјазнаеволјатанасвојотгосподаринепостапилспоредволјата негова, ќе биде многу биен“(Лука12,47).ДајБоже,моитегревовиданејанадминатонаамерка,порадикојајасќебидамподолуиодмагаре...Оние, кои ќе го читаат овој текст,најпонизно гимолам:коганè гледатенас, мрзливите пастири, молете се,Господданигипростинашитегревовииданипомогневодуховноторастење.Се разбира, полесно е да осудиш; нонаоние,коиќенаучатданеосудуваат,Господимветилдеканемадагисудиза нивните гревови. „Исповедајте сигигревовитееденнадругимолетесеедензадруг,задасеисцелите“(Јак.5,16)–овиезборовинаапостолотЈаковсеоднесуваатнаситехристијани,инамеѓусебниот однос помеѓу мирјанитеисвештенството,безисклучок.

Превододрускијазик:НиколаЃорѓиевски,апсолвентна

ТеологијаНасловнаизворникот:

Исповедьплохогосвященника,ЗаписалСт.Сташкевичhttp://vstrecha-mpda.ru/


33

PODGOTVUVAWE PRED SVETA ISPOVED

За да се исповедаме како што доликува, мораме претходно да се подготвиме.Подготвувањетопредсветатаисповедимасамоеднацел:данèнаведедасегледамесебесионаквикаквиштонавистинасмепредБога,задаможемедагиисповедамесвоитегревовисоискренанадеждекаќенибидатпростени. Задагиисповедамесвоитегревовинајпрвоморамедазнаемештоегрев.Азадагознаеметоаморамедагоиспитаменашиотживот:штомислиме,штозборувамеиштоправиме. Тука настанува голем проблем, затоа што многумина од нас немаат вистинскомерилокоебигозелезапример.Честознаемедаодлучувамеспоредониекритериуми,коиниегисметамезаисправни,акои,всушност,седалечнинахристијанството,колкуштоеоддалеченонеботоодземјата. Например,севреднувамесебесиспоредсопственитеидеизанормаленчовек:„ниесменормални,просечни,какоситедруги,несмеништополошиоддругите...“Или,пак,споредкритериумитештонигиналагаопштеството.„Ниесмечесниграѓани,гопочитувамезаконот,работименапорно...“Илипаксевреднувамеспореднекојацрковнатрадиција,којасаматапосебенеманикакваврскасовистинскатахристијанскавредност:„вонеделаодимевоцрква,вопетокнејадемемесо,неиграмезавременапост...“Или,споредстарозаветнитевредности,коисемногудобри,нонеивозвишеникакохристијанските:„Некрадеме,нелажеме,неубиваме,невршимепрељуба...“ Важно е самоиспитувањето да биде, длабок и сериозен преглед на сопствениотживот.Покрај искреноста и храброста, нашиотживотмораме да го вреднуваме споредхристијанскитемерила,споредучењетоиживототнаНашиотГосподИсусХристос.

Проучување на Евангелието

ПреддасепреиспитамесебесиморамедагопроучимеЕвангелиетоицелиотНовЗавет.Заштокакоќерасудувамезасебеспоредхристијанскитевредности,акоиститенегизнаемеилинегисфаќамесериозно?Затоавопериодоткогасеподготвувамезаисповед,требаповеќевремедапоминемегледајќивоХриста,отколкувосебе.ЗатоаштосамопрекуХристаможемедасевидимеонаквикаквиштонавистинасме.ХристијанитеморадагознаатЕвангелиетоиучењетонаНовиотЗавет.ЕвангелиетоиНовиотЗаветморадабидатпатеводителинахристијанитеконправилнатаисповед.

Приоѓање кон светата исповед

НаисповеддоаѓамезадаиспросимеодБогапростувањезанашитегревовиизаништодруго!Можемеодсвојотисповедникдапобарамеинекојсовет,нотребадазнаемедекаисповедтанее„духовномудрување“илинекојвидна„религиознапсихоанализа“.СтоимепредживиотБогжеднизаНеговатаљубовзаочистувањеивоведувањевоНеговотоНебесноЦарство. Духовнотосоветувањеможедабидеделодисповедта,аводенешновремекога,за жал, речиси никогаш не размислуваме за својот духовен живот, освен за време наисповедта,тоаможедабидеиединственатаможностзанекојдушеполезенсовет.Сепак,

Sve{tenik Qup~e Milanov

34


требадабидемесвеснидекатоаеспоредна,анесуштинскастрананаисповедтаидека„успехотилинеуспехот“наисповедтанезависиодличностаисоветодавнитекапацитетинаисповедникот. СамиотБогделувапрекуисповедта!Иможеданисеобратикоганинајмалкунесенадеваме;итоапрекусвештеникодкогонајмалкуочекуваме,можемедагослушнеменеговиотглассамоакосмедоволносмиренидасеотворимесебесизаНеговитезборовиида гиотфрлимеод себе ситечовечкипредрасудикоинè спречуваатда гопознаемеидоживеемеНеговотоличноприсуствовоСветитеТаинствавоЦркватаБожја.Какоидаеедноесигурно:нашетоискрено,чистопокајаниеижелбатадасеочистимеиобновимезановживотвоБогаеединственатацелнаисповедтавоЦрквата. Наисповеддоаѓамезадагиисповедамесвоитегревови.Затоатребадагикажемејасноиотворено, безпразномудрувањеинавлегувањевонепотребнидетали,ноибезприкривањенавистинскотозлопрекуфразите„вообичаениработи“,„домашнигревови“,„секојдневнигревови“итн.ПравилноторазбирањенаХристовотоучењееединственотонештошто може да ни помогне во исповедта. Треба да го кажеме онашто навистинасметамедекаенашгрев,илипак,даисповедаменеколкугревовисокоичестосесреќавамеикоизажалвладеатсонашиотживот. Наисповеддоаѓамезадагиисповедаменашитегревови.Лесноможемедадојдемевоискушениеидапочнемедаисповедаметуѓигревови,начленовитеоднашетосемејство,налуѓетосокоиработимеилинанекоидругинашивоХристабраќаисестри.Најважноенаисповедтадаговоримезасебе,засвоитегревовиипрестапи.Требадајаизбегнувамелажнатаиопрелестеназагриженостзадругите,затоаштонаисповеддоаѓамениедасеизлекуваме,анедалечименекоидруги. Преддапристапименаисповедтребадазнаемедеканеможеме,нитупакоднассеочекувадагизапамтимеситенашисогрешенија.Затоа,аконештонесвеснозаборавимедагоисповедаменетребадастравувамедекаБогнемаданипрости.Поискренатаисповедвокојасмегивложилеситечовечкисилидагоисповедамесекојгрев,Богќенèразрешиодситесаканиинесакани,свесниинесвесни,знајниинезнајнигревови,накоисмесесетилеилипакненамерносмегизаборавиле. ВажноеданепаднемевоочајаниеиданесесомневамевоБожјатамилост.ПредБога важна е нашата намера и искреност во покајанието, а не капацитетот на нашатамеморија.Овасекаконезначидека„искрената“намераможедагозамениисамотоодењенаисповед.НосекакозначидекаголеминатанаБожјатамилостнееусловенаоднашетосеќавањеилипакодмноштвотонанашитегревови. НематолкавбројнитупакголеминанагревотштоБогнеможедагипрости.НемасовршенаисповедкојајазаслужилаБожјатамилостпорадисвојатасовршеност.НепостоинисветаПричесткојанеседаваинесепримаодгрешник.Ситедругипомисликоисеоднесуваатнаоварасудување,несесамолошатеологија,тукуибогохулство;иможатдадоведатдоумноилидуховнопореметување. Себоримезадагопобедимегревот. НапрашањетокакоможемедазнаемедалиБогнигипростилгревовите,еденсветотецрекол:„Акогимразитесвоитегревови,тогашБогвигипростил“. Вохристијанскотопокајаниенемаместозажалење,оправдување,разјаснувањенагревот,префрлањенаодговорностанадругиилиначовечкаслабостилина„производнаоколностите“.Човекотможедагопрепознае,дамусеспротивстави,дагопрезреилидасеодречеодгревот. Затоакогасеисповедаметребадасиветимедекаќесетрудимесоситесилидагопобедимегревотидагоисправименашиотогревовенживот.Тоаесèштоможемедаветиме,декаќесепотрудиме.Неможемедазагарантираменикаквирезултати.АитоаесèштоБогсака:сериознаборбазадагопобедимегревот.Акосеборимесосетасилаихраброст,БогќенидарувапобедавочасотштоОнќегоизберекаконајподобен.Нашаединственазадачаедаверувамеихеројскидасебориме.


35

Подолуследуваеднопоучнописмодоеденнашпарохјанин,коештомислимедекаќевибидеодползанаситевас.

Возљубенбрате,

ТепоздравувамвоХриста. Тиблагодарам за твојатаприказна.Жално ешто сипоминал толкумногу.Морада симногуповреден, а веројатноповредувашидругилуѓе со тоашто сеповредувашсебеси. Твојатанавиказамастурбирање(ракоблуд),какоштознаеш,емногусериозна.Таатолкумногуќетеослабнештоможедастанешподложеннамногутелесниболести.Немапотребадаспомнувамдекавлијаеинатвојатадуша. Отцитевелатдекаеднакапкасемеееднаквана60еднаквикапкикрв.Оваемногусериозен проблем. Ако крстен православен христијанин мастурбира еднаш, ќе бидеодлаченодсветапричест40денови.ОваеспоредканонитенаЦрквата.Ованесеоднесувана„влажнитесоништа“вотекотнаноќта.Тиесеслучуваатбезнашаконтрола,итиесамогоспречуваатмажотдасепричестинаредниотден.Оддругастрана,пак,мастурбирањетоенештозаштосмеодговорниизатоаседобиваепитимија. Сегазнамдекатигоправиштоаподолговреме,и затоачувствувашдеканемашконтролаврзсебе.Оваеразбирливо.Такадејствувагревот.Првин,убеденисмедасторименештодемонско,аакопродолжимедаговршимеовојгрев,јагубименашатаслободазадададемеотпор.Итогашизлегувакакодасмебезконтрола.Твоетооправдувањеедекасимлад.Тисèуштеимашсредстваисиладагонадминешова.Самозамислисидекаимашпедесетилишеесетгодиниисèуштегоправиштоа.Богданипомогне. ФалаМунаБогаштотијанајдеЦрквата,ијасверувамдекапрекутвојатапосветеностнаПравославието,соБожјапомош,ќејанадминешоваапогубназадушатаболест.Предсè,требадагопроменишумот,дагопроменишмислењетоисфаќањетозаовојгрев.Требадасфатишдекаованееприроденчинштомажоттребадагопрактикува.Прваталичностштое запишанавоисторијата,којаималателесенодносипотоагоистураласеметоназемјаеОнан.ОваезапишановоСтариотзаветиБоггопогубил,илидаречеменеговиотживотзавршил.Оваговеламзадатибидејаснодекаовојчиненеприроденитребадагомразиш.Акоуспеешдагозамразиш,тогашможешдагопрезирашипрактикувањетонаовиенештадабиденасилствозатвојатаволја. Сфаќамдекаимамногуискушенијакоитисенудат,одтелевизијата,весниците,исèдругоштогипокажуваилиизобразуваженитесамокакосексуалнипредмети.СетисештовелиСпасителот:„Секојштоќепогледненаженасожелба,тојвеќеизвршилпрељубасонеавосрцетосвое“.Оваможебитиизгледамногутешко,носекојможедауспее.Живеемевоопштествокоеимамногупаганска,еврејскаморалност,штосевртиоколусексуалнатаактивностинеморалностаенасекаде.Истотаканаучиседасеспротивставувашнаова.ЗаштоивоСветотописмосевелидекапохотатанаплоттаипохотатанаочитенесеодБога.ОнаштоеодБогаевечно,асексотнеевечен.Аконекојмислитака,тогаштојеНезнабожец,итојнакрајотќедознаедекаапсолутногреши.Патака,морашдасигичуваш

Sovet da ne se masturbira


36

очитеидавнимавашна твојатажелба.Аковидишдека твојажелба еда сториштаквонешто,тиморашдајапренасочиштвојатажелбананештодруго.Анајдобронештозадасепренасочишепобожнатажелба:дачиташкнига,дагочиташСветотописмо,дасемолишидаправишметании.Понекогашоваетешко,пазатоаследноштотребадасторишедапочнешнекоидругивообичаениактивности,какоштоеперењеоблека,чистењенакуќата(собата),идругиактивности...Ситеовиенештанесегревови.Тиенемадатеповредат.Затоа,искористигизадајазамеништвојатажелбаштоќетеповреди,иумствено,физичкиидуховноќетеослабне. Следниотделвооваапрограмазанадминувањенаоваанавикаенајтешкиот.Тиморашсоголемнапордасеспротивставишнаизвршувањетонаовојчин.Штоидатребада сториш за да се сопреш себеси, стори го, освен кастрирање, кое не доаѓа предвид.Спротивстависенанајголемото,сонајголемаболкаистрадање,акоепотребно.Нонепаѓајвотојгрев.Ѓаволотвојувапротивтебенанајлукавначин.Аконегоразбирашова,тогашимашдванападипротивтебе.Тојсакадатепобедизаданемашволјадасеспротивставиш,задаочајуваш,итогашусловно,ќерече:„________________миприпаѓамене“.Ќерече:„Тојмијаисполнувашеволјататолкумногугодини.Јасќегоизмачувамвечно“.„Христос,НеговатаЦрква,ипомошташтодоаѓаоднив,ебезначајназа______“,ќеречеѓаволот.Недозволувајтојдабидепобедник.ХристосеПобедникот,исонеговапомош,можешдагонадминештојгрев.Требадасфатиш:требадаучествувашвооваабитка,итребадазнаешдекаштомсибилдоброволенучесниктолкумногугодини,декабиткатаможедапотраеподолговреме.Ништострашно.Главнонештоедасеспротивставишисоумотисосрцето. Сега,акосеслучиеднашдападнеш,чувајБоже,немапричинадасеочајува.Станиипакборисе.Војнатанеседобиванеопходносопобедувањевоситебитки,нобибилодоброакоетака. СемоламБогдатеослободиодоваанавистинаглупаваболестидајаразберешидаучествувашвоголемататајна,дасебидеделодЦркватаХристова.

СољубоввоХриста,

ЕпископГригориј.

Превододанглиски:ѓаконЈаниМулев

Насловнаизворникот:BishopGregory,

ExhortationnottoMasturbate


37 Starec Jeronim Eginski - ìtie i pouki

(1883-1966)

СтарецотЈероним,световноВасилијАпостолидис,серодиво1883 година, вомалоазискотоселоГелвери,воКападокија. Неговите родители Анестис и Елисавета, одгледаа 6чеда,меѓукоииодмајчинатаутробаповиканиотВасилиј,подоцна,познатиотнашотец-старецЈероним.Тој порасна опкружен од молитви, подвизи и светост.Молитвените солзи на неговата мајка, беа првите коивлијаејаврзчувствителнатадушанаВасилиј.Истотакаисветитепримеринасветитеподвижници–троглодитиод околината, коишто се криеја и живееја невидливово тие расеани „центри“ на молитва, во карпите наКападокија. Беше ракоположен за ѓакон од митрополитотамисоски Софрониј. Како ѓакон ги посети светите Местаи остана девет месеци во светиот манастир на ЧесниотПретеча покрај реката Јордан. Во тој манастир отецВасилијостанадеветмесецииигуменотгопоставинадолжностасекретарнаманастирот.ВоистовремеисоистацелвоманастиротсенаоѓашеотецАнастасиј,еденмонаходПонт,којштоподоцнаотиденаСветаГораисепричисликонбратствотонаотецЈосифСпилеот.Тамустанавеликосхименмонахидобиновоиме,Арсениј.Сеупокоипреднеколкугодини,навозрастод 98 години, во светиот манастир Дионисијат,откако проживеа околу осумдесет години какомонах.ОтецАнастасијсеодликувашесоречисидетскапростота,огненавераисилнаљубовконмолитвата. Во манастирот на ЧесниотПретечаигуменотгопоставивослужбанамагационер.Таму се сретнаа двајцата мажи и многу сеспријателија.Секојавечер,подневнитеобврскиицрковнислужби,сесреќаваа,разговараазаразнидуховнитеми,разменувааискустваисемолеа.Идвајцатајасметааоваасредбазаблагословенакоинциденција. ЕденденнапосетакајдвајцатапријателидојдоатеткатанаотецВасилиј,ДеспинаисестратанаотецАнастасиј,отприликадваесетгодишна,којанавозрастод16годинистанамонахињавоманастиротТеоскепастисвоПонтисегаимашедојденонапоклонениенасветитеМеста.Оваамонахињанебешеникојадруга,тукуподоцнапочитуванатастарицаЕвпраксија,којаостанадаживеекакопослушничканастарецотвоЕгинаидамуслуживернодокрајотнанеговиотживот. Повраќањето,бешепоставензаѓаконвосветиотхрамнасветиЃорѓивоЦариград,кадештоиостананеговиотпечат,бидејќибешепочитуванпорадинеговитедобродетелии

38


светост,зарадинеговатаревностидобриотглас. Малоазиската катастрофа го донесе во Грција „пустинското пиле“, подвижникотѓаконВасилиј. ОстровотЕгина,веднашполишувањетооднејзиниотСветител,светиотНектариј,во1922,гопримиѓаконотВасилиј,којштодојде„одголемотокопно,какоштојанаречеКондоглу, од светите предели на Истокот: од Кападокија, којашто ја прославија толкумаченициипреподобнинаПравославнатаЦрква“(П.Пасхос). Во тоа време свештенопроповедник на Егина беше подоцнежниот митрополиткаристијскиПантелејмон,којгопочитувашеигољубешекападокискиотѓаконВасилиј.Когастанамитрополиткаристијски,приеднанеговапосетанаЕгина,помногупритисоциврзВасилиј,гоубедиигоракоположизасвештеник,давајќимуиархимандритскичин. ЕднагодинапотоапримииВеликаиАнгелскаСхимаодсветиотстарецЈеронимСимонопетриски,добивајќигоиметоЈероним. Напочетокотнанеговотосвештенствување,еденден,вомоментотдодекајаправешепроскомидијатавидееднострашновидение(нашиотГосподкакобебеврзСветатаТрпеза)коештотолкумногуготрогнаистанаосновазадапрестанесосвештенослужење,бидејќитолкуголемстравимаше,штосметашедеканеговитераценеможатдагопрободатТелотонанашиотГоспод. После тоа па сè до смртта се повлече во од него изградениот исихастирион„БлаговештениеБогородично“. Во тој исихастирион ги продолжи неговите исихастички но и пастирски борби.Некогаш се повлекуваше во посебно скришно место (внатре во исихастирионот), коепотсетувашенаиздлабенитеходници-криптииќелиитеподкарпите,однеговатататковина,анекогашстануваше„БањаСилоамска“,кадештомноштвопосетителивонеговаблизинанаоѓааутеха,избавување,преродување. Неговитесоветиимолитви,беа„мелем“засекојапричинанаповреденитесрца. Исамоштоќегопогледнешенекој,ќепочувствувашекаковосамотонеговобитиенавлегуваБлагодаттаиБлагословотнаСветителот,светостанамногустрадалниотстарец,иќесизаминешеодкајнегокако„другчовек!“ ГиимашеситедаровинаСветиотДух,адаротнапрозорливостбешенанезамисливстепен највпечатлив, така што посетителот, додека го слушаше, чувствуваше страв ибогобојазливост! Сеупокоипооколудвамесецатешкоболедување,воАтина,на2октомври(ст.ст)1966година. Молитвите на светиот старец Јероним да нè покриваат, запазуваат, укрепуваат ипомагаат во нашето спасение, да ни го чуваат нашетоПравославие иНарод, од секојазлонамерностизлоба.

(Дел од неговите свети мошти има во манастирот свети Јован Бигорски.)

Духовни раководители на старец Јероним

Ангелоподобниподвижници

1. Мисаил Мисаилимашеликнапатријарх.Еденподвижничкитип,одониекоигисретнувамесамовожитијатанасветиите.Строг,ноикроток,личешенапророк,којговлечезадсебецелотопреданиенавековите.Вонегосесоединуваатипнастрогпророк,сотипнаповлеченаскеткојгиминуваденовитеиноќитевомолитва.Бешесилналичносткојаодиграголемаулоганадуховенраководителнаситежителиодселото.КакоштовелешестарецотЈероним:„МисаилбешевториотавваИсаак.Толкумногуимашенапреднатовомолитвата“.


39 Мисаилбешеоженет,носоженамунеживееја заедно, тукукакобратисестра.Работешезасемејствотоигоодржуваше,нонеживеешесонив.Прекуденотсамработешенанивите.Несакашедаработизаедносодругите,заданегогледааткакосемоли.Аноќитегипоминувашенамолитвавонекојодексоклиситеилиакосевраќашедома,останувашесам.Имашеголемаљубовконтихувањетоиогненкопнежконмолитвата.Когасемолеше,срцетотолкумногумусестоплувашештозаборавашенасебе.Имашесиладапоминуваиподваденаколеничејќинамолитвасоподигнатираце. Особеноимашенапреднатовотаканаречената„умилителна“молитва.„Умилителната“молитва,какоштојавикаавоГелвери,небешеништодруго,тукутрезвеноумнатамолитва.Клекнувашепреднекојаиконаилинаотворено,иоставашенеговатадушадасеизливапредБога.Сиспомнувашенагревовитеилиешеобилнисолзи,одкоиочекувашеизбавување.Често се качуваше на планината и остануваше таму на молитва до вечерта. И кога ќезавршеше,поттаоднеговатадушевнаборбабешетолкуобилна,такашто,какоштовелешестарецЈероним:„Акојастиснешнеговатамаицаќеизлезешееднаокавода“. Воцркватакадештоодеше,вотекотнабожественатаЛитургија,невлегувашевохрамот,тукусекогашстоешевопронаосотилизаднекојстолб.Соглаватанаведнатанадградитесемолешеумствено.Ичестопатикогасвештеникотвозгласуваше„особено“,тивкосеоддалечувашеиисчезнуваше.Какоштосепокажаподоцна,одешевонекојексоклисзадапродолжисомолитвадовечерта. Мнозина,коигогледаакакосизаминувауштепредкрајотнаЛитургијата,сечудеаисепрашуваакаделиодииштолиќеправи.Патака,еднанедела,штотукусизаминаМисаилодцрква,жените скришноиоддалекупочнаада го следат, зада видаткадеќеоди.Тојтргнапоеденпатизакратковреместигнадоеденексоклис.Малкупотоастигнаа

Кападокија-татковинатанаСтарецЈероним


40

тамуиженитекоигоследеаитивкозастанаанадвор.Мисаилнесфатидекасенадвор,папочнагласнодасемолисоплачење,солзиинеискажлививоздишки.Кажувашеразнимолитви,познатииимпровизирани,сèштоможешедапомогневоумилениетонасрцето.Така, соМисаилкој внатре семолешесилнои со солзи,и соженитекоиоднадвор гослушаанеговотосвештенодејствие,поминаанеколкучасовинабожественовоздигнувањеискрушеностнасрцата. СамоштозавршиМисаил,излезенадвор.Икогагивидежените,севознемиримногу,речисисеналути.Сиотидебездаимпроговори.Тиепак,восхитениодовабожественотајноводство,што поминаа толку часови во негова близина, позавидеа и си рекоамеѓусебе: -БогсамоМисаилагослуша;зоштоданесеобидемеиниедасемолимекаконего?Сеобидоаданапредуваатвомолитвата.Нонеетолкулеснодасезанимавашсотрезвенатамолитвабездаимашнекогокојбитенаучил. ЗабрзовремеоваимстанајасноипочнаадаодаткајМисаилидагомолатдагинаучинавештинатазамолитва.Тојгинаучи,имкажувашештотребадаправат,нонеимпокажуваше,несемолешезаедносонив.АтиепочнаадаМусемолатнаБогазадагопросветлиМисаила,ипрактичнодаимгипокажетајнитенамолитвата.Одговоротнезадоцниитоадојденачудесенначин.НабрзосепојавикајМисаилаеденкалуѓеримурече: -Мисаиле,земигиженитекоитеследатвоексоклисот,аакосакашинекоидруги,ивечервадојдетевонекојакуќакадебибилопосоодветноипространо.Саморамнодушниикоинемаатинтерес,данегиканиш.Тамуќебидамијас,иќевенаучамнаумилителнамолитва. Мисаил,иако гиодбегнувашелуѓетоине сакашеда семоли заедно содругите,сепакгопослуша.Гипоканиженитеинекоидруги,меѓукоибешеистарецотЈероним,којтогашбешемалодете,ивечертасенајдоаситенапредвиденотоместо.Тогашкалуѓеротпочнадасемолисоплачењеимногусолзи,одкоииситедругипочнаадаплачат.Кажувашеразнимолитвииумилителнислова,коиизлегувааоднеговотосрцесокопнеживера,ијаоткриваанеговатаголемаљубовконБога.Тоатраешецеланоќ,асеповториуштетрипати.Прикрајотнатретатаноќ,самоштојаимашезавршеномолитвата,штомсепосоветувасоМисаил, тој да го продолжипоучувањетона христијаните, исчезна одпреднивнитеочи.СечинидекабешеангелБожјиилисветител.ОттогашМисаилпочнадапоучуванаумилителнамолитваинавечерситесесобирааворазникуќиисемолеа. Мисаилимашееднаќеркакојаимаше големанаклонетосткондуховниотживот.Вистинскочедонататкаси,гинаследиоднегоситедобродетели,аособенонапредувашевоумилителнатамолитва.Иакобешемногумлада,полека-полекапочнаадасесобираатоколунеаразнижениитаагипоучуваше,гираководешеизаедносемолеасоумиление.Сотекотнавремето,когадруштвотосесобирашевонекојакуќанамолитва,сеподелијанадвегрупи.Мисаилсомажитесемолешевоеднасоба,аќеркамусоженитеводруга.ЌеркатанаМисаилбешеголемаутехазажените,какоштобешетојзамажите. КогаќеркатанаМисаилстигнана18-20годишнавозраст,сериозносеразболе.Ситежителинаселото,особеножените,почнаадасевознемируваат.Когаимбешетешко,самонејзејаимаазаутеха.Штодаправат?Почнаадасемолат.ГомолеаБогадаоздрави,заштовотешкитеденовисамотааимбешеутеха,таагираководеше,тааимбешенивнатаврскасоБога.Нонејзинатасостојбасевлошуваше.ВонивнотоочајаниепомислијадаприбегнаткајтаткоѝМисаил.ЈазнаејасилатананеговатамолитваиотвореностакојајаимашеконБога,затоагомолеадасемолизаќеркаму. -Темолиме,мувелеа,молисенаБогазадаоздрави.Нетивелимедасемолишзаштоетвојаќерка,тукузарадинас,отиакосеразделимеоднеаќеостанемебезутешни.Имаметолкумногутешкотииигрижи,такаштоакојаизгубименашатаединственапомошипокрепа,ќепаднемевоочајание. НапочетокотМисаилне сакашедапопушти, за дане сипомислатдека ќерката


41муеособенаслабост.НеговиотумбешесврзансамосоБога,ситедругилуѓебеаистивонеговотосрце.Ноодупорнитемолбинаженитенеговотосрцепопушти.Патака,спореднеговиотобичај,еденчетврток,предразденувањесеискачинапланината. Клекна на колена, ги подигна рацете високо и почна да се моли. Запален одБожественатаљубов,пребивашево„молитваимолење“,„одутренатастражападоноќта“.Меѓутоа,додекапоттамутечешеполицето,зборувашесоБогаизаќеркаси,незаштострадашебидејќимуеќерка,тукузарадихристијанитекоимурекоадекатааимепотпораиутеха.Одеднаш, додека се предаваше намолитвата, оддалечен од земните работи, душатамубешеграбнатананебото,слушнавосебеедентивокБожественгласкакомувели: -Гарантирашлизаќеркати? - Не, Господи, не можам да гарантирам. Грешен човек сум и ја познавампроменливостаначовекот.ДенесќеркамисебориијаисполнуваволјатаТвоја.Ноутре?Какобиможелдагарантирам?ДабидеволјатаТвоја! Оваа посета, со која го удостои Бог, го успокои. Беше целосно потопен од еднанебеснатишинаипродолжисонеговотосвештенодејствиесоуштепоголемаревност.Прикрајотнаденотстигнаеденгласник,којмусоопштидеканеговатаќеркасеупокоиидекатребадапобрзазанејзиниотпогреб. Мисаил,мирно јапримивестаисоизвесноолеснување.ИмашедлабокаверавоБогаивовоскресениетонамртвите,инесидозволувашедаплачезанеаприпривременатаразделба соќерка си.Радостапорадинејзиното спасение, за коештоначудесенначинмуоткриБог,јанадминаонаанеговатагазарадинејзинатасмрт.ИштомМусепомолиблагодарственонаБога,заедносогласникотсеупатиконселото. Таков беше, во кратки црти, Мисаил, за кого што старецот Јероним, одвреме -навременираскажувашепонештоиконкогоимашеголемапочит.„Таквилуѓенеможешданајдешденес“,велеше,„тојбешевторавваИсаак.Бешенемногуглаголив,смирен,госакашетихувањето,иимашедлабокасвестзасвојатагрешност.Никогашнедозволувашенекојдагопофали.Дуриаконекојседрзнешедамуупатинекојдобарзбор,Мисаилбешевосостојбаникогашповеќеданемупроговори.

2. Отец Јован Воеднаодселскитецрквислужешенекојпоп,когоговикааЈован.Бешесемеенчовек. Во обичните денови одеше по полињата, а во неделите и празниците служешевоцрквата.Бешемногупрост, смирен, запоставен.Да говидишпопатотнебимудалнекоеголемозначење.Ноакогозапознаешодблизу,гледашдекаедуховенчовексореткидарови.Особеносеистакнувашесодаротнамолитва.ИзгледадекаводеловитенаИстокотмолитватабешееденцветкојпремногууспеваше.Занего,значи,заотецЈован,старецотЈеронимни раскажувашемногу чудесниработи, кои само кај старите аскети со огненавераможешедасесретнат.Најкарактеристиченнастан,којјаодбележанеговатапојававоГелверибешеследниов: КогаслужешеЛитургија,речисисекогашплачеше,ридашеимногупатинеможешедагизадрживоздишките.ТолкуголемавераимашеитолкусилнојаживеешетајнатанабожественатаЛитургија!Нокогастигнувашемоментотзаосветувањеначеснитедарови,неговатавозбудакулминираше.Псалтитегозавршуваа„Тебепоем...“,коегопеејаколкуштоможеапоразвлечено,аодвнатреодолтаротсеслушаамолитвитеивоздишкитенасвештеникот.Повторногопочнуваа„Тебепоем...“.Честопатитребашедагоповторуваатипо5-6патидодекадазавршиотецЈованидавозгласи„Особено...“.Когавеќенеколкунеделисеповторувашеовазадоцнувањесовозгласот„Особено...“,псалтитепочнаадасебунат.Не знаејаштодаправат.Неможеадапеатништодруго,например,полиелеите,заштомоментовнебешезатоа.Несеосмелуваанитудамуприговоратнасвештеникот,заштогопочитуваамногу.Еденденимкажаананастојателитезанивниотпроблем. - Свештеникот многу доцни со завршувањето на молитвата во моментот наосветувањетоначеснитедаровииниедоаѓамедобунило.Пеемеипакгопееме„Тебепоем...“

42


Превододновогрчки:ЃаконЈаниМулев

Насловнаизворникот:Π.Μπότσης,

ΓέρονταςΙερώνιμοςόΗσιχαστήςτηςΑίγινας,Αθήνα,2001.

нотака,мислиме,станувадисхармонија.Зоштонемуречетедаскрати?Настојателитемујапренесоанасвештеникотмолбатанапсалтите.Тојимодговори: -Какоможамдазавршампобрзо?Тоанезависиодмене.Самоштоќепочнамсочитањенамолитвата, светата трпеза ја заобиколува свештен оган, кој достигнува 2 - 3метривисочина.Ијаснеможамдасеприближам.Паѓамназемјаисемолам,сèдодеканегоповлечеБоговојсвештеноганилипак,какоштосеслучувачестопати,дасеразделинадваделаитогашвлегувамипродолжувамсомолитвата„инаправигоовојлеб...“итн. Псалтитекогагочујатоа,сечудеанасветостананивниотсвештеник.Инеседрзнувааповторнодагоспречуваат.Продолжуваатакапакдапеат,колкуштоможатпобавно,„тебепоем...“.Гоповторуваатолкупати,колкуштоимашепотребазатојдајазавршимолитвата,обидувајќиседадобијатумилениеодонаштосеслучувашевоолтарот. Отец Јован, иако беше прост, привлекуваше со неговата светост. Во неговатацрквапочнаадасесобираатмноштвовернихристијани.Честопатидоаѓаахристијаниодсоседнитеселазадајаследатнеговаталитургија.Имашеслучаикогавонеговатацрквасесобирааповеќеодилјадахристијани!Ситебеавоумилениеиплачеа.КогазавршувашесветатаЛитургија,небешереткапојавадаговидишподотнацркватавлаженоднивнитесолзи. ЗадасеприближимемалкуповеќеиданавлеземеподлабоководуховнатаклимакојавладеешевоГелвери,дагооставимесамиотстарецЈеронимданираскажувазалуѓетооднеговотовреме: „Луѓетоодмојатататковинаимааголемаревностзадуховниотживот.Беачистиимногупобожни.ИмаабогобојазливостиголемаљубовконБога.Набденијата,подотсеполнешесосолзи.Децатанибеаблагочестиви,имааљубовипослушностконродителитеипочитконтуѓинците.Воучилиште,учителитенајпрвонèучеанапобожностиљубовконБогаитатковината,дурипотоабуквите.Верскитепразницикајнасбеавеличествени.Иситеедвајчекавмедадојдат.Гисакавситетиенешта,имавголемаревност,особенозадуховниотживот,уштеодмал.КогадојдовмевоГрција,поразменатананаселение, сесоблазнивмемногу.Добивмевпечатокдека вооваа земјанеживеатхристијани.Луѓетохулеа,пеејасветовнипесни,сеоблекуваанепристојно,непостеаинесецрквуваа.Аман,сирековме,каделидојдовме?Ех,дабешеможнодагосвртимебродотназадидасевратименаИстокот.Тамунашитеселабеакакоманастири.Ситепостеа,семолеаиодеавоцрквите.Младитевонивитеидевојкитеподомовитеработејќи,полекапеејаразнипсалми,местодапеатнедоличнипесникакоштопеејаовде.Никаденеможешедавидишженисооткриениглавиили со краткиракави.Ноовде сè е поинаку.И какоштопоминува времето, такаодимеконполошо...


43

II. ПОКАЈАНИЕ

Мојвторзаветвие:покајание

КогагиизговориовиезборовиБожјиотсветител,застаназадасобересилазадаможеипонатамудазборува.ТогашпроговористарецотИлијаирече: -Твоитезборовисветиотче,паѓааткакомевлемнанашитедуши.Секојтвојзборесветавистина.Исповедампредтебеипредситебраќа,декаијасвосветотдолговремебевопиенодгревотизаспан.НоСевишниотмеразбудисогром.Едендензаврнадождијасимојотсоседсесокривмеподедноголемодрво.Соседотбешемногуголемхулникнасветињата.Налутеноддождоткажанекојастрашнапцовка.Вотојмигпочнадагрмиигромотудривокомшијатакојбешепокрајменеигоуби.Јасостанавжив.Тојнастанмеразбудикакоодмртовсон,иодтогашјаспочнавдасебојамодБогаидасијаспасуваммојатагрешнадуша. ПотоасветителотБожјипочнадазборува: - Браќа мои, втор завет ви е покајанието. Покајанието доаѓа веднаш поразбудувањето. Додека човекот не се разбуди од гревовниот сон тој неможенидасепокае.Какоштопатникотнеможедагонаправивториот чекор, без претходно да го направи првиот. Коганекојспиедопладне,можелитојдасепокаезатоаштолежел толку долго и спиел, сè додека не се разбуди?Не, заспаниот не се кае, разбудениот се кае. Значи водуховниотживотпокајаниетодоаѓапоразбудувањето. Покајанието има четири степени. Тоа може дабиде мало, средно, големо и совршено (евангелско).Незадоволствотоодсебеси, емалопокајание.Срамотодсебеиодсвоителошиделаигревови,есреднопокајание.Гневоткон себепорадинаправените гравови, е големопокајание.Адасемразишсамиотсебе,тоаесовршеноилиевангелскопокајание.Никодимбилнезадоволенод себеси. Грешниот Захеј се срамел од себеси.Апостолот Петар одрекувајќи се од Господа сегневелнасебеси.АгрешнатаженакојасосолзимугимиеланозетенаСпасителотсемразеласебеси. Слушнете, браќа мои, и запомнете: акоразбудениот грешник брзо не чекори од малокон големо покајание, тој брзо ќе заборави сè иповторноќесеопиеиуспиеодгревот.Тоаеистокакокоганекојчовексекачувапонекојастрмнина;ако не оди брзо туку застане, ќе почне веднашдапаѓананазад.Затоа,штомнекојќепочнедаодипопатотнапокајаниетонекаодидокрај,некаодибрзо,

êtirite zaveti na Sveti Naum

prodolènie od minatiot broj


44

неканезастануваинеканесевртинаназад. Вистинскипокајникеонојкојцелиотсвојживотгибараииспитувасвоитегревови,ги признава, ги исповеда и ги отфрла. Како што ловџијата трча по животните, така ипокајникоттребанеуморнодагигонисвоитегревови,задагиоткриеидагиисфрли.Или,пак,коганекојбосдолготрчапополето,ипотоаќепочнедагивадитрњатаоднозетесвои;далитогашќеизвадисамоедентрн,адругитеќегиоставивонозете,или,пак,ситеќегиизвади?Серазбирадекаситеќегиизвади. Одпокајаниетодушатагори,плаче,ридаисесмирувапредБогаипредсекоедругоБожјосозданиеисесметасебесизапонечистаодситесозданија.Заремнесте,читалезаонојпокајник,комуштонекојмуреколдазгазиеденцрв.Тојмуодговорил:Какоможамдагозгазамонаштоепочистоодмене? Итака,браќамонаси,покајаниетоевторотоскалилопоред,апрвопоразбудувањетона човечката душа. Блажени се разбудените, а двојно поблажени се оние што се каат.Блаженистеивие,браќамои,штојаразбравтеползатаодпокајаниетоигивкусивтезлатнитеплодовинапокајанието.Нонемојтедастоитеидазастануватесèдодекапокајаниетонегонаправитесовршено.Кадеидасретнетеразбуденадушакојапрашува:штодаправамсега?-покажетеìљубовипокажетеìговистинскиотсветпатнапокајанието. Овавиемојотвторзавет,браќамоимонаси,којнеможедапостоибезпрвиот,иодкогопрвиотдобивавредност.

III. ОЧИСТУВАЊЕ

Третиотмојзаветвие:очистување

По овој говор светителот Божји замолкна. Тогаш монахот Атанасиј му поставиваквопрашање: -Кажини,отчеигумене,докогачовекоттребадасекаезаеденгревидокогатребадамислинанего? НасериознотолиценасветиНаумсепојавиблаганасмевкаивакаодговори: Заоватокмусегасакавдазборувам,чедомоедуховно.Одговоротнатвоетопрашањегосодржитретиотзавет,заветотзаочистување. Очистувањето,браќамоимонаси,доаѓапопокајанието,итоапоголемоисовршенопокајание.Малопокајаниеекако,когачовекотќесепочешапоранатакојагочешаипече.Аочистувањетоеисцелувањенараната.Штомчовекотвистинскиќесепокаезасторенитегревовитојведнашимадвежелби: 1.Некакоодсвоетоминатодагиизбришецрнитегревови; 2.Никогашданегиповтори. Какочовекможедагиизбришесвоитестаригревовикоинеможеникогашдасевратат?Погледнетегооваголемоезеропреднас.Можеличовекотштостоинаовојбрегдагоизбелиплатнотоштостоинадругиотбрегодезерото?Изминатитеденовинесевонашавласт,тиесевоБожјираце.ИсамоединствениотсемоќенБогможедагииспереиобелинашитеминатицрниденови.СамоЕдиниотБогможеданигипростигревовитеидагиизбришеоднашиотживот.Значи,очистувањетонанашитегревовиговршиСамиотБогсоСвојотСветДух.ОнгоправитоасољубовнаситеониекоиодНегогобарааттоа.Какоштомајкатасорадостиљубовгомиесвоетодетекоепадналовокалтаисеизвалкало,паплачејќијамолимајкасидагоизмиеиисчисти.ТакаимилостивиотнашОтецНебесенгимиегрешницитекоиизвалканиповикуваатконНего.Значи,вокрајналинија,самоединиотживБогможеданигипростигревовитеидагиизбришеоднашиотживот,идајаобелинашата душа, да биде побела од снег, според зборовите на Псалмопејачот. Но нашиотдобарБогсекомуоднасмудалтрудспореднашатасилаиразум.СинотБожјијаснонипокажалштобараоднассветатаволјаБожја.Виесамитесетрудитевопостот,молитвата,милостината, плачот, простувањето на туѓи гревови, во воздржувањето, во телесната и


45духовнацеломудреност,воБогомислието,восеќавањетонасмрттаинаСтрашниотБожјиСуд, вопомислитена вечнотоблаженствонаправедницитеина горкитеи тешкимакинагрешницитевопеколот,ивосèдругоштоезаповедановоЕвангелието,акајСветитеОтциеразјаснетоисопримерипокажано.Сетотоа,однајмалодонајголемо,служизаочистувањенадушатаодгревовите.Којќеиспуштинешто,немуранитегревовнитешкомузараснуваат.Разбудувањетозначи,декачовекотгизабележалранитенасвојатадуша.Покајанието значи дека ги пресекол и ги отворил. Очистувањето значи дека, човекотнаправилсèзадаизлезесиотгнојодранитеидазараснат.Асèдодекаранитенадушатанезараснат,отчеАтанасиј,дотогашморамедасекаемеидасеочистуваме,пасакалеилине,натиераниморамедамислиме.Тимепрашувашдокогачовекоттребадасекае?Сèдодекаранитепотполнонесеочистатизараснат,инивнитетрагинесеизгубат.Бидејќикаењетозначинепрестајноотворањенадушевнитерани.Ранитенеможатдасеочистатодгнојаконесеотворат.Патака,неможедаимаочистувањебезпокајание.Когаранитепотполноќесеочистатиќезараснат,тогашнемавеќерани,панеманикаење.Тогашпрестанувамедамислименасторенитегревови.Истокакоштонемислименараните,штонекогашсмегиималенателото,пасмегиизлечиле,таканемислименизагревовитекоинекогашбиле,асегасеизбришаниоднашитедуши. Ноипокрајситенашитрудовиимакизаочистувањенанашитедуши,никогашнебиможеледасеочистимебезБожјатаблагодат.Затоавоовојманастир,восрцатаиуснитенамонасите,постојаноемолитвата:Боже,очистимеменегрешниот!Правилоодкоенесеотстапува. Монасимои,блаженисеразбудените,двапатипоблаженисеониештосекаат,атрипатипоблаженисеочистените. Заветотзаочистувањевиетретзавет;Богвиподарилтрисреќи:прватаевиедасеспасите,вторатаедагивидитеспасениситепокајанигрешницивоЦарствотоБожјо,итретатасреќа,ситемонасивоовојманастирипоклоницидокрајотнавекотзаедносовасдагонајдатспасениетовослаткиотрај.

IV. ПРИЧЕСТУВАЊЕ

Четвртиотмојзаветвие:причестување

-Зборувајни,отченашигумене,реколмонахотМакариј.Зборувајниколкуштоможеповеќе.Зборовитетвоинèразбудуваатинèводатконпокајание,нèочистуваатодгревовитеинèприближуваатдонашиотживБог.ПаакоеБожјаволјадасепреселишпреднасодовојживот,знајдекатвоитесветизборовиќебидатсонаснаместотебе,иќеживеатвонас,додека,акодадеБог,пакдасесретнемевоонојживот,помолитвитетвои,светиотче. Игуменотмуодговорил: -О,мудриМакариј,штосакашдатизборувамкогасиблискудосовршенството?Когајасќесеразделамодвас,тинапомладитебидиимтаткоиучител.Асега,монасимои,дагозавршамчетвртиотзавет.Тоаепричестување. Когаразбуденатаипокајанадушаќесеочистиодгревовите,таасеразгорувасонеискажливаљубовконсвојотСоздателинесаканизамигдасеразделиодНего,ипламтиоджелбадабидецелосносоединетасоНего.Овасоединувањеможедабидепрекумисли,зборовииделат.е.соумот,чувствотоиволјата.Поимотпричестувањезначисоединување.СоонасокоеможемедаГосакамеБога,сотоаможемеидасесоединимесоНего.Кажаное:„СакајгоГосподаТвојотБог,сосетосвоесрце,сосетасвојадушаисосиотсвојразум“.Но,човекотнеможедасесоединисоБогасèдодеканесеодвоиодсèштоеземско,сèштоеминливоисмртно.Соумот,човекотсесоединувасоБогакогасетрудидамислинасекојаработабеззлоба,онакакакомислииСамиотБог.Уштеповеќесоумот,човекотсесоединувасоБогакоганепрестајномислинаБога,занеговитесвојства,заНеговатасила,мудрост,добринаивечност.СосрцеточовекотсесоединувасоБогакогасрцетоначовекот

46


муеисполнетосољубов,љубовконБогаиконсетоонаштоБоггосака.АкогоиштосакаБогпознатониеодоткровениетонавистината.НонечистотосрценеможедаГовидиБога,нитудаГосака.СамосрцетоочистеноодсекаквапристрастностисмртнаљубовможедаГовидиБогаидаГољуби.ЧовекотсодушатасесоединувасоБогатогашкогарадосногиисполнуваситеБожјизаповеди,сетрудидагипроучиситезаповедииситедоеднадагиисполни.ТогашситезаповедиБожјимуизгледаатлесни,атојбисакалнештотешко,претешкоданаправиодљубовконсвојотСоздател.ОттукасераѓатаажелбакајмногубогољубивидушидапретрпатмногумакиимаченичкидаумратзасвојотВозљубен. И така, браќа мои, има три вида на соединување со Бога или причестување: сомислите, сочувстватаиделата.Новрвна соединувањетосоБога епричестувањето соТелотоиКрвтанаСинотБожји.Вотоасесостоисè,итоаесè.Овасоединувањегисодржиситедругисоединувања,ивоовапричестувањесеситедругипричестувања.Браќа,БогсејавивотелозадаможемениетелеснитедасесоединимесоНего,причестувајќисесоНеговототелоиНеговатакрв.Ималипоголемаљубоводовааљубов? Замислите си,моимонаси,деканеколкудругарипатуваатнизпустинакадештонемалебнибилокаквадругахрана.Гладнитепатнициомалаксалеодгладиблискуседосмртта.Тогашеденодниврекол:браќамои,јассумгладен,нокогабиималлеб,јаснебигојадел,тукубивигодалвам,виедајадете.Тоаеголемаљубов.Вториотрекол:браќамои,когајасбиималвода,иакосумжеден,јаснебипиел,тукубивијадалвам,виедапиете.Итоаеголемаљубов.Тогаштретиотвикнал:браќамои,евевиеситеќеумретеодгладижед,авооваапустинанемаништонизајадење,ниту,пак,запиење.Евејасседавамсебесидамезаколете,пајадетегомоетотелоипијтејамојатакрв,иостанетевоживот.Е,монаси,одовааљубовнемапоголема.ТакваеиљубовтаХристоваконлуѓето. Блаженеонојштособлагодарностсепричестува.Блаженеоној,којсеразделуваодовојсветразбуден,покајан,очистенипричестен.Разбудувањетоеувидувањенаранитенадушата.Покајаниетоерасекувањеиотворањенатиерани.Очистувањетоепотполноисцелувањенагревовнитерани.Апричестувањето–браќа,евнесувањевосебеновживот,новоздравјеиновасила. Причестувањето-тоавиечетвртиотиновзавет.Тоавиемојзавет,тоавиемојпоследенпрошталензборсовас.Аковитребасоветираководствопомоетозаминувањеодовојсвет,етеговоОхридмојотбрат,нашиотархипастирКлимент.Обратетеседонегоитојќепродолжидавеводипопатотнавистинатаиспасението. Асега,чедамоидуховни,останетесоБога!БлагословотБожјинекабидесовас.МилостаБожјаданеседелиодвас.ДухотБожјиСветнекавепросветлуваикреписèдовашатасмрт.Простетеивамнекавиепростено.Јасодамкадештоситеќеодиме.МолетесенаБогазамененедостојниот.Ајас,пак,акосеудостојамдаговидамлицетоБожјо,ќесемоламзавас,Господдавепомилуваиспаси.Амин.Откако гиизговориовие зборовисветиНаумнаправиметанијадо земјапредмонаситеитиесеприближијадаприматблагословоднего,потоасепоклонијапреднегоимугицеливаанозетеплачејќигласно. Предвечерта,воистиотден,светиототецјаиспуштисвојатадушаилицетонеговозаблескакакосонце,инекојнебесенмириссеразлеанизцелиотманастирпаиподалеку,соеднаубава,небеснаарома.Анадманастиротсепојавиеденсветлосенстолбодземјатадонеботоисеслушнанекоетаинственослаткопеење,какоангелско.Такасеупокоисветителоткојсеродивечнодаживее,иодкојевеповеќеодилјадагодиниболнитедобиваатздравје,натажените - утеха,немоќните - сила,малоумните - разум,и сите годобиваатонаштобогоугодногопосакуваат.

ПреподобенотчеНауме,молиГоБогазанас. СлавананашиотБог.Амин.

Превододсрпскијазик:протојерејставрофорМарјанГ.Радински


47

ЗемјатаИзраелеостварувањенаеденсон,ветенаодГосподнаАврааминеговитеследбеници,тааенаграданаИзраилот,воденодМојсеј,поизлезотодЕгипет,соединетаво моќна нација под водство наСоломон иДавид.Израел е родното место на нашиотГосподИсусХристос,роднотоместонахристијанството.Засекојхристијанинесондајапосетиовааземја.Патака,сопомошБожја,неколкуправославнихристијаниоднашатататковинаМакедонијапредводениодпротоерејКиркоВелински,којслужикакопарохискисвештеникнаМакедонскатаПравославнаЦрквавоХрватскаиводичотодтуристичкатаагенцијаКомпас,вопериодотод21до28мартјапосетивмеСветатаземја. ОчекувањатаиимагинацијатавонашитеумовибешедалекунадминатакогавоутротонанашетопристигнувањеодаеродромотсенаближувавмедосветиотградЕрусалим.НашетоочекуванопатувањепосветитеместагозапочнавмеодМаслиноватаГораодкојаимавмепрекрасенпанорамскипогледнаЕрусалим(сл.1МаслиноваГора)(сл.2панораманаЕрусалим).ОдтукасеспуштивмевоГетсиманскатаградина(сл.3Гетсиманскаградина)во црквата посветена на Христовото молење во Гетсиманската градина (сл. 5 црквата

P o k l o n i ~ k o p a t u v a w e v o S v e t a t a Z e m j a

1 2

97

53


48

внатре).Потоа јапосетивмецркватаУспениенаПресветаБогородицаи сепоклонивмепредчудотворнатаиконасветаБогородицаЕрусалимска(сл.7). ВоЕрусалимвлеговмепрекуОвчатапортаипокрајбањатаВитездасеупативмекајпалататанаПонтијПилат(сл.9),одкадештопочнуваХристовотострадањедоГолгота.Одејќи по патот на Христовите страдања застанувавме на местата каде што Христоснеколкупатипаднал,носејќигосвојоткрст(сл.11,12,13).КолкуповеќесеприближувавмедоГолготатолкуповеќенашитесрцабиејасèпосилноипосилно. ПредхрамотнаХристовотоВоскресение,многубројниотнасобраннародчекашедавлезеидасепоклонинаместотонаХристовотораспетие,коесенаоѓанадеснатастарнаодвлезнатаврата,издигнатовисоко.Потоаспуштајќисеконгроботтолпатаоднародсèповеќесезголемуваше.Понеколкучасовночекањеуспеавмедавлеземеидасепоклониме(сл.17). Во Ерусалим исто така ја посетивме и куќата каде што била одржана ТајнатаВечера,гроботнацарДавидипотоагоратаСион.ОдСионсеспуштивменаместотона


21

17

14

13

12

11


49

Ерусалимскиотхрамиѕидотнаплачот(сл.21,22). ОдЕрусалимзаминавмеконВитлеемнапосетанаместотонаХристовоторождество.ВохрамотнаХристовотоРождествосепоклонивмепредчудотворнатаиконанаПресветаБогородицаВитлеемска,којаестаранеколкувековииспецифичнаепотоаштоединственонаовааиконапресветаБогородицаенасликанасонасмевканалицето,(сл.24)инаместотонаХристовотораѓањевоВитлеем(сл.25). ВопетиотденоднашетопатувањеодЕрусалимсеупативмевоНазарет,градотнаХристовотодетство.ОвдесепоклонивмевохрамотнаБлаговештениетоивохрамотнаАрхангелГавриил.(сл.27).ПотоапродолживмеконГалилејскотоЕзеро.ПоминавменизКанаГалилејска,местотонаедноодпрвитеХристовичудаихрамотпосветенначудотовоКана(сл.28). ОколуГалилејскотоЕзерогипосетивмесветитеместаКапернаум,(сл.29)горатанаБлаженствата(сл.30)иместотокадеХристоснахранува5.000душисо5лебаи2риби(сл.31).ПотоасеупативмеконрекатаЈордан,вокојасветиЈованПретечаГокрстиХристос.ПоклоничкатрадицијаеситепоклоницизаблагословдавлезатворекатаЈорданитрипати

22 26

25

2724


50


дасепотопатвоводитекажувајќивосебе:воиметонаОтецот,иСинотиСветиотДух.Амин.ПатакаиниеимавмеможностдавлеземеворекатакадештосекрстилГосподисотоајаосветилводата(сл.32). СветиотстарецЈеронимЕгинскиги„колнел“своитедуховничеда,велејќиим,даневидатсмрт,додекабаремеднашнеотидатвоСветатаземјаидасепоклонатнаместатакадештосеодиграанајзначајнитенастаниоддомостројотБожјизанашеспасение.МублагодарименаБогаштонèудостоидасепоклонименаместотокадештоплотскиероденнашиотСпасителГосподИсусХристос,нагроботНеговинаситедругисветиместа.СедумденасемногумалкузадасепосетатситесветиместавоСветатаЗемја,ноицелагодинадаостаневмепакнеќеможевмедавидимесè.Средувајќисигимислитеичувствата,созголеменаиукрепенаверасевративмедома,исонадеждекаможебиБогпакќенèудостоинекогашвоживототдајапосетимеСветатаЗемја.

репортажатајанаправиДејанБелчовски,апсолвентнаБогословскиотФакултет

32

3028

29

31



51

Полошкиот манастир св. Ѓорѓи се наоѓа во југоисточниот дел на РепубликаМакедонија во близината на Кавадарци, на падините на планината Вишешница, награницатапомеѓуобластитеТиквешиМариово.НеговатаположбанекогашбилависоконадлевиотбрегнарекатаЦрна,одспротиванаселотоПолошкопокоегодобилимето.ПосоздавањетонавештачкотоТиквешкоезероподолинатанар.Црна(1964-1968),селотовеќенепостоиидоманастиротседоаѓасамоповоденпат. Заисторијатанаманастиротниговоратѕиднитенатписивосаматацрква,пишанидокументи,итоадветеповелби:прватаиздаденаво1340годинаодстрананакралотСтефанДушан(1331-1355)апоповоднеговатаодлукадаПолошкиотманастирсосвоитеимотибидатдаруванинаманастиротХилендарнаСветаГора(Атос),заеднососелатаПолошко,ДрагожелиКошани;авторатаповелбаеод1378година,когабраќатаДејановиќи-деспот

P o l o { k i m a n a s t i rSveti \or|i


52

ЈованДрагашиКонстантингидарувалеимотитенацрквата„св.ЃорѓиПолошки“нарекатаЦрнасоселатанарускиотманастир„св.Пантелејмон“наСветаГора.Манастирскатацрква„св.Ѓорѓи“наПолошкиотманастиреединственобјектвоМакедонијанаменеткакоцрква-мавзолеј,вокојабилпогребанЈованДрагушиннаоднапредодбраноместозатаацел.ЦркватаеизграденавопрватаполовинанаXIVвек,поточнопред1340годинаодстранананеговатамајкадеспотисаМарија. Средновековнатацрквапосвојотархитектонскиобликееднокорабна,поделенанатритравеја:источен,среденизападенодделенисопиластри.Имаеднокубеврзосмострантамбуркојсеиздиганадсредниоттравеј,држејќисеначетиритепандатифиформиранипомеѓулаковите.Темињатаналаковите(арките)сеподтеметонаглавниотзаобленсводкојлежидиректнонастраничнитесводови.Објектотеѕиданодкаменитулаворедовибезпосебен,строгритам.Фасадитенацрквата-јужната,севернатаиисточнатасебогатодекорирани со слепи ниши, аркади, венци со запци, изведени во тула. На ист начин еизведеноикубето. НепосреднопоизградбатанацркватаодстрананактиторкатаМарија-мајкатанаДрагушин,билеповиканииангажираниврвнизографикоијаживописалесетавнатрешностнацркватавопериодотод1343икрајотна1345година. ВнатрешностанацркватаецелосноживописанасосцениикомпозицииодживототнаГосподИсусХристос,сосветителипретставенивоцелрастидопојасно,сокомпозицииод Големите празници, со големо чувство за прилагодување кон архитектурата и соиконографскапрограмашто е вообичаена замалите византискицркви,истакнувајќи гогробниоткарактернахрамот. Кон западната страна на црквата е подигната припрата пред 1609 година, когавнатрешнитеѕидовинаприпрататасеживописани.Припрататаеграденасоблоковикаменодвоенисодвевертикалнитулиитаканаизменично.Одвнатрешнатастранаезасводенааоднадворесокровнадвеводи.Имадвавлеза-едниотнасевернатаадругиотназападнатастранаодприпратата.Заосветлувањенавнатрешностаимапоеднамонофоранајужнатаисевернатаибифораназападнатастрана. Назападнатафасаданадзападниотвлезиманишавокојаенасликан„св.Ѓорѓи“накоњ.Горниотслојсопреставатана„св.Ѓорѓи“,којенасликанво1881година,еизваден(симнат)аподнегоеистотака„св.Ѓорѓи“накоњод1609година,којизворноиденесстои

Фрескана„Св.Ѓорѓи“-патронотнаманастирскатацрква


53вонишата.Насевернатафасадаодприпратата,односнонадсеверниотвлезвоприпрататаиманишавокојаенасликансв.Димитријнакоњ,делонакрушевскитезографи. Од ентериеротна средновековната цркване е сочуваноништо.Можеме самодапретпоставувамекаковбиликоностасотодXIVвек,асигурнобилпоставеннепосреднозадсвеченитерелјефниаркиштоговрамуваат„св.Ѓорѓи“најужнатаисв.Николанасевернатастранавоисточниоттравеј.Тојгопреградувалмалиотолтаренпростор,којочигледнонегизадоволувалбогослужбенитепотреби,паподоцнаезаменетсонов,позападнопоставениконостас,којштогиоштетилстраничнитеѕидови. ЦарскитедверисеверојатноодвторатаполовинанаXVIвек.ДватаепистилисоДеисисотиГолемитепразницисеодпрватачетвртинанаXVIIвекилиможебитокмуод1630год.,когаесликанахрамоватаиконанасв.Ѓорѓисонеговотожитие. ГолемиотиконостасенкрстсоРаспетитетоХристовоод1584годинаеизвонреднорезбарскоостварување,којбилпоставенврзгорниотделодоконостасот,исесметазаеднаоднајрепрезантативнитезачуваницелиниодовојвидвоМакедонија.Старитеманастирскиконацибилелоциранинајужнатаиисточнатастранаодманастирскатацрква, затоанисведочатостатоцитекоисевидливииденес.Допреднеколкудеценииостанувавосеќавањепостоењетонаделумносочуванитеманастирскиконацинајужнатастранаодцрквата.Среќнаоколностештооднеколкусочуванифотографиизапостоењетонаконацитеќебидеовозможенодасеобноватидагоповрататнекогашниотсјај.Тиенигодоловуваатречисицелосниотизгледнаманастирскиоткомплекс. Во Полошкиот манастир, кој важи за еден од позначајните манастири натериторијатанаПовардарскатаепархија,соблагословнаНеговотоВисокопреосвештенствоМитрополитотПовардарскиг.Агатангел,на16.11.2007год.,бешеизвршеноосветувањенакаментемелникнановитеманастирскиконаци,наместотокадештосенаоѓалестаритеманастирскиконацикоибиледвокатнисочардациисобивозадниотделначардаците,какоиеднасобасотрипрозорциназападниотдел.Нагорниоткатначардацитепостоелешестдрвенипотпирачисобашалацинакровнатаконструкција,какоизаштитнипарапетина чардаците. На приземјето исто така имало столбови - потпирачи со стопи наместокапители.Долниотдел-приземјетобилотворентрем. Посетеноста на манастирот е најголема во деновите на патрониот празник -ЃурѓовдениприпразнувањетонаманастирскиотпразникпосветеннаУспениенаПресветаБогородица.

СнежанаКолевска,дипломирантеолог

Осветувањето на новите манастирски конаци го изврши Митрополитот Повардарски г. Агатангел

54


www.povardarska-eparhija.org.mk

Sajtot na Povardarskata eparhija funkcionira skoro deset meseci. Za desetmese~noto postoewe sajtot, so dosega{nite 120 000 poseti, potvrdi deka makedonskiot narod e vistinski pravoslaven hristijanski narod, koj znae vistin-ski da ja po~ituva i saka svojata vera. Sekojdnevnite mnogubrojni poseti na sa-jtot potvrduvaat deka celta poradi koja i nastana sajtot e ostvarena, a toa e da ponudime u{te edno pravoslavno kat~e, kako izvor na zapoznavawe i u~ewe za pravoslavnata hristijanska vera i nejzinite obi~ai. So sodrìnite kako {to se: za pravoslavnata vera i ìvot, crkvi i manastiri, bogoslu`bi, istorija na Makedonskata pravoslavna crkva, aktuelni nastani od Povardarskata eparhija, Makedonskata pravoslavna crkva i pravoslavniot svet uspeavme da go privle~eme va{eto vnimanie, a so samoto toa i da vospostavime nov na~in na komunikacija me|u Crkvata i vernicite. Dosega{nata posetenost na sajtot nè obvrzuva, vo ponatamo{niot period da prodolìme so isto tempo kako i dosega da rabotime na afirmacija na crkovniot ìvot i praktikuvaweto na hristijanskata pravoslavna vera, a so toa i afir-macija na makedonskiot narod i dràva.

Documents

Православна Светлина (05)